«Ιατροσόφια»: Λυρική-εικαστική καντάτα πανω στα βυζαντινά «Ιατροσόφια» του Ιωάννη Σταφιδά

“Εάν ήσαι εκ χώρας μακράς και όλοι οι άνθρωποι εδώ μισούσι σε, νήστεψον μέρας τρεις και λέγε «φίλιους,βήλους, μίτους» μετα καθαράς καρδίας και θέλεις έχειν ειρήνη μετα πάντων».

Γιατροσόφια για τις αρρώστιες του σώματος, της ψυχής και του νού, για τους πόνους της καρδιάς, για τα άλγη του κορμιού, ένας συγκινητικός κι απόκοσμος θησαυρός λαϊκής σοφίας ξεδιπλώνεται στα βυζαντινά « Ιατροσόφια» του Ιωάννη Σταφιδά. Με άξονα το μαγικό βιβλίο του, η Ομάδα μουσικού θεάτρου Ραφή συμπράττει με τον συνθέτη Νίκο Γαλενιανό και την εικαστικό Μαλβίνα Παναγιωτίδη για μια μουσική παράσταση που επιθυμεί να συνδεθεί ξανά με τη μαγγανεία, το ξόρκι, το παράλογο. Η ασθένεια, η αδυναμία, ψυχική και ανατομική, το γήρας και οι χυμοί της νιότης απέναντι στην αιώνια πάλη του ανθρώπου με τη ζωή και τον θάνατο.

Τα γιατροσόφια είναι πρακτικά φάρμακα της λαϊκής παράδοσης που συνήθως βασίζονται στη μακροχρόνια λαϊκή πείρα και παρατήρηση. Άλλοτε έχουν ορθολογική βάση και στηρίζονται μόνο στις θεραπευτικές ιδιότητες βοτάνων, και άλλοτε συνδυάζουν τις θεραπευτικές ιδιότητες κάποιων φυτών και ουσιών, με μαγικές πράξεις όπως ξόρκια, βασκανίες κτλ. Οι ρίζες τους μπορούν να αναζητηθούν στις θεραπευτικές πρακτικές του αρχαίου κόσμου, της Ελλάδας και της Αιγύπτου.

Αποτέλεσμα συνδυασμού αυτής της λαϊκής σοφίας, λοιπόν, με τα ποικίλα παραϊατρικά και παραθρησκευτικά εγχειρίδια της εποχής φαίνεται να είναι και τα ευφάνταστα Ιατροσόφια του Ιωάννη Σταφιδά, συγγραφέα ή απλώς αντιγραφέα τους στα 1384. Άξιος συνεχιστής ο Σταφιδάς μιας μακρότατης παράδοσης, η οποία, διαμέσου (και) της (υστερο)βυζαντινής γραμματείας, επέζησε στον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα.

Χαρακτηριστική ήταν η γλώσσα στα Ιατροσόφια,μια ιδιαίτερη μίξη λόγιας και δημώδους με πολλά στοιχεία ελληνικών διαλέκτων. Στόχος ήταν , βέβαια, να γίνεται κατανοητή στον αγράμματο πληθυσμό διατηρώντας όμως μια επίφαση “ιερής επισημότητας” και κύρους.

Από εγχειρίδια οικιακής ιατρικής του Μεσαίωνα, ένα αμάλγαμα μαγείας και εμπειρικής γνώσης, τα γιατροσόφια αποψιλώθηκαν στη νεωτερικότητα μέσα από την ανάπτυξη της φαρμακοβιομηχανίας. Συμπαρασύρθηκαν έτσι και όλες οι υπόλοιπες κοινωνικοπολιτικές και έμφυλες διαστάσεις τους σε μια σύγχρονη, “πολιτικά ορθή”, ανάγνωση τους.

“(...) ‘Οταν έχη μάχην ανδρόγυνον, και μάχουνται οι δυο από μάγια, γράφε τον αυτόν ψαλμόν με αίμα άσπρου πετεινού, και διάβασε τον απάνω εις τα κεφαλάς των (..)” “(...) Εάν αγαπάς και εξάπτη σε ο πόθος, διάβασε τον απάνω εις το νερόν φοράς επτά μέσα είς αγγείον καινούργιον, και πίε εξαυτού ,και πλύνε τα μόρια σου και θέλεις αναπαυτήν (...) “.

Σύλληψη-Καλλιτεχνική επιμέλεια: Ομάδα Μουσικού Θεάτρου Ραφή

Μουσική : Νίκος Γαλενιανός

Εικαστικός : Μαλβίνα Παναγιωτίδη

Φωτογραφίες: Ηλίας Μαδούρος

Ερμηνεύουν : Κώστας Ζιγκερίδης (ακορντεόν), Αναστασία Κότσαλη (μεσόφωνος),Λητώ Μεσσήνη (υψίφωνος), Νίκος Σπανάτης (κόντρα τενόρος), Δημήτρης Τίγκας (κοντραμπάσο)

18-19 Αυγούστου, Αρχαιολογικός χώρος Ασκληπιείο Κω, 21:00 μ.μ