Όσα μας έκαναν να κλάψουμε και όσα μας γύρισαν στις ρίζες μας στο 58ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Αρκεί μια βόλτα στην Προβλήτα -εκεί όπου κατοικοεδρεύει πια το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το οποίο διακτινίζεται πια σε ένα ιδανικό τρίγωνο Ολύμπιον-Προβλήτα-Άνω Λαδάδικα, αλλά και με ειδικές εκδηλώσεις στις γωνιές της πόλης- για να νιώσεις την ατμόσφαιρα: ωραίες φάτσες με τις γκρίζες τσάντες του φεστιβάλ, κόσμος με τα προσπέκτους στα χέρια να κάνει ουρές για τα εισιτήρια, πιτσιρίκια να απολαμβάνουν την happy hour της ημέρας-στο κεντρικό κτήριο στην Προβλήτα και το παραπλήσιο Kitchen Bar. Λίγο πιο πέρα το Θωρηκτό Αβέρωφ, που έχει κάνει εδώ και μέρες την εμφάνιση του, φαντάζει με ολοζώντανο στοιχείο ενός εικαστικού πίνακα, που έχει ως πρώτο υλικό το σινεμά. Στην είσοδο της προβλήτας συγκεντρώνονται οι καλαμποκάδες που καταλαβαίνουν πως κάτι καλό συμβαίνει εδώ, οι μικροπωλητές με το μαλλί της γριάς-οι σαλεπάδες-το ρομαντικό στίγμα ενός παλιού απεικάσματος, μια ριζωματική τάση στις παρυφές της πόλης. Σαν κι αυτή που διαπερνά το φετινό 58ο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης αφού "Το ρίζωμα" της φιλοσόφου Σιμόν Βέιλ είναι ο βασικός άξονας στον οποίο κινούνται οι 14 ταινίες του διαγωνιστικού (11 ξένες και 3 ελληνικές), το οποίο ανακαλύπτει την ανάγκη όχι νοσταλγία αλλά για ολική επαναφορά της ελευθερίας, της καλοσύνης, των βασικών αξιών που έφτιαξαν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό- πέρα από τις όποιες παραναγνώσεις του. "Το Ρίζωμα: 14 ταινίες, 14 ιδέες, 14 ρίζες της ψυχής" λέγεται και η εικαστική έκθεση που διοργανώνεται στα πλαίσια του Φεστιβάλ τα εγκαίνια της οποίας πραγματοποιήθηκαν στην Πρώην Αποθήκη Στρατού το περασμένο Σάββατο. Οι καλλιτέχνες βλέπουν τις ταινίες και εμπνέονται το έργο με άξονα τη ριζωματική σχέση.

Φωτογραφία από τα εγκαίνια της έκθεσης "Το Ρίζωμα: 14 ταινίες, 14 ιδέες, 14 ρίζες της ψυχής". Φωτο: Βασίλης Βερβερίδης

Συγκινητική είναι εδώ η επαφή-ανάγνωση που είχε η καλλιτέχνις Μαρία Τσαγκάρη με το έργο της I couldn't Bear Living Without You της ταινίας της βραβευμένης Ελίνας Ψύκου Ο γιος της Σοφίας με πρωταγωνιστή τον μικρό Μίσα ο οποίος καταφθάνει στην Ελλάδα από τη Ρωσία για να ζήσει με τη μητέρα του, Σοφία το 2004, έπειτα από ένα μεγάλο διάστημα αποχωρισμού ξέροντας ότι στην Αθήνα τον περιμένει ένας νέος πατέρας. Τα μάτια του παιδιού, με την αγωνία και την εσωτερική θλίψη ζωγραφισμένη στο βλέμμα συνομιλούν ιδανικά με το εικαστικό έργο: κομμένα μαλλιά σε συμμετρία που στοιβάζονται πάνω σε μια μπάρα με κίτρινο φόνο. Αποχωρισμός-το ρίζωμα- ξεριζωμός. Πριν λίγες ώρες είχα δει το ίδιο σκηνικό να λαμβάνει χώρα στο αεροδρόμιο Μακεδονία: δυο γυναίκες με μαντίλες στα μαλλιά έκλαιγαν με λυγμούς και φιλούσαν με μανία τα χέρια η μια της άλλης-τις είχε χωρίσει, όπως έμαθα, ο πόλεμος στη Συρία και ξαναβρέθηκαν σχεδόν μετά από ένα χρόνο. Αυτά συμβαίνουν όταν η ζωή ξεπερνά το σινεμά και όλες οι εκλεκτικές ταινίες περιστρέφονται φέτος γύρω από την απώλεια, το προσφυγικό, το ξεριζωμό ακόμα και το φάντασμα του νεοναζισμού που απλώνεται απειλητικά πάνω από την Ευρώπη. Αυτό είναι και το είναι το θέμα της νέας ταινίας του Φατίχ Ακίν του "Στο Σκοτάδι" που μιλάει με ακρίβεια για την κόλαση που βιώνει εξαιτίας της νεοζαστικής δράσης μετά τον θάνατο του συζύγου και του γιου της η πρωταγωνίστρια-την οποία υποδύεται εκπληκτικά η Κρούγκερ. Δεν είναι, μάλιστα, τυχαίο ότι τα εισιτήρια για την ταινία του Ακίν στο Ολύμπιον είχαν εξαντληθεί από μέρες ενώ σε ειδικό χαιρετισμό που έστειλε μέσω βίντεο ο σκηνοθέτης δήλωνε ότι πολύ θα ήθελε να βρίσκεται στην Ελλάδα αλλά δεν τα κατάφερε. Ρόλο-έκπληξη παίζει στην ταινία και ο σκηνοθέτης Γιάννης Οικονομίδης.

Στην προβολή της ταινίας "Ο γιος της Σοφίας". Φωτο: Φανή Τρυψάνη

Στο Ολύμπιον πάντως γίνεται φέτος πραγματικά χαμός: όσο περιμέναμε για την προβολή ταινίας, πίναμε το πρώτο καμπάρι του απογεύματος στο μπαρ του σινεμά με θέα το άνοιγμα του Θερμαϊκού και την πιο όμορφη, ίσως πλατεία στην Ελλάδα. Το πιο ιστορικό σινεμά του Φεστιβάλ δεν έχει πια τους όρθιους θεατές με τις θέσεις να είναι αριθμημένες-πάνε οι εποχές που κάθονταν κάτω και σε αυτοσχέδια καθίσματα. Εκεί στο Ολύμπιον χαίρεται να βλέπει κανείς ανθρώπους αγαπημένους της Θεσσαλονίκης -όπως σε εκείνη την υπέροχη βραδιά που ήταν αφιερωμένη στην άλλη, την παλιά, νοσταλγική πλευρά του Φεστιβάλ που θα μείνει για πάντα στις καρδιές μας. Η συζήτηση έγινε με αφορμή την παρουσίαση της έκδοσης του βιβλίου του Νίκου Γκροσδάνη για τα 32 χρόνια του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στην Αποθήκη Δ (κυκλοφορεί από εκδόσεις Επίκεντρον)-με τον ίδιο τον συγγραφέα, αυτόν τον παλιάς κοπής σινεφίλ, να βγάζει από τα κιτάπια του ο,τι πιο πολύτιμο έχει να σου δώσει μέχρι σήμερα, από τότε που μικρός. Θυμίζοντας τον ήρωα από το σινεμά Paradiso ο Γκροσδάνης περιγράφει με γλαφυρότητα πως ζούσε την τότε διοργάνωση της Εβδομάδας Ελληνικού Κινηματογράφου τη δεκαετία του '60 και πως είδε την εξέλιξη της πλέον σε Διεθνές Φεστιβάλ. Επιστροφή στις ρίζες βιώσαμε όμως και με την όμορφη ταινία για την εφηβεία που δεν τελειώνει ποτέ ενός αγαπησιάρικου σχολείου όπως είναι η Σχολή Μωραΐτη, με το φιλμ για τα 80 χρόνια της Σχολής να συμμετέχει και αυτό στο Φεστιβάλ.

Πολλά δάκρυα έπεσαν και στην παρουσίαση του Ζαν Μαρκ Μπαρκ ο οποίος βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη-και όλοι θα θυμόμαστε τα βράδια με τα υγρά όνειρα στις θάλασσες του Απέραντου Γαλάζιου, όταν ο τότε γόης υποδυόταν τον δύτη στην ταινία που έκανε τους ξένους να αγαπήσουν την Ελλάδα. Κατά παράδοξο τρόπο αυτός είναι και η φωνή στην ταινία με θέμα τη ζωή του ίδιου δύτη, του Ζακ Μαγιόλ. Το στίγμα, όμως, μιας συγκινητικής επαναφοράς ενός Φεστιβάλ που προσπαθεί να βρει τον μύχιο-ριζωματικό εαυτό του δόθηκε από την αρχή, από την πρώτη κιόλας μέρα με την προβολή της ταινίας "Η ψυχή και το σώμα" της Ουγγαρέζας Ίντικο Ενιέντι -μια ταινία για την οποία μιλάει πλέον όλη η πόλη και όχι μόνο. Πολύ πικρό το δάκρυ για όλο αυτό το ανακάτεμα προσδοκίας και ψευδαίσθησης, ζωή και ονείρου, για τα πραγματικά σφαγεία -αλλά και αυτά των ανθρώπων ψυχών. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη έναρξη -ευτυχώς χωρίς το κακό χιούμορ περασμένων ετών με τα αστεία προκάτ- και αυτό εξαιτίας της παρουσίας της Μαρίας Χριστοφορίδου που έδειξε πόσο μεγάλη έμφαση δίνει το φετινό φεστιβάλ σε ανθρώπους με αναπηρία. Μάλιστα υπάρχει και ειδική πολιτική προσβασιμότητας για ανθρώπους με προβλήματα ακοής και όρασης, στο οποίο χορηγός είναι το Ίδρυμα Ωνάση.

Ο Αλέξανδρος Αβρανάς στην προβολή της ταινίας "Love me not" με τους πρωταγωνιστές Χρήστο Λούλη και Ελένη Ρουσσινού. Φωτο: Φανή Τρυψάνη

Το παρών έδωσε και ο βραβευμένος Αλεξάνδρος Αβρανάς με μια ταινία που αναμένεται να διχάσει, το "Love Me Not". Προφανώς τα λέει όλα ο τίτλος. Και επειδή Φεστιβάλ στη Θεσσαλονίκη σημαίνει κυρίως διασκέδαση κατ' ευχαριστηθήκαμε τα πάρτι -κάηκε το πελεκούδι στο Coo- και σε άλλα σημεία της πόλης, φάγαμε ωραία μπακαλιαράκια στη λαδόκολλα εκεί δίπλα στο λιμάνι μαζί με τα παιδιά που φορούσαν τα πράσινα ταμπελάκια της διαπίστευσης, ήπιαμε τις ωραίες φεστιβαλικές μπύρες στου Ντορέ, ρουφήξαμε τις απαραίτητες γουλιές του φραπέ στα τεράστια καφέ δίπλα στη θάλασσα που είναι πια γεμάτη από ποδηλάτες και τους Θεσσαλονικείς οι οποίοι απολαμβάνουν τη βόλτα τους στη νέα παραλία. Και η αλήθεια είναι ότι νιώθεις και λίγο έφηβος σε αυτή την ανεξάντλητη πόλη -κάπως σαν τους ήρωες της υπέροχα παρανοϊκής ταινίας Let the Corpses Tan που προβλήθηκε εκεί γύρω στα μεσάνυχτα με ισχυρές δόσεις φυγής και Ταραντίνο.