Σιλωάμ

Δύο συνταρακτικά έργα του Ιάκωβου Καμπανέλλη, «Ο Κρυφός Ήλιος» (1952) και «Σιλωάμ» (1951), από τα πρώτα θεατρικά έργα του συγγραφέα, με νωπές μνήμες, παραστάσεις και βιώματα από τον εγκλεισμό του στο χιτλερικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Mauthausen, θα ανέβουν για πρώτη φορά στη σκηνή, από τον ερχόμενο Οκτώβριο 2016, κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο Τζένη Καρέζη.

Δύο νεανικά έργα του Καμπανέλλη αποδεικνύονται διαχρονικά και απόλυτα σημερινά, αγγίζοντας κατευθείαν το βάθος της ανθρώπινης φύσης και των επιλογών που θα ορίσουν τελικά το ποιόν του καθενός μας, που θα ορίσουν τον Άνθρωπο. Το ταλέντο και η ευαισθησία επιτρέπουν στο νεαρό Καμπανέλλη να πάει πέρα από τους πραγματικούς χαρακτήρες με τους οποίους μοιράστηκε τον εγκλεισμό και να δημιουργήσει αιώνιες φιγούρες. Οι ήρωές του είμαστε όλοι σε μια εποχή επαναπροσδιορισμού των αξιών, όπου κάθε πράξη αναπόδραστα διαμορφώνει το μέλλον της κοινωνίας μας.

«Ο Κρυφός Ήλιος» είχε χαθεί για πολλά χρόνια και ανακαλύφθηκε στην αποθήκη του σπιτιού του συγγραφέα από τον καθ. Γιώργο Πεφάνη (δημοσιεύθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 2005). Το «Σιλωάμ» αποτελεί την πρώτη γραφή του μονόπρακτου του Καμπανέλλη «η Οδός» και τα χειρόγραφα βρέθηκαν πρόσφατα από την κόρη του συγγραφέα Κατερίνα Καμπανέλλη.

Στον «Κρυφό Ήλιο», έργο ευρύ και πυκνό, με λεπτομερή περιγραφή του χώρου δράσης (κελιού του Μαουτχάουζεν), της κατάστασης και των προσώπων, οι ανατριχιαστικές περιγραφές εναλλάσσονται με ψυχολογικά παιχνίδια μεταξύ των κρατούμενων (ο Γιαπωνέζος, ο Κλέφτης, ο Γιατρός, ο Φαγιάς, ο Καλόγερος, ο Επιθεωρητής), που ψάχνουν ανάμεσά τους τον Προδότη. Ποιος πρόδωσε; Όλοι; Κανείς; Αθώοι, ένοχοι, συνένοχοι.

Με την αναζήτηση του προδότη ως βασικό μοχλό της δράσης, ο Καμπανέλλης περιγράφει τα πρόσωπά του με αδυναμίες και αρετές, σκοτεινές και φωτεινές στιγμές, μέσα σε ένα περιβάλλον ασφυκτικού εγκλεισμού και μεγάλων διλημμάτων και με κεντρικό ερώτημα όχι το «ποιος», αλλά τα αίτια, το περιεχόμενο και την ηθική βάση των πράξεων του ανθρώπου, όταν αυτός βρίσκεται σε ακραίες καταστάσεις φόβου και απελπισίας. Σκιαγραφεί το πρόσωπο του ύπουλου αλλά και τρομαγμένου ανθρώπου για να 'σκάψει' ακόμα βαθύτερα στην ίδια την ουσία της ύπαρξης, της ανθρώπινης κρίσης και εν τέλει, να αναδείξει την αξία του διλήμματος στην περιπέτεια της συγκρότησης συνείδησης.

Στο «Σιλωάμ» (απεσταλμένος), τέσσερις σκιώδεις τραγικές υπάρξεις, ανώνυμοι (ο Πρώτος, ο Δεύτερος, ο Τρίτος, ο Τέταρτος), δηλαδή κανείς και όλοι, ζουν στην συντέλεια του κόσμου, σε ένα κελί όπου κανείς δεν μπαίνει. Ούτε οι δεσμοφύλακες. Εκεί, στα έσχατα της απελπισίας, καταφεύγει ένας κρατούμενος (ο νοσοκόμος), για να κερδίσει λίγη ακόμη ζωή. Η απεγνωσμένη αναζήτηση της ελευθερίας συνοδεύεται από ένα ξέσπασμα για τον απόντα Θεό και μια έκρηξη εκδίκησης για την δολοφονική μηχανή.

Ο κορυφαίος Έλληνας μεταπολεμικός θεατρικός συγγραφέας Ιάκωβος Καμπανέλλης (1921-2011) αιχμαλωτίστηκε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου από τους Ναζί το 1943, σε ηλικία είκοσι ετών, και παρέμεινε κρατούμενος στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν της Αυστρίας. Οποιαδήποτε ώρα θα μπορούσε να εκτελεστεί. Στην Αθήνα επέστρεψε το 1945, στη δίνη του Εμφυλίου Πολέμου. Μετά από την τρίχρονη έγκλειστη ζωή στην κοινότητα των χιλιάδων μελλοθανάτων, μετά από το βίωμα της έσχατης ανθρώπινης αποκτήνωσης, αλλά και τις πράξεις αλληλεγγύης, γενναιότητας και σοφίας των κρατούμενων, ο συγγραφέας δεν θα μπορούσε παρά να δώσει φωνή σε υπάρξεις και χαρακτήρες με τους οποίους είχε μοιραστεί μια ακραία πραγματικότητα.