Το τραγούδι του Roland

Μέσα σε ένα υπέροχο σκηνικό, σαν μια μεγεθυμένη τεράστια μινιατούρα από εκατοντάδες ψηφίδες που συνθέτουν τους χάρτες του Χαλεπιού, της Βαγδάτης και της Κωνσταντινούπολης, Άραβες μουσικοί και τραγουδιστές αφηγούνται στη δική τους γλώσσα το Άσμα του Ρολάνδου, ένα μεσαιωνικό γαλλικό έπος του 11ου αιώνα. Το θέμα του μεσαιωνικού ποιήματος, μια μάχη ανάμεσα στους Χριστιανούς και τους Σαρακηνούς, δίνει την ευκαιρία στον Ουάελ Σόκι, ανασυνθέτοντάς το, να σχολιάσει το στερεοτυπικό βλέμμα της Δύσης στην Ανατολή και να το ανατρέψει.

Μια μεγάλη ομάδα παραδοσιακών μουσικών από τις Αραβικές χώρες, μαζί με τέσσερις ξεχωριστούς τραγουδιστές, αφηγούνται το έπος τραγουδώντας το με το στυλ του φιτζερί, της μουσικής των αλιέων μαργαριταριών – στοιχείο ενός πολιτισμού που σιγά σιγά εξαφανίζεται. Τα κοστούμια, τα όργανα και το μουσικό ιδίωμα της παράστασης μας ταξιδεύουν σε αυτό τον κόσμο όπου, προτού ανακαλυφθούν τα κοιτάσματα πετρελαίου στις Αραβικές χώρες του Περσικού Κόλπου, οι άνθρωποι ζούσαν από το εμπόριο μαργαριταριών και τραγουδούσαν σε αυτό το ιδίωμα.

Στον πυρήνα του έργου του Αλεξανδρινού πολυπράγμονα και διεθνούς εμβέλειας εικαστικού Ουάελ Σόκι βρίσκεται η προσπάθεια αναδιατύπωσης του αφηγήματος της Δύσης για τον Αραβικό κόσμο. Σε αυτή την παράσταση, με την ανατρεπτική και πολιτικά ανορθόδοξη θέση του, δίνει ιστορικό βάθος στην ισλαμοφοβία και τον εξτρεμισμό και των δύο πλευρών και καταφέρνει να δημιουργήσει ένα βαθιά πολιτικό έργο με τη μορφή ενός ελκυστικού παραμυθιού. Αναμειγνύοντας το μύθο, την ιστορία και τη λογοτεχνία, υπεριπτάμενος ανάμεσα στους πολιτισμούς και τις τεχνικές και οδηγώντας το βλέμμα και το αυτί μας στα βάθη του χρόνου, ο Ουάελ Σόκι συνθέτει μια παράσταση-έπος για τα πολλά πρόσωπα της αλήθειας που αχνοφαίνονται πίσω από τα πέπλα των αφηγημάτων της Δύσης και της Ανατολής

Για τις ανάγκες του έργου, ο Ουάελ Σόκι μετάφρασε από τα γαλλικά το Άσμα του Ρολάνδου και το επένδυσε με τη μουσική fidjeri. Αυτό το μουσικό ιδίωμα, που τραγουδούσαν οι αλιείς μαργαριταριών στις χώρες του Περσικού Κόλπου, αποτελείται από τις μελωδίες Haddadi, Adsani και Bahari. Πρόκειται για παράδοση τουλάχιστον 800 ετών, που τείνει να εξαφανιστεί. Κανείς δεν γνωρίζει από πού προέρχεται, υπάρχουν όμως στοιχεία που τη συνδέουν με τις αφρικανικές παραδόσεις και, ενδεχομένως, με το εμπόριο σκλάβων από την Αφρική. Οι τραγουδιστές fidjeri είναι γνωστοί για τα εκφραστικά σόλο τους και για τις παραστάσεις τους με καλέσματα και ανταπαντήσεις ανάμεσα στους τραγουδιστές και το Χορό (χορωδία). Τα τραγούδια συνήθως συνοδεύονται από κρουστά και χορογραφίες που εμπνέονται από τη ναυτική ζωή.

Όλες οι πρόβες για την παράσταση έγιναν στη Σάρζα και στο Μπαχρέιν και οι μουσικοί που παίζουν κρουστά και τραγουδούν είναι όλοι από το Μπαχρέιν και το Κουβέιτ. Ο καλλιτέχνης συνεργάστηκε με ειδικούς για να ανακατασκευάσει παραδοσιακές ενδυμασίες από λινό και μετάξι που ενσωματώνουν και στοιχεία άλλων πολιτισμικών παραδόσεων, όπως των sherwal και jalabiya.

Η Στέγη είναι συμπαραγωγός της παράστασης, μαζί με το Kampnagel του Αμβούργου, το Theater der Welt Festival 2017 (το σημαντικότερο φεστιβάλ της Γερμανίας που πραγματοποιείται κάθε 4 χρόνια σε άλλη πόλη), το Sharjah Art Foundation, το Holland Festival και το Theaterspektakel της Ζυρίχης.

Το μέχρι τώρα έργο του Ουάελ Σόκι έχει προκύψει από μεγάλες περιόδους εξαντλητικής και εις βάθος έρευνας. Περιστρέφεται γύρω από τα ζητήματα των εθνικών, θρησκευτικών και καλλιτεχνικών ταυτοτήτων, ενώ χρησιμοποιεί ως μέσα το φιλμ, την περφόρμανς και την αφήγηση. Είτε κάνει περφόρμανς στην έρημο διδάσκοντας παιδιά Βεδουίνων, είτε οργανώνει μια συναυλία heavy metal σε ένα απομονωμένο χωριό στην έρημο, ο Σόκι βάζει το σύγχρονο Δυτικό πολιτισμό στο πλαίσιο ενός νέου βλέμματος, μέσα από το φακό της ιστορικής παράδοσης – αλλά και το αντίστροφο. Αναμειγνύοντας την αλήθεια με τη μυθοπλασία, τον παιδικό ενθουσιασμό με το πνευματικό δόγμα, ο Σόκι αναπαράστησε με μαριονέτες επικές μεσαιωνικές συγκρούσεις Μουσουλμάνων και Χριστιανών στην τριλογία ταινιών του, Cabaret Crusades: The Horror Show Files (2010), The Path to Cairo (2012) και The Secrets of Karbala (2015). Τα δύο πρώτα έργα παρουσιάστηκαν στη διεθνή έκθεση Ντοκουμέντα 13, ενώ το τρίτο σε έκθεση στο ΜοΜΑ PS1 και στη διεθνή έκθεση ArtBasel. Στο άλλο τρίπτυχο ταινιών του, Al Araba Al Madfuna, παιδιά-ηθοποιοί αφηγούνται ποιητικούς μύθους αποτίοντας φόρο τιμής στις μεγάλες αφηγήσεις του παρελθόντος.

Ο Ουάελ Σόκι γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου και σπούδασε καλές τέχνες, ενώ συνέχισε για μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια (ΗΠΑ). Ζει και εργάζεται στην Αλεξάνδρεια, ενώ έχει ιδρύσει και ένα πρόγραμμα για νέους καλλιτέχνες, το MASS Alexandria. Χρησιμοποιώντας ποικίλα μέσα –ταινίες, σχέδιο, φωτογραφία και περφόρμανς–, διερευνά και αναλύει τις πραγματικές και φανταστικές ιστορίες και αφηγήσεις του Αραβικού κόσμου. Οι πολυεπίπεδες επαναφηγήσεις του παροτρύνουν τους θεατές να ασχοληθούν με τα θέματα της αλήθειας, του μύθου και των στερεοτύπων. Ο ίδιος θεωρεί τον εαυτό του ένα είδος «μεταφραστή σε φόρμες» παραδειγμάτων μιας πολιτιστικής μετάβασης που συμβαίνει στον κόσμο. Έχει συμμετάσχει σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις, όπως οι Μπιενάλε της Βενετίας και της Κωνσταντινούπολης και η Ντοκουμέντα, και έχει κάνει προσωπικές εκθέσεις σε μεγάλα μουσεία και κέντρα τέχνης σε όλο τον κόσμο.

Το Άσμα του Ρολάνδου (La Chanson de Roland), είναι ένα γαλλικό έπος αγνώστου δημιουργού, που γράφτηκε στα τέλη του 11ου αιώνα. Θεωρείται αντιπροσωπευτικό δείγμα της μεσαιωνικής λογοτεχνίας και πηγή έμπνευσης για τα μετέπειτα έργα της ιπποτικής λογοτεχνίας. Αποτελείται από 4.002 δεκασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους και περιστρέφεται γύρω από τη μάχη του Ρονσιβάλ (778), η οποία, ενώ στην πραγματικότητα ήταν μια αψιμαχία της οπισθοφυλακής του στρατού του Καρλομάγνου, βασιλιά των Φράγκων (768-814) και αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (800-814), με Βάσκους, στο έργο παρουσιάζεται ως επική σύγκρουση της οπισθοφυλακής των Φράγκων με υπεράριθμους Σαρακηνούς (οι οποίοι ήταν ήδη μουσουλμάνοι). Σύμφωνα με το έργο, ο Ρολάνδος ήταν ανιψιός του Καρλομάγνου και διοικητής της Βρετάνης και μετείχε στην εκστρατεία του τελευταίου στην Ισπανία κατά των Σαρακηνών.