Μία διαφορετική Σταχτοπούτα στο Θέατρο Ολύμπια

Μια κακιά μητριά, μια νεράιδα νονά, ένα ζευγάρι γυάλινα γοβάκια, ένα παλάτι, ένα ρολόι που χτυπάει μεσάνυχτα, μια άμαξα που γίνεται κολοκύθα. Κι όμως, κανένα από αυτά τα στοιχεία που έχουμε συνδυάσει όλοι παιδιόθεν στο διασημότερο παραμύθι του Charles Perrault, δεν υπάρχει στη «Σταχτοπούτα» του Gioachino Rossini σε σκηνοθεσία Ροδούλας Γαϊτάνου, που επανέρχεται στο Ολύμπια, Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας» για τέσσερις παραστάσεις.

Αντί, λοιπόν, για νεράιδα νονά, που ως άλλος από μηχανής θεός βοηθά τη Σταχτοπούτα να πάει στον χορό, αναλαμβάνει εδώ ένας αντρικός χαρακτήρας, ο οποίος παρατηρεί και καταγράφει τη στάση της απέναντι στις δοκιμασίες που της θέτει η ζωή, ενώ η μορφή της κακιάς μητριάς αντικαθίσταται από έναν εχθρικό πατριό, ο οποίος προάγει τις δύο φυσικές του κόρες σε βάρος της. Κι όλα αυτά σε ένα off Broadway θέατρο της Νέας Υόρκης, τη δεκαετία του ’30, την περίοδο της «Μεγάλης Ύφεσης» και του οικονομικού κραχ, όπου μια αλλιώτικη Σταχτοπούτα γνωρίζει και ερωτεύεται τον εκλεκτό της καρδιάς της πριν πάει καλεσμένη του στον χορό και χωρίς καν να γνωρίζει την κοινωνική του θέση.

Η Σταχτοπούτα την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης: Η Ροδούλα Γαϊτάνου «συναντά» ξανά την όπερα του Gioachino Rossini

«Ο Gioachino Rossini και ο Jacopo Ferretti αφαιρούν το στοιχείο της μαγικής παρεμβολής, κάνοντας έτσι ξεκάθαρο ότι τα ψυχικά χαρίσματα, η καλόψυχη στάση, το θάρρος, ο δυναμισμός και η γενναιοδωρία της Σταχτοπούτας αποτελούν εφαλτήριο για την προσωπική και κοινωνική της επιτυχία. Η ηρωίδα του Ροσσίνι είναι ένα φωτεινό παράδειγμα των αξιών του Διαφωτισμού: το άτομο είναι υπεύθυνο για τη ροή της προσωπικής του ιστορίας και μέσα από τις πράξεις του και την καλόψυχη στάση απέναντι στη ζωή έχει τη δύναμη να εκτοπίσει το σκότος των κακουχιών», σημειώνει η Ροδούλα Γαϊτάνου.

Από το 1817 στην περίοδο της «Μεγάλης Ύφεσης» κι από εκεί στο σήμερα

Όταν ο Gioachino Rossini, με την αξεπέραστη μουσική του ευστροφία, συνέθεσε σε ηλικία μόλις 25 ετών, για το Καρναβάλι του 1817, μια απολαυστική κωμική όπερα, γεμάτη χιούμορ και ανατροπές, σίγουρα δεν φανταζόταν πως η ιστορία αυτή θα έφτανε να γίνει ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του οπερατικού ρεπερτορίου και μαζί μια κοινωνική μικρογραφία, που δυο αιώνες αργότερα παραμένει απόλυτα σύγχρονη, θίγοντας διαχρονικά και πανανθρώπινα ζητήματα, όπως ο ταξικός διαχωρισμός αλλά και η διακαής επιτυχία για κοινωνική ανέλιξη, πλούτη και δόξα.

Η πλοκή βασίζεται στο ομώνυμο παραμύθι του Charles Perrault, ωστόσο το λιμπρέτο του Jacopo Ferretti προσαρμόζει την ιστορία στην εποχή που γράφτηκε η όπερα, με τους δυο τους να δημιουργούν τελικά τη δική τους διδακτική εκδοχή του μύθου, που έρχεται να απογειώσει τώρα η Ροδούλα Γαϊτάνου, πλάθοντας σκηνοθετικά μια σύγχρονη Σταχτοπούτα, που ζώντας την περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης του 1929, καταφέρνει αναμφίβολα να αναδείξει κοινωνικούς και ηθικούς προβληματισμούς σε τόπο και χρόνο που είναι πιο κοντά στις αναφορές του σημερινού θεατή.

«Η κάθετη διαστρωμάτωση βρίσκει μια άμεση προβολή στη ζωή ενός θεάτρου ως μία κοινωνική μικρογραφία: οι αφανείς ήρωες του παρασκηνίου, οι εμφανείς ήρωες της σκηνής και οι υψηλά ιστάμενοι που παίρνουν τις αποφάσεις. Η σχέση αυτή μεταξύ κοινωνίας και θεάτρου αποτέλεσε και την έμπνευση για την τοποθέτηση της δράσης σε ένα θέατρο που παρακμάζει κατά την περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης του 1929. Η κρίση και οι κακουχίες μεταλλάσσουν τους ανθρώπους, αλλά όποιος καταφέρει να διατηρήσει την ακεραιότητά του θα αναδειχθεί νικητής», εξηγεί η Ροδούλα Γαϊτάνου.

Πώς, ακριβώς, μεταφράζεται, όμως, η ερμηνεία του αγαπημένου παραμυθιού στη σύγχρονη εποχή; Και τι είναι αυτό που κάνει τη Σταχτοπούτα του Rossini και της Ροδούλας Γαϊτάνου, τόσο διαφορετική από τις άλλες;

Η Αντζελίνα, θετή κόρη του Ντον Μανίφικο, παραμελημένη και κατατρεγμένη από τον πατριό και τις άσχημες κόρες του, ερωτεύεται τον πρίγκιπα Ντον Ραμίρο, ο οποίος εκτιμά την καλοσύνη της και μετά από περιπέτειες, την παντρεύεται.

Για την Svetlina Stoyanova, που υποδύεται την Αντζελίνα, όλα ξεκινάνε και καταλήγουν σε εμάς και πόσο διατεθειμένοι είμαστε να δούμε τελικά την ζωή αλλιώς. «Η ζωή είναι γεμάτη από αγώνες και αδικίες σε καθημερινή βάση. Δουλεύουμε τόσο σκληρά και συχνά νιώθουμε ότι τίποτα από όσα κάνουμε δεν είναι αρκετό. Αλλά παρά τις μέρες εκείνες που αισθανόμαστε ότι όλος ο κόσμος καταρρέει, στο τέλος πάντα μπορεί να βρεθεί ένα φως, αρκεί βέβαια να θέλουμε να το δούμε. Η Σταχτοπούτα επιλέγει να το δει στα πιο μικρά πράγματα. Η Σταχτοπούτα είναι γλυκιά, ευγενική, υπομονετική, αλλά και απίστευτα δυνατή. Για την ακρίβεια, αυτά είναι αληθινά προσόντα για μια βασίλισσα και ο πρίγκιπας Ramiro τα αισθάνεται αμέσως. Πιστεύω ότι όλα συμβαίνουν για κάποιο λόγο και παρά το γεγονός ότι μερικές φορές είναι δύσκολο να τον δούμε, αφού περάσει λίγος καιρός γίνεται πιο ξεκάθαρος», λέει.

Ο Matteo Macchioni, που υποδύεται τον πρίγκιπα Ντον Ραμίρο, συμφωνεί. Ο κόσμος μας χρειάζεται σήμερα περισσότερο από ποτέ την καλοσύνη μιας Σταχτοπούτας. «Νομίζω ότι και στην εποχή μας θα χρειαζόμασταν περισσότερο "amore", "rispetto" και "bontá"... Βλέπετε τι συμβαίνει γύρω μας. Πολύ περισσότερη αγάπη, πολύ περισσότερος σεβασμός και πολύ περισσότερη καλοσύνη ίσως θα έκανε τον κόσμο μας καλύτερο», σημειώνει.

Ο Ντον Μανίφικο, πατριός της Σταχτοπούτας, είναι ένας ρόλος εξίσου σύνθετος, τον οποίο προσεγγίζει εξαιρετικά ο Giulio Mastrototaro και ξεχωρίζει για αυτές ακριβώς τις προκλήσεις, που τον συνοδεύουν, βρίσκοντας μάλιστα παραλληλισμό στην εκδοχή του Rossini με το σημαντικό θέμα της βίας κατά των γυναικών και της κυριαρχίας της ανδρικής φιγούρας. «Μια κωμική όπερα που, με τη χαρακτηριστική ελαφρότητα του Rossini, μας κάνει να προβληματιστούμε για το πώς η καλοσύνη του πνεύματος μπορεί να επιλύσει κατά τα άλλα τραγικές καταστάσεις. Και πόση από αυτή την καλοσύνη χρειάζεται σήμερα», αναφέρει.

Ο Davide Giangregorio, που υποδύεται τον Αλιντόρο, συνάδοντας με την προσέγγιση του Rossini, θεωρεί κι αυτός πως δεν υπάρχει μαγεία ή υπερφυσικές δυνάμεις που βοηθούν τους φτωχούς και ταπεινούς ανθρώπους. «Αλλά αν είσαι καλός άνθρωπος, αν έχεις καλοσύνη στην καρδιά σου (ακόμα και αν η ζωή σε βάζει σε μπελάδες) αν δώσεις βοήθεια θα λάβεις πίσω το ίδιο ή και περισσότερο. Γι' αυτό η άρια του Alidoro είναι η αγαπημένη μου σκηνή, γιατί δίνει ελπίδα για το μέλλον, ακόμη και αν μερικές φορές φαίνεται ότι δεν υπάρχει μέλλον. Πιστεύω πως ένα αίσιο τέλος είναι πάντα εφικτό», προσθέτει.

Στη Σταχτοπούτα, που σκηνοθετεί η Ροδούλα Γαϊτάνου, κάθε μικρή αλλαγή που έχει γίνει λειτουργεί άλλωστε πολύ καλά και δεν διαταράσσει την εξέλιξη της πλοκής. Αυτό τονίζει ο Jan Antem, που υποδύεται τον Νταντίνι -υπηρέτη του Ντον Ραμίρο- που θεωρεί τη «La cenerentola» ένα πραγματικό αριστούργημα κι ένα από τα πιο τέλεια έργα του Rossini, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. «Η Σταχτοπούτα είναι ήδη ένα κλασικό παραμύθι και η ιστορία αυτή μπορεί εύκολα να μεταφραστεί σε διαφορετικές εποχές με επιτυχία», εξηγεί.

«Στο τελευταίο φινάλε, η περίφημη άρια “Naqui all’affanno” (Γεννήθηκα για να υποφέρω) επαναφέρει στη μουσική στοιχεία της σοβαρής όπερας (opera seria). Αντί ενός σύντομου κωμικού φινάλε, όπως στην περίπτωση του "Κουρέα της Σεβίλλης", ο Rossini προτιμά να τονίσει την ανθρωπιά της Angelina. Παρά τον θρίαμβό της, δεν αγνοεί τον πατριό της· αντίθετα, τον ρωτά αν κάποτε θα τον ακούσει να την αποκαλεί κόρη του, αποκαθιστώντας κατά κάποιον τρόπο την τιμή του Don Magnifico. Από κάθε άποψη, πρόκειται για ένα αίσιο τέλος, το οποίο θυμίζει τα λόγια του Alidoro: "Η αθωότητα θα λάμψει, το πεπρωμένο κι αν αλλάξει"», καταλήγει ο μαέστρος Nikolas Nägele.