H αυριανή απόφαση καλό θα είναι να ξυπνήσει και το πολιτικό μας προσωπικό.

Η Χρυσή Αυγή από την ημέρα που εκλέχθηκε στη Βουλή «ξεσάλωσε». Οι υμνητές της βίας ποτέ δεν σεβάστηκαν τη δημοκρατία μας. Και το ΚΚΕ δεν πιστεύει στη δημοκρατία, αλλά έχει προσαρμοστεί στους αστικούς κανόνες της δημοκρατικής λειτουργίας.

Η Χρυσή Αυγή με τη συμπεριφορά της πάντοτε επιδείκνυε ασέβεια, αναίδεια και προσβολή προς τους πολίτες. Πρόκειται για ένα αντιπατριωτικό και ανθελληνικό μόρφωμα, το οποίο εκφράζει τα χειρότερα ένστικτα της κοινωνίας μας.

Εν αναμονή της απόφασης, πρέπει απολύτως ξεκάθαρα να θυμίσουμε ότι η ιστορία της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα έγινε με πρόθεση. Ένα ακατανόητο έγκλημα, το οποίο συντελέστηκε, προφανώς, προετοιμασμένα. Άρα η ποινή τους πρέπει να είναι η αντίστοιχη.

Την ίδια στιγμή θεωρώ, όπως έχει επισημάνει η Μάγδα Φύσσα, ότι είναι συνένοχοι όσοι κατά καιρούς τούς έχουν υποστηρίξει. Ειδικά όλοι όσοι τούς ψήφισαν έχουν ευθύνη για τα εγκλήματα που διέπραξαν. Θυμηθείτε άλλωστε ότι τις περισσότερες φορές η αίθουσα του δικαστηρίου ήταν άδεια και οι περισσότεροι αδιαφόρησαν.

Βέβαια, ακόμη και σήμερα, που η Χρυσή Αυγή βρίσκεται εκτός Βουλής, περίπου 500.000 ψηφοφόροι εξακολουθούν και επιλέγουν το κόμμα του Κυριάκου Βελόπουλου, ευρέως γνωστού από την πώληση των γραμμάτων του Ιησού και τις κηραλοιφές, κάτι που αποτυπώνει το διανοητικό επίπεδο πολλών στην ελληνική κοινωνία.

Συνεπώς, το μόνο αντίδοτο σε όλα αυτά τα τραγελαφικά που συμβαίνουν είναι να δώσουμε τη βαρύτητα που χρειάζεται στην εκπαίδευσή μας. Αναρωτηθήκατε γιατί ποτέ δεν διδάχτηκαν τα παιδιά μας μαθήματα που εναντιώνονταν στη βία; Η παιδεία είναι ο μοναδικός τρόπος για να μη δούμε ξανά στο ελληνικό Κοινοβούλιο ακροδεξιά μορφώματα, όπως η Χρυσή Αυγή.

Επίσης, η αυριανή απόφαση καλό θα είναι να ξυπνήσει και το πολιτικό μας προσωπικό, διότι η παρουσία της Χρυσής Αυγής οφείλεται εν μέρει και στα υπόλοιπα πολιτικά κόμματα. Και έχει έρθει η στιγμή να αναπτυχθεί η κουλτούρα της συναίνεσης.

Αν, λοιπόν, αύριο πέσει στα μαλακά αυτή η «ληστοσυμμορία», θα είναι οδυνηρό για την κοινωνία μας. Ο Ρουπακιάς δεν ενήργησε μόνος του. Ακολούθησε την εντολή που του έδωσαν. Όλοι είναι συνένοχοι.

Είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι η αυριανή δικαστική απόφαση θα καθορίσει το κατά πόσο έχει έρθει η στιγμή να ηττηθούν το μίσος, ο ρατσισμός και οι νεοναζιστές στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας.

Τι περιμένω την Τετάρτη;

Να φύγει το «αλλά» απ’ όλες τις φράσεις που ξεκινάνε με το «δεν είμαι ρατσιστής», «δεν είμαι μισογύνης», «δεν έχω τίποτα με τους ομοφυλόφιλους», «και οι ανάπηροι έχουν δικαιώματα».
Ένα «αλλά», μια λέξη-θεμέλιο του διαλόγου, της αμφιβολίας, της δημοκρατίας εντέλει, κατάντησε το τελευταίο προπύργιο των θιασωτών ενός κόσμου κακοποίησης, μισαλλοδοξίας, γυμνού και απροκάλυπτου εγκλήματος. Απ’ αυτό το διεστραμμένο «αλλά» που προσπαθεί να ενοχοποιήσει τον ακτιβισμό, τον δικαιωματισμό, τη φυσική διάθεση για συμμετοχή στην κοινωνία, τη διατύπωση της ελεύθερης γνώμης μπορεί να μας απαλλάξει μόνο η Δικαιοσύνη. Θεσμικά και διά παντός.

Ο φασισμός ανήγαγε μόνος του τον εαυτό του σε σύμβολο εναντίον του Ανθρώπου με πολύ συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές του τις δεκαετίες του ’30 και του ’40. Ο προπολεμικός και ο μεταπολεμικός δημοκρατικός κόσμος, με πολύ μεγάλο αγώνα, με πορείες, εξορίες, κείμενα και ξοδεμένο αίμα τον απομόνωσε στα έργα του και στον κυρίαρχο τρόπο ζωής του.
Δεν πρέπει να ξαναγυρίσει, με κανένα ένδυμα. Και δεν αρκεί να το ζητάνε –ενίοτε χάνοντας τη ζωή και τα νιάτα τους‒ μόνο τα ευαίσθητα παιδιά. Πρέπει να το επιβάλλει ο θεσμός. Αυτή την ιερή κουβέντα του περιμένω την Τετάρτη. Και θα είμαι εκεί, έξω απ’ τον Άρειο Πάγο, παρέα με χιλιάδες άλλους πολίτες, ανώνυμους, όπως ο Χένρι Φόντα στο «12 Angry Men», να ακούσω την ετυμηγορία. Και αν αυτή βγει νικητήρια για τον Άνθρωπο, να συστηθούμε επιτέλους, ο ένας με τον άλλον. Γιατί μόνο σ’ αυτή την περίπτωση θα αξίζουμε τα ονόματά μας.

Ο Παύλος δεν ζει και γι’ αυτό ευθύνεται το αφρόντιστο μέσα μας και γύρω μας

Να ένα παράδειγμα της κενότητάς μας: Πάνε χρόνια που δεν έχουμε διαβάσει ένα άρθρο από την αρχή μέχρι το τέλος, ένα λογοτεχνικό έργο, δεν νιώσαμε ένα ποίημα. Το κεφάλι μας είναι γεμάτο θραύσματα, σπασμένα γυαλιά, μαχαίρια και φωνές, ήχους και συνθήματα ζωγραφισμένα σε εικόνες, σπαρμένα εδώ κι εκεί, αφημένα αφρόντιστα μέσα μας. Τώρα απαιτούμε. Το αίμα απλώνεται σε πανό, σε φτηνά σκρίνσοτ, πάνω σε πρόσωπα, σε σώματα, σε προφίλ, σε στραβοχυμένα ανφάς και σε νεκρές φύσεις. Ναι, είναι πάντοτε το σώμα ο τελευταίος τόπος που μουντζουρώνεται, εκεί όπου καταλήγει κάθε παράλειψη και αγριότητα. Διαφορετικά, δεν ήταν αρκετή, δεν αναγνωρίζεται καν ως αγριότητα. Αν δεν υπήρχε το σώμα να μπει μπροστά, θα παρέμενε πάντοτε άποψη, μια μετέωρη, κενή, ρηχή, ηλίθια, αδιέξοδα επικίνδυνη σειρά λέξεων που θα αποκαλούσαν ιδεολογία ή κόμμα. Οι λέξεις ξέρουν να χαϊδεύουν τα κατάλληλα αυτιά όταν μπαίνουν στη σειρά σαν στρατιώτες μέσα στο αφρόντιστο πεδίο εντός μας. Χρειάζεται το σώμα, η μυρωδιά του φόβου, ο ιδρώτας, το γρατζούνισμα, η μαχαιριά, το αίμα, η μάνα που χάνει τον γιο της, αυτή που μόνο να τον ονειρεύεται μπορεί πια, για να σημάνουν οι καμπάνες. Έχει κάτι από θρησκευτική τελετουργία αυτό που συντελείται, καθώς απαιτούμε κατανυκτικά. Τι απαιτούμε; Να αναστηθεί. Τα συνθήματα το γράφουν καθαρά. Ο Παύλος ζει. Όχι, δεν ζει και γι’ αυτό ευθύνεται το αφρόντιστο μέσα μας και γύρω μας. Καμία απόφαση, καμία δικαίωση, κανένα σχήμα δεν θα ξεπλύνει το αίμα, χωρίς αυτή την απαραίτητη και επίμονη φροντίδα, κάθε μέρα, κάθε λεπτό, από καθέναν από εμάς σε αιώνια επανάληψη. Αυτό που απαιτείται είναι μια νέα φροντίδα, μια νέα τελετουργία της δικαιοσύνης εντός μας.

Διαρκής εγρήγορση

Η καταδίκη του ναζιστικού μορφώματος θα μας ανακουφίσει. Ωστόσο, πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση, γιατί οι ρίζες του φασισμού είναι πολύ βαθιές. Ο Μπρεχτ προειδοποιεί: «Μη χαίρεστε που σκοτώσατε το κτήνος. Η σκύλα που το γέννησε ζει και είναι πάλι σε οργασμό». Γι’ αυτό, διαρκής εγρήγορση.

Στις 7 Οκτωβρίου του 2020 βγαίνει η απόφαση της δίκης της Χρυσής Αυγής. Στις 7 Οκτωβρίου 2020 ευελπιστώ, μαζί με χιλιάδες συμπολίτες μου, πως ένα από τα εκατοντάδες «λάθη» της ελληνικής κοινωνίας θα «διορθωθεί». Ακόμα προσπαθώ να συνειδητοποιήσω πώς αυτοί οι γραφικοί τύποι που έβλεπα ως παιδί στην Κυψέλη, όπου μεγάλωσα, νοσταλγοί και υμνητές του Χίτλερ, απέκτησαν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση και κατ’ επέκταση το θράσος να διαπράττουν εγκλήματα με θύματα μετανάστες, αριστερούς, αντιφασίστες σχεδόν ανενόχλητοι.

Στις 7 Οκτώβρη του 2020 θέλω να πιστεύω ότι το αποτέλεσμα θα δικαιώσει εμάς που θεωρούμε ότι η μισαλλοδοξία δεν έχει καμία θέση στην κοινωνία μας. Αν θέλουμε να εξελιχθούμε και να ανθίσουμε ως κοινωνία, οφείλουμε να εξαλείψουμε τέτοιου είδους παραφωνίες από την Ιστορία μας. Τώρα και για πάντα.

Ο κίνδυνος ακόμα ελλοχεύει

Η δίκη αυτή αποτελεί αναμφίβολα σταθμό για τη Δικαιοσύνη, τον νομικό πολιτισμό και το κράτος δικαίου της χώρας μας. Η Δικαιοσύνη καλείται να στοιχειοθετήσει και να αποφασίσει εάν επί χρόνια ‒δεκαετίες για την ακρίβεια‒ δρούσε πράγματι ανεξέλεγκτα, υπό τον μανδύα του πολιτικού κόμματος, μια εγκληματική οργάνωση που με ιεραρχία, συγκεκριμένη δομή και αναγγελθέντες στόχους τραμπούκιζε, απειλούσε και εξαπέλυε εγκληματικές επιθέσεις μίσους κατά μεταναστών, προσφύγων, ΛΟΑΤΚΙ ατόμων και ανθρώπων που υπερασπίζονταν τη δημοκρατία και την αντίσταση στον ρατσισμό και τον ναζισμό (με αποκορύφωμα τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα), που είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με εγκληματικές πράξεις και θηριωδίες. Καθ’ όλη τη διάρκεια της δίκης, οι ίδιοι οι ναζί-εγκληματίες δεν κρύφτηκαν καθόλου: προκαλούσαν, τραμπούκιζαν, περιφρονούσαν τη Δικαιοσύνη. Η πρώτη απάντηση στο φαινόμενο του ναζισμού και του ρατσισμού ήταν πολιτική, όταν το κόμμα της Χρυσής Αυγής έμεινε έξω από τη Βουλή. Μολαταύτα, ο κίνδυνος ακόμα ελλοχεύει, ενώ η αξίωση για την απόδοση δικαιοσύνης στα θύματα των δολοφονιών και των εγκληματικών πράξεων είναι θεμελιώδης σε ένα κράτος δικαίου. Η Δικαιοσύνη, λοιπόν, καλείται να δώσει τη δεύτερη απάντηση και να επιτελέσει τη θεσμική της αποστολή, υπερασπίζοντας τόσο τα θεμέλια της δημοκρατίας μας όσο και την αξίωση για κράτος δικαίου.

Πάμε πάλι, όλοι μαζί

Η συνολική καταδίκη των ταγμάτων εφόδου και της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής είναι η αρχή. Αλίμονο αν επιτρέψουμε να πάρουμε αυτήν τη νίκη μόνο συμβολικά, ενώ γύρω μας ο κόσμος καίγεται, ενώ η Jackie δεν έχει δικαιωθεί ακόμη, ενώ οι πρόσφυγες αντιμετωπίζονται ως μιάσματα. Ο φασισμός, βλέπεις, έχει πολλά πρόσωπα. Να τους τσακίσουμε το σύμβολο, ναι, η συνολική καταδίκη της Χρυσής Αυγής όμως θα είναι μόνο η αρχή. Ο φόβος και η καταστολή κοντεύουν να μας ευνουχίσουν ως κοινωνία. Δεν θέλω μια νίκη για το θεαθήναι, ώστε μετά να συνεχίσουν να μας γαμάνε για άλλα τριάντα χρόνια, ρε φίλε ‒ αρκετά. Πάμε πάλι όλοι μαζί, η συνολική καταδίκη της Χρυσής Αυγής είναι μόνο η αρχή. Η Ελληνική Αστυνομία είναι γεμάτη από δαύτους. Δεν ανέχομαι νταήδες. Η συνολική καταδίκη της Χρυσής Αυγής είναι μόνο η αρχή, τίποτα λιγότερο, ποτέ ξανά φασισμός. Ο μόνος τρόπος που υπάρχουν ουσιαστικά είναι ως σκιά μας, ως αντίβαρο, ως εργαλείο της εξουσίας ενάντια στην όποια αντιδραστική φωνή ‒ αντιδραστική σε τι; Στην απανθρωπιά, στο μίσος και στην αδικία. Ξημερώνει, η σκιά τους μικραίνει, η ώρα τους τελειώνει. Πάμε πάλι, Παύλο, Μάνα, Σαχζάτ, κοιτάξτε τι γίνεται στην Αμερική, εδώ εσείς μας μαζέψατε όλους μια γροθιά, τώρα ξεκινάει η μεγάλη συναυλία και μας έχετε πωρώσει με τις τραγουδάρες σας. Δημοσιογράφοι και πολιτικοί που στήριξαν την εγκληματική οργάνωση να ξεφτιλιστούν παραδειγματικά και να μην ξαναβρούν δουλειά ποτέ, ούτε καθαριστές τουαλέτας σε δομές μεταναστών δεν τους αξίζει να ’ναι ‒ αυτές είναι τίμιες δουλειές, βλέπεις. Όλοι μαζί τώρα, η συνολική καταδίκη των ταγμάτων εφόδου και της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής είναι μόνο η αρχή. Ο θυμός μας είναι δίκαιος, η αγάπη μας μεγαλύτερη, γι’ αυτό το κάνουμε, η θέση σας είναι κάτω απ’ τη γη, για πάντα. Συνολική καταδίκη της Χρυσής Αυγής, ΤΩΡΑ, είναι μόνο η αρχή.

Την πρώτη μέρα της απολογίας του Νίκου Μιχαλολιάκου βρέθηκα πρόσωπο με πρόσωπο με τη Μάγδα Φύσσα: προσπαθούσε να βάλει μια τάξη στο μεγάλο πλήθος έξω από τα δικαστήρια, που δεν χωρούσε ολόκληρο να μπει εντός. Στο στήθος της είχε ‒σαν κόσμημα, σαν φυλαχτό‒ την ασημένια εικόνα του γιου της. Στην αρχή ένιωσα αμήχανα με τη λανθάνουσα θρησκευτικότητα του συμβολισμού· σκέφτηκα όμως πως η θύμηση του γιου της τής δίνει δύναμη, όπως σε άλλους δίνει η Παναγία. Κι εδώ που τα λέμε, μέσω εκείνης, εμείς όλοι ‒είτε το δικαιούμαστε, είτε όχι‒ υψώνουμε το ανάστημά μας στο τέρας της μισαλλοδοξίας και στο μίσος, όχι μόνο θεσμικά ή δικανικά μα στο μέτρο των Ανθρώπων. Εκείνη, λοιπόν, θα έχω (και) εγώ στον νου μου στις 7/10. Εκείνη, και τον άνδρα που με την έρευνά του έχει απογυμνώσει κάθε φτηνή δικαιολογία των ναζιστών κατηγορουμένων: τον Δημήτρη Ψαρρά, τον δημοσιογράφο της «Ελευθεροτυπίας», που έχει αφιερώσει χρόνια απ’ τη ζωή του για να ψηλαφίσει κάθε βορβορώδη λεπτομέρεια της πορείας του ναζιστικού αυτού μορφώματος, ώστε να μην υπάρχει καμία μα καμία αμφιβολία ‒τώρα και για την Ιστορία‒ ότι αυτοί οι άνθρωποι συντάσσονται και υμνούν τη μελανότερη πτυχή του 20ού αιώνα: την Κακία και τον σαδισμό. Έχει τεράστια σημασία να πούμε όλοι, μαζί τους, όχι στο Κακό.

Να αποκαταστήσουμε τη μνήμη που δεν έχουμε

Τον είδα με την άκρη του ματιού, βασικά είδα τον αγκώνα του, στον οποίο είχε χαράξει έναν μεγάλο, μισητό αγκυλωτό σταυρό. Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα είναι ότι θα έπρεπε να ντρέπεται. Θα έπρεπε να μην τολμά να περάσει καν από τη σκέψη του το να βάλει στο κορμί του, σε δημόσια θέα, ένα τόσο απαίσιο σύμβολο, ακόμα κι αν η ψυχή του έχει μολυνθεί τόσο, να μη διανοείται να χαράξει το σήμα του δολοφόνου πάνω του. Ποιος δολοφόνος διατυμπανίζει ότι είναι δολοφόνος;

Έμεινα εκεί, να τον κοιτάζω. Εγώ θα πήγαινα στο δωμάτιο 5 κι εκείνος ήταν στο δωμάτιο 4, στον 1ο όροφο, εκεί όπου γίνονται οι χημειοθεραπείες και τους αγαπώ όλους, αλλά όχι αυτόν. Θύμωσα. Διάβασα ότι οι γιατροί που παρέλαβαν τον Παύλο δήλωσαν ότι ήταν τόσο επαγγελματικό το μαχαίρωμα, που ακόμα και ακριβώς έξω από το νοσοκομείο να τον μαχαίρωναν, δεν θα προλάβαιναν να τον σώσουν.

Μπήκα στο δωμάτιό μου με θυμό και διάβασα στο κινητό μου για τους δωσίλογους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενώ άλλες χώρες έκαναν μεγάλα δικαστήρια γι’ αυτούς που συνεργάστηκαν με τους ναζί, ενώ σε άλλες χώρες τη ρετσινιά του προδότη τη φέρουν ακόμα οι απόγονοί τους, στην Ελλάδα «οι δωσίλογοι δεν αντιμετώπισαν ιδιαίτερες δυσκολίες στην επανένταξή τους στην οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ζωή της χώρας. Το 85% των υποθέσεων δωσιλογισμού αρχειοθετήθηκαν και όσοι διέθεταν οικονομική ευρωστία κατάφεραν να διαφύγουν της τιμωρίας» («Δίκες των δωσιλόγων 1944-1949 - Δικαιοσύνη, συνέχεια του κράτους και εθνική μνήμη», εκδόσεις Πόλις).
Για μένα αυτή η δίκη και η καταδίκη της Χρυσής Αυγής ίσως αποκαταστήσει έστω και ελάχιστα αυτήν τη μνήμη που δεν έχουμε, σε σημείο που μέχρι και οι απόγονοι πατεράδων δωσίλογων, που συνεργάστηκαν με τους ναζί, δηλώνουν ακόμα περήφανοι. (Ο γιος του Αλέξανδρου Γιοσμά ‒Φον Γιοσμά‒ δηλώνει σήμερα υπερήφανος για τη δράση του πατέρα του και θεωρεί πως ήταν ένας πατριώτης που πρόσφερε στην Ελλάδα.)
Είναι θλιβερό όχι το πώς ξεχνάμε αλλά το πώς δεν έχουμε καταγράψει την Ιστορία, δεν έχουμε καταδικάσει τους εγκληματίες από τότε, δεν έχουμε δημιουργήσει μνήμη. Όταν έπεσαν τα αντιισταμινικά στον ορό και κύλησαν στις φλέβες μου, τα βλέφαρά μου λύγισαν και είδα τον Ζακ σαν όνειρο, έτσι ακριβώς όπως προφητικά, δυστυχώς, τον είχα τραβήξει* να προχωρά περήφανα με τα ψηλά τακούνια στην Ερμού. Πώς γίνεται να ζω σε μια κοινωνία που δεν «φτύνει» κάποιον με ναζιστικό σύμβολο σκαλισμένο πάνω του, αλλά χλευάζει και δολοφονεί ένα υπέροχο πλάσμα, που μόνο αγάπη έχει;

Όταν τελείωσε η χημειοθεραπεία μου και με ξύπνησαν, σκέφτηκα να είμαι καλά και να μπορώ να πάω στη δίκη του Ζακ στις 21 Οκτωβρίου και μαζί μου να κουβαλάω μια ελάχιστη δικαίωση, εκείνη της καταδίκης της Χρυσής Αυγής. Φεύγοντας, δεν κοίταξα στο δωμάτιο 4, απαξίωσα, όπως πρέπει όλοι μας να τους απαξιώνουμε σε τέτοιον βαθμό, που να νιώθουν ύψιστη ντροπή!

*Το 2016 το Outview Film Festival έκλεινε τα 10 χρόνια του ‒ ήταν επίσης η χρονιά που πέθανε ο David Bowie. Το αγαπημένο μου τραγούδι από Bowie είναι το «Rock‘n’Roll suicide» και μέσα από ένα ολόκληρο concept δημιούργησα την έναρξη, η οποία ξεκινούσε με αυτό το βίντεο με τον Ζακ, ο οποίος στη συνέχεια βγήκε και το τραγούδησε επί σκηνής.
https://vimeo.com/162252274 - προσοχή στα πρώτα 46 δευτερόλεπτα έχει κενό.

Μια ξεκάθαρα καταδικαστική απόφαση θα δημιουργούσε θεσμικά αναχώματα

Η δίκη για την εγκληματική δράση στελεχών της Χρυσής Αυγής ολοκληρώνεται και αναμένεται η έκδοση της δικαστικής απόφασης. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της υπόθεσης, δηλαδή το γεγονός ότι στο εδώλιο βρέθηκαν άτομα που διεκδίκησαν την εκλογική υποστήριξη και την παρουσία τους στη Βουλή υπό τον μανδύα μιας οργάνωσης-οιονεί πολιτικού κόμματος, η οποία ωστόσο είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο ώστε συστηματικά να επιδιώκει την τέλεση κακουργηματικών πράξεων, καθιστούν καταρχάς αναγκαία την έκδοση μιας ξεκάθαρης απόφασης. Γκρίζες ζώνες στη δικαστική απόφαση θα οδηγούσαν σε παρερμηνείες σε σχέση με το θεσμικό κεκτημένο της Μεταπολίτευσης για την οικοδόμηση μιας δημοκρατικής πολιτείας χωρίς αδιαφανείς περιοχές και διπλό στάτους της εξουσίας. Επιπλέον, θα έδιναν τροφή στους ναζιστές και τους εξτρεμιστές κάθε είδους, προκειμένου να συνεχίσουν να υπονομεύουν τη δημοκρατία, αξιοποιώντας εργαλειακά τα πλεονεκτήματά της, προκειμένου να πετύχουν τους αντιδημοκρατικούς στόχους τους. Συνεπώς, μια δικαστική απόφαση με γκρίζες ζώνες θα επέτεινε τη δυσπιστία των πολιτών απέναντι στην πολιτική και στους θεσμούς, αφήνοντας περιθώρια για μια εκ των ένδον υπονόμευση της δημοκρατίας.
Η ποιότητα της δημοκρατίας ωστόσο δεν συναρτάται μόνο με τη λειτουργία των θεσμών αλλά είναι αποτέλεσμα και της συμπεριφοράς της κοινωνίας πολιτών και εν τέλει των ίδιων των πολιτών που αποτελούν τα πραγματικά αναχώματα σε κάθε είδους εγχειρήματα υπονόμευσης της ποιότητας της δημοκρατίας. Στο πρόσφατο παρελθόν, η Χρυσή Αυγή συγκέντρωσε την εκλογική υποστήριξη σημαντικής μερίδας ψηφοφόρων αλλά και ορισμένων εκπροσώπων της κοινωνίας πολιτών που συνέχισαν να τη στηρίζουν, παρά τη σταδιακή εγρήγορση κοινοβουλευτικών και δικαστικών θεσμών.
Αυτό που εκπροσωπεί η Χρυσή Αυγή, δηλαδή ο ευρύτερος χώρος της οργανωμένης μισαλλοδοξίας, είναι σε άνοδο στην Ευρώπη και σε μεγάλο μέρος του δυτικού κόσμου. Μια ξεκάθαρα καταδικαστική απόφαση θα δημιουργούσε θεσμικά αναχώματα στην εγχώρια άνοδο της ακραίας εκδοχής αυτού του χώρου· όμως τα αποτελέσματα θα ήταν παροδικά αν μια τέτοια απόφαση δεν συνοδευόταν από το δημοκρατικό φρόνημα των πολιτών και τη διαρκή επαγρύπνηση της κοινωνίας των πολιτών.