Βάκχαι

Το σπάνιο έργο Βάκχαι του σπουδαίου Ιάννη Ξενάκη παρουσιάζεται σε πανελλήνια πρώτη με τη μορφή παράστασης στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος για δύο μόνο παραστάσεις στις 11 και 12 Ιουλίου 2018, στο πλαίσιο του κύκλου Ημέρες Μουσικού Θεάτρου.

Πρόκειται για ένα έργο-πρόκληση υψηλών μουσικών και φωνητικών απαιτήσεων, το οποίο ανέβηκε μόνο μία φορά το 1993 στο Λονδίνο και δεν ηχογραφήθηκε ποτέ. Τη μουσική διεύθυνση έχει αναλάβει ο Νίκος Βασίλειου, ενώ η σκηνοθεσία είναι του Γιάννου Περλέγκα.

Ένας ερμηνευτικός άθλος, οι Βάκχαι του Ιάννη Ξενάκη αποτελούν σκηνική μουσική για δεκαεξαμελή γυναικεία χορωδία, έναν βαρύτονο που ερμηνεύει τον ρόλο του Διόνυσου και μια εννεαμελή ορχήστρα, αποτελούμενη αποκλειστικά από πνευστά και κρουστά όργανα. Συμμετέχει το εξαιρετικό μουσικό σύνολο ARTéfacts ensemble και η Χορωδία της ΕΡΤ.

Ο Ιάννης Ξενάκης συνέθεσε το 1993, κατόπιν παραγγελίας του Opera Factory του Λονδίνου, τις Βάκχες του Ευριπίδη. Μετά το ανέβασμα του 1993, το έργο δεν παρουσιάστηκε πουθενά, ούτε πήρε ποτέ τον δρόμο της ηχογράφησης. Πιθανόν επειδή η υγεία του συνθέτη ήταν ήδη επιβαρυμένη.

Ανυπέρβλητο εμπόδιο για τη σκηνική τύχη του συγκεκριμένου έργου είναι η τερατώδης δυσκολία της φωνητικής και μουσικής εκφοράς του ερασμιακού κειμένου που επιβάλλει ο συνθέτης στις γυναίκες χορωδούς των Βακχών. Ο υπερβατικός δημιουργός για άλλη μια φορά ζητάει από τους ερμηνευτές του το αδιανόητο: να εννοήσουν, μέσα από ένα τελείως αμοτιβικό μουσικό κείμενο στα ερασμιακά, με θανάσιμη κυριολεξία τον λόγο του Ευριπίδη.

Σε έναν γλωσσικό κώδικα, δηλαδή, που δυσκολεύει απίστευτα τους ελληνόφωνους, πόσο μάλλον τους αγγλόφωνους τραγουδιστές! Επιπλέον επιβάλλει στους πνευστούς οργανοπαίκτες μια εξαντλητική διαδικασία: το μουσικό κείμενο των πνευστών αποτελείται από ατελείωτους κρατημένους φθόγγους (τενούτες), που, όσο μεγάλη κι αν είναι η αναπνευστική εκγύμναση των μουσικών, η απόδοση του έργου δεν παύει να αποτελεί για αυτούς μια οριακή βιολογική δοκιμασία.