Πιερ Κάρλο Ορίτσιο: «Η Μουσική πρέπει πρώτα να φτάνει στην καρδιά κι ύστερα στο μυαλό»
Ο κορυφαίος Ιταλός μαέστρος σε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη εν όψει της προσεχούς εμφάνισής του στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Λίγες μέρες πριν διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών σε ένα νέο έργο, που γράφτηκε από τον συνθέτη Χρήστο Σαμαρά και συνδέει την Ελληνική επανάσταση, με τα 700 χρόνια από τον θάνατο του Δάντη και 50 χρόνια από το θάνατο του Στραβίνσκυ, ο Πιερ Κάρλο Ορίτσιο αναλύει τις σκέψεις του για τη μουσική του Στραβίνσκυ, το μέλλον της συμφωνικής μουσικής, αλλά και τη μορφή των συναυλιών στην εποχή μετά την πανδημία.
— Πρόκειται να διευθύνετε το Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα σε ρε του Ιγκόρ Στραβίνσκυ. Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι σημαντικότερες καινοτομίες που εισήγαγε στη συμφωνική μουσική ο συνθέτης;
Θα ήθελα να πω εξαρχής ότι ο Στραβίνσκυ είναι ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες του περασμένου αιώνα. Ωστόσο, η διασημότητα και η δημοφιλία του σχετίζονται με ένα μικρό μέρος της δημιουργίας του. Το κοινό που βρισκόταν στην πρεμιέρα της Ιεροτελεστίας της Άνοιξης συγκλονίστηκε από ένα είδος μουσικής που δεν είχε ξανακούσει. Μουσική που ήταν ταυτόχρονα πολύ μοντέρνα και πολύ πρωτόγονη, με μια ξεχωριστή γήινη δύναμη που έγινε αντιληπτή όχι μόνο από το κοινό, αλλά και από εξαιρετικούς συνθέτες όπως ο Κλωντ Ντεμπυσί. Τα πολύπλοκα ρυθμικά και η ιδιαίτερα πρωτότυπη ενορχήστρωση έκαναν διάσημα τα πρώτα μπαλέτα του Στραβίνσκυ. Το έργο που πρόκειται να ερμηνεύσουμε ανήκει σε μια μεταγενέστερη φάση, την επονομαζόμενη νεοκλασική περίοδο.
Στο Κοντσέρτο για βιολί οι αναφορές στο παρελθόν είναι εμφανείς, αρκεί να διαβάσει κανείς τους τίτλους που έχουν τοποθετηθεί πριν τα τέσσερα μέρη που αποτελούν το Κοντσέρτο (toccata, aria I, aria II, capriccio). Ο Στραβίνκυ των ρωσικών μπαλέτων δεν υπάρχει πια. Η ορχήστρα μειώνεται στα βασικά, αλλά η ενορχήστρωση παραμένει τεράστια. Είναι καταπληκτικό πώς η υπογραφή του Στραβίνσκυ είναι πάντοτε ξεκάθαρη και στα τεράστια ορχηστρικά μεγέθη και στα έργα με ελάχιστα όργανα όπως το Dumbarton Oaks. Είμαι, επομένως, ιδιαίτερα χαρούμενος που διευθύνω το Κοντσέρτο για βιολί, το οποίο σπανίως παίζεται στη χώρα μου και που, κατά την άποψή μου, αξίζει καλύτερη τύχη.
— Έχετε συνεργαστεί με πολλούς σύγχρονους συνθέτες διευθύνοντας έργα τους. Πιστεύετε ότι υπάρχει ακόμα μέλλον στη συμφωνική μουσική;
Ανάμεσα στους συνθέτες, θαυμάζω ιδιαίτερα τον Arvo Pärt και τον Krysztof Penderecki. Παρόλο που είναι πολύ διαφορετικοί μουσικοί, έχουν μερικές ομοιότητες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν παράδειγμα για τις νέες γενιές συνθετών. Η μουσική τους είναι ειλικρινής, δεν είναι γραμμένη για να έχει μια εύκολη και άμεση αποδοχή. Προέρχεται από μια βαθιά ανάγκη. Ίσως γι’ αυτό το κοινό αγαπάει αυτούς τους συνθέτες και κατά τη γνώμη μου η μουσική τους θα εξακολουθήσει να ερμηνεύεται και να αγαπιέται. Από αυτή την άποψη, είμαι αισιόδοξος για το μέλλον της συμφωνικής μουσικής.
— Στο βιογραφικό σας αναφέρετε ότι έχετε κάνει σπουδές πιάνου. Τι ήταν αυτό που σας τράβηξε στην καριέρα του μαέστρου αντί του σολίστ;
Το πιάνο ήταν το πρώτο μου πάθος. Ο πατέρας μου ήταν μαθητής του Αρτούρο Μπενεντέτι Μικελάντζελι, ο οποίος ακόμη αντιπροσωπεύει για μένα ένα ιδανικό πιανιστικής τελειότητας. Ίσως ήταν αυτό το πρότυπο, υπερβολικά ανώτερο και απλησίαστο, το οποίο με κατηύθυνε προς την ορχήστρα. Αλλά το πάθος για το πιάνο και το ρεπερτόριό του παρέμεινε και είμαι πάντα ευτυχής όποτε μπορώ να συνεργαστώ με κάποιον σπουδαίο σολίστ.
— Υπάρχει κάποιο άλλο είδος μουσικής που απολαμβάνετε εκτός της συμφωνικής;
Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν είμαι πολύ ενημερωμένος για τις νέες τάσεις στην ποπ μουσική. Σε αυτόν τον τομέα, τα γούστα μου ατενίζουν σε μεγάλο βαθμό το παρελθόν. Αν έπρεπε να πω τρία ονόματα θα έλεγα του Ντομένικο Μοντούνιο, του Φαμπρίτσιο Ντε Αντρέ και του Πάολο Κόντε.
— Ποιος ο ρόλος της μουσικής σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή που βιώνουμε; Έχετε υπάρξει Καλλιτεχνικός Διευθυντής σε αρκετά φεστιβάλ. Από την εμπειρία σας, ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ένας επαγγελματίας μουσικός σε τέτοιου είδους θέσεις;
Ως μουσικός και Καλλιτεχνικός Διευθυντής, κάνω συχνά στον εαυτό μου αυτά τα ερωτήματα. Το πρόβλημα είναι πολύπλοκο και δεν είναι εύκολο να απαντηθεί σε λίγες γραμμές. Και από τις δύο ιδιότητες μπορώ να πω ότι η κρίση που βιώνουμε πρέπει να οδηγήσει σε μια δυναμική ανανέωση. Θα ήταν πολύ παράξενο αν σε λίγο καιρό συνειδητοποιούσαμε ότι όλα ήταν όπως πριν. Ας ελπίσουμε ότι μερικές αλλαγές στη δοκιμασμένη συνταγή της συναυλίας θα γίνουν κανόνας. Για παράδειγμα, εγώ είμαι υπέρ των συντομότερων συναυλιών χωρίς διαλείμματα, μερικές φορές ακόμα και σε επανάληψη την ίδια μέρα για διαφορετικό ακροατήριο. Υπάρχει ακόμη ένα κομμάτι του κοινού που δεν αισθάνεται ασφάλεια να μπει σε ένα κλειστό και πολυσύχναστο μέρος. Η πρόκληση για τα επόμενα χρόνια θα είναι να κερδίσουμε πίσω το κοινό, αλλά και να δημιουργήσουμε νέο.
Η πανδημία έχει, επίσης, επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό το ρεπερτόριο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έχουμε ανακαλύψει ένα ρεπερτόριο που σπανίως επιχειρείται από μεγάλες ορχήστρες. Μικρότερα έργα ή μεταγραφές για σύνολα μουσικής δωματίου έχουν γίνει πολύ συχνές. Ελπίζω ότι θα εξακολουθήσουμε να διευρύνουμε το ρεπερτόριο. Η χώρα μου είναι πολύ συντηρητική σε αυτό τον τομέα. Παρόλα αυτά, είμαι πεπεισμένος ότι για να κερδίσουμε νέο κοινό, χρειάζεται να ερμηνεύουμε συχνότερα ρεπερτόριο που βρίσκεται περισσότερο κοντά σε εμάς.
Η άλλη πρόκληση είναι αυτή του μουσικού. Ο ρόλος του ερμηνευτή αλλάζει, επίσης. Δεν είναι πλέον αρκετό το να είσαι ένας καλός ερμηνευτής που παίζει τη μουσική «αντικειμενικά». Πιστεύω ότι πολλοί μουσικοί αναπτύσσουν την αντίληψη ότι είναι αναγκαίο να φτάσεις στην καρδιά των ανθρώπων. Με άλλα λόγια, η Τέχνη πρέπει να γίνει για ακόμη μια φορά η δασκάλα της τρυφερότητας και του συναισθήματος.
— Πώς θα πείθατε κάποιον που δεν είναι εξοικειωμένος με τη συμφωνική μουσική να έρθει στη συναυλία της 5ης Νοεμβρίου;
Δεν επιθυμώ να πείσω κανέναν. Μπορώ να πω μόνο ότι καμία γνώση του συμφωνικού ρεπερτορίου δεν είναι απαραίτητη. Κανείς δεν θα έπρεπε να αισθάνεται αποκλεισμένος. Η Μουσική πρέπει πρώτα να φτάνει στην καρδιά των ανθρώπων, και μόνο τότε να φτάνει και στο μυαλό τους. Θα μου άρεσε να παίξω μπροστά σε πολλούς ανθρώπους που δεν έχουν ξαναπάει σε συναυλία. Σε αυτούς θα έλεγα: μην ανησυχείτε αν δεν γνωρίζετε τίποτα για τον Δάντη ή τον νεοκλασικισμό του Στραβίνσκυ. Η συναυλία δεν είναι εξέταση. Μην αισθάνεστε ότι σας κρίνουν, αλλά ότι σας καλωσορίζουν σαν το Μέγαρο να ήταν σπίτι σας.
INFO:
Παρασκευή, 5 Νοεμβρίου 2021
20.30
ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ
Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης
