Φιλοκτήτης

Η Σίσσυ Παπαθανασίου συναντά τον Ένκε Φεζολλάρι και μας παρουσιάζουν τον Φιλοκτήτη του Γιάννη Ρίτσου.

Υπόθεση

Καλοκαιριάτικο απόγευμα, σε μια ερημική ακρογιαλιά νησιού-ίσως της Λήμνου. Δέκατος χρόνος του Τρωικού πολέμου. Ο χρησμός λέει πως χωρίς τον Φιλοκτήτη και τα όπλα του Ηρακλή που αυτός έχει, η Τροία δεν κατακτιέται. Τον Φιλοκτήτη, στο έρημο νησί που τον έχουν εγκαταλείψει οι σύντροφοί του καθ'οδόν προς την Τροία, τον επισκέπτεται ο Νεοπτόλεμος, ο γιός του Αχιλλέα, παρέα με τον Οδυσσέα. Προσπαθεί να του αποσπάσει τα όπλα. Να πείσει τον ήρωα να επιστρέψει στη μάχη.

Ο Νεοπτόλεμος μιλάει προς τον Φιλοκτήτη με μια εξομολογητική διάθεση, ο Φιλοκτήτης ακούει βουβός τον Νέο σε μια επώδυνη αναδρομή του στο παρελθόν. Συγκεκριμένα στην παιδική του ηλικία με τις εικόνες του πατέρα και της μητέρας, προσώπων που κυριαρχούν στο ψυχικό σύμπαν του παιδιού. Ο Νεοπτόλεμος, νεαρό παιδί και ο Φιλοκτήτης ώριμος και γεμάτος κατανόηση άνδρας.

Στο δραματικό μονόλογο του Γιάννη Ρίτσου ο Φιλοκτήτης δεν μιλά. Μιλά μόνον ο νεαρός Νεοπτόλεμος. Και μιλά για την προδοσία, την εγκατάλειψη, την εκμετάλλευση, την πολιτική ευθύνη. Για την παιδική ηλικία, τη μνήμη και το τραύμα.

Σημείωμα Παράστασης

Ο μονόλογος του Ρίτσου είναι ένα ποίημα ταυτότητας και ένα παιχνίδι με μάσκες:
ο ποιητής προσπαθεί να συμφιλιώσει δύο πλευρές του εαυτού, με τον Νεοπτόλεμο, ως πιο ανθρώπινο και λιγότερο πολεμιστή, να αντιπροσωπεύει την ιδιωτική πλευρά του Εγώ και τον Φιλοκτήτη, ταυτισμένο με τον πόλεμο και τη νίκη, να συμβολίζει τη δημόσια. Μπορεί ο Φιλοκτήτης στο τέλος να αποφασίζει να εγκαταλείψει την εξορία του, το ποίημα όμως περιστρέφεται γύρω από τον ευάλωτο και ευαίσθητο Νεοπτόλεμο.

Ο Φιλοκτήτης του Ρίτσου μιλά για όλα όσα μας ταλανίζουν και τώρα: την εσωτερική μοναξιά του ανθρώπου, τα ιδανικά, το προσωπικό και κοινωνικό-ιστορικό τραύμα του ατόμου και της κοινωνίας, την συμφιλίωση, το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα και τα παιχνίδια εξουσίας, την αλλοτρίωση της ψυχής, την οικογένεια και τα ιδεολογικά καθήκοντα του ατόμου, τις πράξεις μας που μας καθορίζουν, την απάτη και τη φιλία, τις νίκες που χάνουμε, τις μάχες που καλούμαστε να δώσουμε, τα προσωπεία που καλούμαστε να φοράμε, τον πόλεμο σε κάθε του εκδοχή.

Στην παράσταση τραγουδάει η ηθοποιός Βέφη Ρέδη ένα μοιρολόι από τα βάθη των Βαλκανίων, υπενθυμίζοντάς μας, πίσω από τα πέπλα της, τις «σύγχρονες σειρήνες» του πολέμου. Σε μία Ευρώπη που αργοπεθαίνει, σε ένα Κόσμο που καταρρέει, το ερώτημα παραμένει το εξής: «Γιατί ήρθαμε, γιατί πολεμήσαμε, γιατί και πού επιστρέφουμε;»