Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι. Το σχεδόν αυτοβιογραφικό έργο του Τενεσί Ουίλιαμς στο Φεστιβάλ Αθηνών
Λίγες πληροφορίες για αυτό το σκοτεινό έργο
Δεκαετία του ’30 στην Νέα Ορλεάνη, αριστοκρατική συνοικία Garden District (στον αντίποδα της λαϊκής Quartier Français όπου διαδραματίζεται το Λεωφορείο ο Πόθος). Η Βάιολετ Βέναμπλ, πλούσια χήρα ονομαστής οικογένειας της πόλης, έχει προσκαλέσει στο αρχοντικό της τον διακεκριμένο επιστήμονα και νευροχειρούργο Τζον Κιούκροβιτς για να του κάνει μια πρόταση. Κάθονται στο θερμοκήπιο που διατηρούσε ο Σεμπάστιαν και το οποίο βρίθει από εξωτικά φυτά και πτηνά -ανάμεσα τους και το αγαπημένο του φυτό, ένα σαρκοβόρο λουλούδι- και του λέει ότι ο γιός της ήταν ένας ευαίσθητος ποιητής, ο οποίος ένα χρόνο πριν πέθανε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες σε ένα ψαροχώρι στην Ισπανία, το Cabeza de Lobo. Του δείχνει τη συλλογή ποιημάτων του «Ποιήματα του καλοκαιριού» και του εξηγεί πως όσο ζούσε ο Σεμπάστιαν έκαναν μαζί μακρινά ταξίδια σε εξωτικές χώρες όπου εκείνος εμπνεόταν και συνέθετε ένα «θερινό» ποίημα κάθε χρόνο. Αυτό που δεν του αποκαλύπτει είναι ότι πίσω από τη δημιουργική διάθεση, η βασική του δραστηριότητα σε αυτά τα μέρη ήταν η αναζήτηση σεξουαλικών εμπειριών με νέους άντρες. Τη μοναδική φορά που δεν τον συνόδευσε ήταν κατά τη διάρκεια του τελευταίου και μοιραίου ταξιδιού στο οποίο τον συνόδευσε η ξαδέρφη του Κάθριν Χόλλι.
Η Βάιολετ Βέναμπλ συμπληρώνει ότι ο Σεμπάστιαν ήταν της άποψης ότι «η ζωή ενός ποιητή είναι το έργο του και το έργο του είναι η ζωή του» και αναπολώντας διηγείται στον Δρ. Κιούκροβιτς ένα καλοκαίρι που βρισκόντουσαν στους νήσους Ενκαντάδας (ή Γκαλαμπάγκος) πώς παρατηρούσαν με τον Σεμπάστιαν ότι με το που εκκολαπτόντουσαν τα αυγά των θαλάσσιων χελωνών οι γλάροι καταβρόχθιζαν τα νεογνά που έτρεχαν να μπουν στο νερό. Ο γιατρός δεν καταλαβαίνει για ποιο λόγο ο Σεμπάστιαν γοητεύτηκε από αυτό το άγριο φαινόμενο της φύσης και εκείνη του απαντάει ότι για τον Σεμπάστιαν αυτό αντανακλούσε την αναζήτηση του Θεού. Όταν ζητάει να δει φωτογραφίες του γιού της ανακαλύπτει ότι εκείνος με κάποιο τρόπο παρέμενε απαράλλακτος και νέος για 20 χρόνια.
Κατά τη διάρκεια της κουβέντας τους η Βάιολετ Βέναμπλ προσφέρεται να κάνει στον γιατρό μία γενναιόδωρη δωρεά για να στηρίξει τις έρευνες του στη ψυχιατρική εφόσον εκείνος αναλάβει να κάνει λοβοτομή στην ανιψιά της Κάθριν. Αυτό στο οποίο αποσκοπεί η δεσποτική γυναίκα είναι να την αναγκάσει να πάψει να μιλάει για τον βίαιο θάνατο του Σεμπάστιαν και κυρίως τι το προκάλεσε, να σταματήσει να διαδίδει ότι ο γιός της ήταν ομοφυλόφιλος.
Η Κάθριν καταφθάνει με τη μητέρα της και τον αδελφό της οι οποίοι επίσης θέλουν να σταματήσει να λέει όσα λέει για τον Σεμπάστιαν, ελπίζοντας ότι θα έχουν οικονομικά οφέλη από την Βέναμπλ. Ο γιατρός χορηγεί στην Κάθριν ορό της αλήθειας και εκείνη περιγράφει μια σειρά γεγονότων που οδήγησαν στο θάνατο του Σεμπάστιαν. Το σημαντικότερο είναι ότι αποκαλύπτει ότι την χρησιμοποίησε να προσελκύσει σεξουαλικά νέους άντρες. Επίσης το πώς κατασπαράχθηκε από έναν όχλο αγριεμένων αγοριών. Η Βάιολετ σε μια στιγμή παροξυσμού αντιδράει, ορμάει επάνω της να της κλείσει το στόμα και ωρύεται λέγοντας: «Ξεριζώστε αυτή τη χυδαία ιστορία από το μυαλό της». Την συγκρατούν οι υπόλοιποι και ο γιατρός πείθεται ότι η Κάθριν μάλλον λέει την αλήθεια.
Αυτή είναι η βασική πλοκή του θεατρικού έργου του Τενεσί Ουίλιαμς «Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι», που στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς είναι κυρίως γνωστό από την κινηματογραφική του μεταφορά από τον Τζόζεφ Λ. Μάνκιεβιτς με τους Ελίζαμπεθ Τέιλορ, Κάθριν Χέμπορν και Μοντγκόμερι Κλιφτ. Πρόκειται για μονόπρακτο του 1958 το οποίο ανέβηκε πρώτη φορά στην Νέα Υόρκη, στο off Broadway μαζί με το επίσης μονόπρακτο «Αυτό που δεν ειπώθηκε» (Something Unspoken) υπό τον γενικό τίτλο «Garden district».
Ο Τενεσί Ουίλιαμς χρησιμοποίησε πληθώρα συμβολισμών κανιβαλισμού και σαρκοφαγίας. Όπως στην περίπτωση του κήπου-ζούγκλας του Σεμπάστιαν όπου κυριαρχούν τα έντονα χρώματα και οι ήχοι άγριων πτηνών, ερπετών και ζώων. Άλλωστε πίστευε ότι τα σύμβολα είναι «η φυσική γλώσσα του δράματος» και «η πιο αγνή γλώσσα στα θεατρικά έργα». Έχει πει για το «Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι» το οποίο θεωρούσε από τα πιο ποιητικά του: «Οι άνθρωποι μεταφορικά καταβροχθίζουν ανθρώπους. Ο άνθρωπος τρέφεται από τον πλησίον του χωρίς να έχει το δικαιολογητικό όπως τα ζώα που το κάνουν για την επιβίωση, γιατί πεινάνε... Χρησιμοποίησα τη μεταφορά (του κανιβαλισμού) που εκφράζει την αποστροφή μου αυτού του ανθρώπινου χαρακτηριστικού, ο τρόπος που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ο ένας τον άλλον ασυνείδητα καταβροχθίζοντας ο ένας τον άλλον» . Επίσης, εδώ εντάσσει και ένα προσωπικό του στοιχείο: η αδελφή του Ρόουζ λόγω της σχιζοφρένιας της είχε γίνει λοβοτομή. Το συγκεκριμένο έργο χαρακτηρίζεται δραματουργικά και από το γεγονός ότι ο πρωταγωνιστής είναι απών και οι μόνες πληροφορίες που έχουμε είναι μέσα από την οπτική δύο γυναικών με διαταραγμένη ψυχολογία.
Η παράσταση του 1958 σημείωσε μεγάλη επιτυχία και η Αν Μίτσαμ η ηθοποιός και στενή φίλη του Ουίλιαμς που έπαιξε την Κάθριν κέρδισε το βραβείο Όμπι. Στον ίδιο ρόλο θριάμβευσε στο Λονδίνο η Πατρίσια Νιλ. Αμέσως μετά ο μεγαλοπαραγωγός του κινηματογράφου Σαμ Σπίγκελ εξασφάλισε τα δικαιώματα του έργου και ανέθεσε στον Γκορ Βιντάλ τη διασκευή του σε σενάριο. Χρειάστηκε ειδική άδεια από την Επιτροπή Λογοκρισίας για τις αναφορές στην ομοφυλοφιλία! Η συντηρητική Αμερική του Χούβερ και του ψυχρού πολέμου δεν ήταν ακόμα ώριμη να δεχτεί ένα ανοιχτά γκέι έργο στην οθόνη.
Η ασπρόμαυρη ταινία του 1959 γυρίστηκε σε στούντιο στην Αγγλία και όταν ο Ουίλιαμς είδε το τελικό αποτέλεσμα δεν τον ικανοποίησε καθόλου. Η μεγαλύτερη του απογοήτευση αφορούσε το σενάριο, οι προσθήκες και οι αλλαγές που είχαν γίνει στο θεατρικό του έργο από τον Βιντάλ. Πολλά χρόνια αργότερα δήλωσε σε συνέντευξη του ότι όταν είδε πρώτη φορά την ταινία έκανε εμετό – παρόλο που θεωρητικά συνυπόγραφε το σενάριο. Συν τοις άλλοις πίστευε ότι ο ρόλος της Κάθριν δεν πήγαινε στην Τέιλορ καθώς η ηθοποιός παραέδιχνε έξυπνη ώστε να υποδύεται κάποια που δεν μπορούσε να μυριστεί ότι ο Σεμπάστιαν την χρησιμοποιούσε για τους προσωπικούς του σκοπούς. Η Τέιλορ εντέλει βραβεύτηκε με Χρυσή Σφαίρα για την ερμηνεία της και ήταν υποψήφια για όσκαρ Α’ Γυναικείου ρόλου όπως και η Κάθριν Χέμπορν. Υποψηφιότητα για όσκαρ είχε και η ομάδα της Καλλιτεχνικής διεύθυνσης αλλά τελικά κανένας τους δεν κέρδισε.
Το έργο έχει παιχτεί επανειλημμένως στην ελληνική σκηνή με σημαντικές ηθοποιούς όπως την Νίκη Τριανταφυλλίδη, την Μπέτυ Αρβανίττη, την Μαρία Ναυπλιώτου και την Μαρία Αλιφέρη. Αυτές τις μέρες έχουμε την ευκαιρία να το δούμε στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών σε σκηνοθεσία Γεωργίας Μαυραγάνη
