Οι τουρκικές προκλήσεις και οι ακρότητες που λέγονται κάθε τόσο από την τουρκική πολιτική ηγεσία, παρότι υπερκαταναλώνονται από τα ελληνικά ΜΜΕ, συχνά υποβαθμίζονται από τις ελληνικές κυβερνήσεις ή παρουσιάζονται ως «εσωτερικής κατανάλωσης» προκειμένου να αποφεύγεται ένας διαρκής κύκλος αντιπαραθέσεων που θα διατάρασσε περισσοτερο τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Όταν όμως οι προκλήσεις γίνονται σε απευθείας μετάδοση και ενώπιον του Ελληνα υπουργού Εξωτερικών, είναι δύσκολο να μείνουν αναπάντητες και ο Νίκος Δένδιας δεν θέλησε να παίξει τον ρόλο της Ιφιγένειας.
Ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου από τις πρώτες κιόλας δηλώσεις του μίλησε για διάλογο των δύο χωρών «άνευ όρων και περιορισμών», όταν είναι γνωστό πως πάγια θέση της Ελλάδας (όχι απλώς της κυβέρνησης Μητσοτάκη) είναι ότι δεν πρόκειται να δεχθεί καμία διαπραγμάτευση άνευ όρων και δέχεται να συζητήσει μόνο για τα θέματα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ.
Γιατί επιχειρείται όμως αυτός ο περίφημος «διάλογος» μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, από τη στιγμή που η πρώτη επιμένει σε παράνομες διεκδικήσεις και η δεύτερη δηλώνει ότι δεν σκοπεύει να παραχωρήσει τίποτα; Υπάρχουν βεβαίως θέματα των οποίων η επιδίωξη της λύσης από την πλευρά της Τουρκίας θα ήταν θεμιτή, εάν έμενε μόνο σε αυτά. Η Τουρκία όμως δεν κάνει αυτό. Συμπεριφέρεται διαρκώς ως παραβάτης του διεθνούς δικαίου, απειλεί την Ελλάδα και επιμένει να απαιτεί παραχωρήσεις σε θέματα κυριαρχίας. Μια συμπεριφορά δηλαδή που δεν αφήνει κανένα περιθώριο για ουσιαστικό διάλογο, αφού η τουρκική ηγεσία δεν κάνει πίσω και η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να της παραχωρήσει αυτά που ζητάει, αν και κάποιοι στη δύση που θεωρούν την Τουρκία πολύ σημαντική, δεν θα δίσταζαν να θυσιάσουν την Ελλάδα για να την εξευμενίσουν. Η Τουρκία φυσικά το γνωρίζει αυτό και το εκμεταλλεύεται για να κερδίζει κάθε φορά όσο περισσότερα μπορεί.
Η παγίδα που έστηναν ήταν προφανής. Δεν ήταν καν κάποιο καινούργιο κόλπο. Ήθελαν να εκθέσουν και να δεσμεύσουν τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών και μετά να δείξουν σε ΕΕ και ΗΠΑ ότι αυτοί κάνουν διάλογο όπως τους ζητάνε για να λάβουν τα λεφτά και την στήριξη που θέλουν.
Ο δήθεν διάλογος δεν είναι παρά ένα πρόσχημα για να συνεχίσουν άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ τις business as usual με την Τουρκία. Η Τουρκία είναι χρήσιμη στη Γερμανία για γεωστρατηγικούς και οικονομικούς λόγους και η Τουρκία χρειάζεται τα χρήματα της ΕΕ.
Όταν λοιπόν η Ελλάδα προστρέχει στους ευρωπαίους εταίρους και ζητάει επιβολή κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας, χρειάζονται κάποιο πρόσχημα για να μην ικανοποιήσουν το αίτημα της, όταν σε άλλες χώρες τις επιβάλλουν για πολύ λιγότερα. Έτσι έπεισαν την Τουρκία να παριστάνει ότι κάνει διάλογο και άρα δεν είναι τόσο «επικίνδυνη».
Γιατί δέχεται η ελληνική κυβέρνηση να παίξει στην παράσταση αυτή; Επειδή προφανώς θεωρεί ότι δεν έχει άλλη επιλογή για να μην την ενοχλεί και επειδή πιστεύει ότι έτσι κερδίζει κάποιον χρόνο, αποφεύγοντας άλλες ενέργειες.
Έτοιμος για όλα
Η Τουρκία παρόλα αυτά δεν σταματά την προκλητική συμπεριφορά ακόμα και όταν υποτίθεται ότι κάνει διάλογο. Κάλεσαν τον Δένδια στην Αγκυρα για συζητήσεις και λίγα 24ωρα πριν πάει, έκαναν ξανά επιθετικές δηλώσεις. Ο Νίκος Δένδιας μάλιστα είχε δεχθεί κριτική από ορισμένους επειδή μετά από αυτά, δεν ανέβαλε την επίσκεψη του. Φυσικά δεν πήγε εκεί ανυποψίαστος. Οταν είσαι ο έλληνας υπουργός εξωτερικών και πηγαίνεις να συναντήσεις τον Ερντογάν και τον Τσαβούσογλου στην Αγκυρα, είσαι έτοιμος για όλα. Ειδικά όταν έχει προηγηθεί το sofagate με την πρόεδρο της Κομισιόν αλλά και οι νέες προκλήσεις λίγα 24ωρα πριν από την επίσκεψη. Για αυτό και είχε προετοιμαστεί για όλα τα ενδεχόμενα. Εξου και το πλήθος των συσκεψεων σε ΥΠΕΞ και Μαξίμου, ειδικά μετά την ξαφνική επιθυμία που εξέφρασε ο Ερντογάν να τον συναντήσει στο αποκαλούμενο παλάτι του.
Η παγίδα που έστηναν ήταν προφανής. Δεν ήταν καν κάποιο καινούργιο κόλπο. Ήθελαν να εκθέσουν και να δεσμεύσουν τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών και μετά να δείξουν σε ΕΕ και ΗΠΑ ότι αυτοί κάνουν διάλογο όπως τους ζητάνε για να λάβουν τα λεφτά και την στήριξη που θέλουν.
Πώς θα τον εξέθεταν; Παρουσιάζοντας τον να αποδέχεται χωρίς αντιρρήσεις την εξωφρενική ατζέντα της Αγκυρας και νομιμοποιώντας κατά κάποιον τρόπο τις παράνομες διεκδικήσεις τους. Αν η Τουρκία μπορεί να ζητά όλα αυτά και η Ελλάδα να μην αντιδρά, τότε ποιος ο λόγος να γίνεται όλος αυτός ο θόρυβος και να καθυστερούν άλλες δουλειές; Αυτό ήταν περίπου το σκεπτικό τους και φάνηκε και από τις δηλώσεις Τσαβούσογλου στις οποίες ελάχιστοι από όσους το είδαν σαν ποδοσφαιρικό ματς έδωσαν σημασία.
Ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών βγαίνοντας από τη συνάντηση για να πάνε να δώσουν την συνέντευξη τύπου, μίλησε ξεκάθαρα (αν και ο Δένδιας του είπε περίπου ότι είχαν συνεννοηθεί να μην μιλήσει έτσι) για διάλογο άνευ όρων και προϋποθέσεων, θέση αντίθετη με αυτή που έχει χαραχθεί από την ελληνική πολιτική ηγεσία. Ο Νίκος Δένδιας μετά και από αυτό δεν είχε κανένα περιθώριο να μην απαντήσει. Ο Τσαβούσογλου επιχείρησε να εκθέσει τον έλληνα υπουργό εμφανίζοντας τον να συναινεί σε θέση αντίθετη από τη διατυπωμένη εθνική γραμμή. Μετά από αυτό δεν μπορούσε να κάνει τίποτα λιγότερο από όσα έκανε. Αν δεν απαντούσε, επιστρέφοντας θα δεχόταν σφοδρή κριτική.
Ο ίδιος είναι γνωστό ότι διαθέτει πολιτικές φιλοδοξίες, οπότε έχει κάθε λόγο να αποφεύγει καταστάσεις που θα μπορούσαν να τον κάψουν. Ένα άλλο παιχνίδι που παίζει το καθεστώς Ερντογάν συχνά, είναι αυτό των διαρροών. Οταν θα έμπαινε στο αεροπλάνο για την Αθήνα, οι μηχανισμοί της τουρκικής κυβέρνησης μπορεί να διέρρεαν ότι συζήτησαν τα πάντα. «Μοναδική του άμυνα ήταν να μιλήσει δημόσια» αναφέρει διπλωματική πηγή.
Οι προκλήσεις Τσαβούσογλου
Τι ακριβώς ειπώθηκε πίσω από τις κλειστές πόρτες δεν μπορούμε να ξέρουμε. Γνωρίζουμε μόνο αυτά που ειπώθηκαν μετά, στη συνέντευξη τύπου (όπου τελικά δεν έγιναν ερωτήσεις αφού όλος ο χρόνος καταναλώθηκε στις δηλώσεις των δύο υπουργών Εξωτερικών). Από αυτά μπορούσε κανείς να καταλάβει ότι οι Τούρκοι επιχείρησαν να τα θέσουν όλα στη συνάντηση, αλλά όπως γίνεται συνήθως, οι δυο τους συννενοήθηκαν μετά ότι οι δηλώσεις στη συνέντευξη τύπου θα ήταν μέσα στο κοινά αποδεκτό πλαίσιο, το οποίο δεν τήρησε ο Τσαβούσογλου και στη συνέχεια λόγω αυτού, αναγκάστηκε να μην το τηρήσει και ο Δένδιας.
Βεβαια ο Τσαβούσογλου θεώρησε ότι αυτός μπορούσε να σπάσει τη συμφωνία και να πει αυτά που ήθελε, αλλά ο Δένδιας δεν έπρεπε να κάνει το ίδιο. Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών δεν είπε κάτι ηρωικό. Τα αυτονόητα είπε, όπως όλοι παραδέχονται, αλλά μάλλον ακόμα και τα αυτονόητα μοιάζουν πολύ ριζοσπαστικά ή πατριωτικά σε κάποιους.
Ένα από αυτά που παρουσιάζει ως επιτεύγματα της στην εξωτερική πολιτική η κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι ότι κατάφερε, οπως υποστηρίζει, να μετατρέψει τα ελληνοτουρκικά ζητήματα σε ευρωτουρκικά. Σε πρόσφατη συνέντευξη του στο Star ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέφερε ότι «Η Ελλάδα πέτυχε ουσιαστικά να καταστήσει μια ελληνοτουρκική διαφορά αντικείμενο της θεματολογίας που η ίδια η Ευρώπη βάζει στο τραπέζι όταν συνομιλεί με την Τουρκία». Ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου όμως στις δηλώσεις του ανέφερε ότι για το θέμα του Αιγαίου και των θαλασσίων ζωνών δεν έχει καμία σημασία τι λέει η Κομισιόν.
Στο «θέμα της ανατολικής Μεσογείου» είπε, αναφερόμενος στις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο, «εμείς εμμένουμε στην αρχή του δίκαιου διαμοιρασμού». Όποιος ξέρει τον χάρτη της Ελλάδας και τη συνθήκη της Λωζάνης, γνωρίζει ότι το μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου είναι ελληνικό και μόνο ένα μικρό μέρος του ανήκει στην Τουρκία. Το καθεστώς Ερντογάν όμως εννοεί ως «δίκαιο διαμοιρασμό» να μοιραστεί το Αιγαίο στη μέση και αυτά θέλουν να τα λένε και να τα προωθούν χωρίς να παίρνουν απαντήσεις.
Σχετικά με το μεταναστευτικό δήλωσε ότι δεν θα ήθελε να πει δημόσια ότι η Ελλάδα εφάρμοσε πρακτικές pushback σε 80.000 ανθρώπους. Η αναφορά ήταν κυρίως για τον Έβρο πέρσι. Η Τουρκία έχει κατηγορήσει πολλές φορές την Ελλάδα επειδή δεν άνοιξε τα σύνορα τότεnώστε να μπορέσει να εκβιάσει την Ευρώπη, χρησιμοποιώντας αυτούς τους ανθρώπους για να πετύχει τους σκοπούς της. Αναφέρεται όμως ενδεχομένως και στα νησιά, όπου κι εκεί πολύ συχνά τουρκικοί ακταιωροί συνοδεύουν τα πλοία των διακινητών ωθώντας τα να εισέλθουν στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο. Η ελληνική κυβέρνηση αρνείται ότι κάνει pushback, αναφέρει όμως ότι μετά τα γεγονότα του Εβρου φυλάει πιο αυστηρά τα σύνορα.
Ο Τσαβούσογλου είπε ότι ένα από τα θέματα για τα οποία ζήτησε συνεργασία, είναι η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Μόνο που ως τρομοκράτες δεν εννοεί τους τζιχαντιστές του ISIS, αλλά τους γκιουλενιστές (πρώην συνεργάτες του) και το PKK το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν.
Ένα από αυτά που παρουσιάζει ως επιτεύγματα της στην εξωτερική πολιτική η κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι ότι κατάφερε, οπως υποστηρίζει, να μετατρέψει τα ελληνοτουρκικά ζητήματα σε ευρωτουρκικά.
Μίλησε επίσης για τη μουσουλμανική -σύμφωνα με τη συνθήκη της Λωζάνης- μειονότητα, την οποία αποκάλεσε «τουρκική» ενώ την αναγνωρισμένη ελληνική μειονότητα δεν την είπε ελληνική, αλλά ρουμ ορτοντοξ. Ξέχασε φυσικά να αναφέρει ότι η ελληνική μειονότητα έχει ξεκληριστεί και από τα 120.000 που αριθμούσε το 1927, σήμερα δεν είναι παραπάνω από 2.500 άτομα. Αντιθέτως, η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης αριθμούσε 103.000 μέλη και σήμερα είναι περισσότεροι από 150.000. Οπότε μόνο ως κοροϊδία μπορούσε να ακουστεί το « Και οι δύο μειονότητες πρέπει να συνεχίσουν να ευημερούν» που είπε ο Τσαβούσογλου.
Και η κοροϊδία συνεχίστηκε, όταν (ενώ έχουν μετατρέψει ακομα και την Αγία Σοφία σε τζαμί μόλις πριν λίγο καιρό) είπε ότι θα προστατεύσει τα χριστιανικά μνημεία που υπάρχουν στην Τουρκία και ζήτησε την αναστήλωση των οθωμανικών μνημείων στην Ελλάδα, τα οποία η Τουρκία θέλει (για την ακρίβεια έχει θέσει επιτακτικά στις συζητήσεις) να γίνουν τζαμιά και προσφέρθηκε να συμβάλλει για να γίνει αυτό.
Μπορούσαν όλα αυτά που ειπώθηκαν δημόσια να μην απαντηθούν; Οι περισσοτεροι παραδέχονται πως όχι. Μάλιστα ο Νίκος Δένδιας δεν απάντησε καν σε όλα και σε ορισμένα από αυτά απάντησε αρκετά στρογγυλεμένα.
Υπενθύμισε ότι η συνθήκη της Λωζάνης ορίζει τη μειονότητα ως μουσουλμανική και όχι ως τουρκική, είτε αρέσει αυτό στην Τουρκία, είτε όχι. Ανέφερε ότι η Τουρκία έχει κάνει 400 υπερπτήσεις πάνω από ελληνικό έδαφος και ότι δεν υπάρχει διάταξη διεθνούς δικαίου που να το επιτρέπει. Είπε ότι στρατός στα νησιά υπάρχει επειδή αυτά απειλούνται και δήλωσε ότι το casus belli δεν συνάδει με σχέσεις καλής γειτονίας (τόσο ευγενικά το είπε) ενώ για τις κατηγορίες περί απώθησης μεταναστών περιορίστηκε να πει ότι στον Εβρο «Έγινε απόπειρα εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού». Τη συρρίκνωση της ελληνικής μειονότητας δεν την έθιξε καν (και γενικά οι ελληνικές κυβερνήσεις για κάποιον λόγο δεν συνηθίζουν να θίγουν το θέμα αυτό).
Παρόλα αυτά, ο Νίκος Δένδιας ενθουσίασε ένα κοινό, της βάσης του κόμματος του αλλά και ευρύτερα, που «επιτέλους κάποιος απάντησε στους Τούρκους».
Υπάρχουν και ορισμένοι που ενοχλήθηκαν, κυρίως όσοι είναι υπέρ του λεγόμενου «κατευνασμού» της Τουρκίας και μιας πιο μετριοπαθούς (υποχωρητικής κατ’ άλλους) αντιμετώπισης της. Κάποιοι από αυτούς τον κατηγόρησαν κεκαλυμμένα ότι δεν μπορεί να να λέει δημόσια τις ελληνικές θέσεις και τις κόκκινες γραμμές, γιατί μπορεί να προκαλέσει κάποια μονομερή ενέργεια από την πλευρά της Τουρκίας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ πάντως ήταν από τις σπάνιες φορές που μίλησε θετικά για υπουργό της κυβέρνησης φροντίζοντας όμως να τον διαχωρίσει από τον πρωθυπουργό. Στην Κουμουνδούρου γνωρίζουν τις ηγετικές φιλοδοξίες που έχει ο υπουργός Εξωτερικών και προσπαθούν να κάνουν παιχνίδι με αυτό, αναδεικνύοντας τις όποιες διαφοροποιήσεις και τονίζοντάς τες. Ο Δένδιας έπραξε σωστά είπαν και στην ανακοίνωση τους προσθέτοντας ότι αυτό δεν καλύπτει το κενό του πρωθυπουργού και της κυβέρνησης. «Δεν αναπληρώνει τη στάση της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού, που εδώ και ενάμιση χρόνο χαρακτηρίζεται από αμηχανία και έλλειμμα στρατηγικής».
Διπλωματικοί και πολιτικοί κύκλοι θεωρούν τις θέσεις Δένδια ένα κλικ (ή και παραπάνω) πιο «πατριωτικές» από του Κυριάκου Μητσοτάκη, παρότι οι δύο τους ανήκουν στο ίδιο πολιτικό ρεύμα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ πάντως ήταν από τις σπάνιες φορές που μίλησε θετικά για υπουργό της κυβέρνησης φροντίζοντας όμως να τον διαχωρίσει από τον πρωθυπουργό. Στην Κουμουνδούρου γνωρίζουν τις ηγετικές φιλοδοξίες που έχει ο υπουργός Εξωτερικών και προσπαθούν να κάνουν παιχνίδι με αυτό, αναδεικνύοντας τις όποιες διαφοροποιήσεις και τονίζοντάς τες.
Είναι λοιπόν ο Δένδιας πλέον πιο πατριώτης από τον Μητσοτάκη; «Ο Νίκος Δένδιας αναγκάστηκε για την πολιτική του επιβίωση να προσεγγίσει πιο δημοφιλείς θέσεις στα εθνικά θέματα» αναφέρει στέλεχος που γνωριζει την πολιτική του πορεία. «Όσο για τη στάση που κράτησε απέναντι στον Τσαβούσογλου, κατάλαβε πως αν δεν μιλούσε θα ήταν πολιτική αυτοκτονία γιατί την επόμενη μέρα οι Τούρκοι θα διέρρεαν ό,τι ήθελαν. Οπότε έπρεπε να τα πει μπροστά και δημόσια».
Στην Τουρκία πάντως οι δηλώσεις Δένδια δεν μεταδόθηκαν λεπτομερώς όπως του ομολόγου του στην Ελλάδα. Τα τουρκικά ΜΜΕ τον παρουσίασαν ως «καβγατζή» που του έδωσε την κατάλληλη απάντηση ο δικός τους υπουργός.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, στη Γερμανία οι συνεργάτες της Μέρκελ που παρακολουθούν τα ελληνοτουρκικά, δεν συμμερίστηκαν τον ελληνικό ενθουσιασμό, και ήδη κάποιοι τον βλέπουν με μισό μάτι εδώ και κάποιον καιρό. Ισως για αυτό και ο Νίκος Δένδιας τόνισε κι αυτός πως όσα είπε στην Αγκυρα ήταν σε συνεννόηση με τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Η αξιωματική αντιπολίτευση στηλίτευσε επίσης την κυβερνητική διαρροή ότι ο ΥΠΕΞ ήταν σε πλήρη συνεννόηση με τον πρωθυπουργό και «είχε ρητή εντολή, αν προκληθεί, να απαντήσει αναλόγως». Αναφορές πάντως στον πρωθυπουργό έκανε έτσι κι αλλιώς ο Νίκος Δένδιας και στην τοποθέτηση του και μάλιστα σε μάλλον υπερβολικό βαθμό.
Ο Νίκος Δένδιας λοιπόν δεν είπε τίποτα τρομερό, απλώς είπε κάποιες κοινές αλήθειες και ορισμένες από τις ελληνικές θέσεις που οι Τούρκοι δεν θέλουν να ακούγονται δημόσια. Η μη κατευναστική στάση που κράτησε όμως, ακόμα και αν υποχρεώθηκε εξαιτίας της στάσης του Τσαβούσογλου, ενθουσίασε τους Ελληνες και ανέβασε κι άλλο τις μετοχές του.
Ο υπουργός Εξωτερικών στην Αγκυρα είπε ένα ακόμα αυτονόητο, ότι «Όσο η απειλή και η αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων είναι ενεργές, δεν μπορεί να υπάρξει σοβαρή και βιώσιμη προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων». Αυτό πιθανόν το είπε για να το ακούσουν και στο Βερολίνο.
