Κάθε φορά που ο Niels Peteri επισκέπτεται μια παραλία, σκέφτεται τον πατέρα του, τον Henri. Ήταν ένας από τους "Engelandvaarders" που, στις 21 Σεπτεμβρίου 1941, διέσχισε μαζί με τον αδελφό του, με καγιάκ τη Βόρεια Θάλασσα για να συμμετάσχει στην πολεμική προσπάθεια του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ο Niels Peteri ήταν έφηβος όταν έμαθε για το επικίνδυνο 56ωρο ταξίδι του πατέρα του, στη Βόρεια Θάλασσα.
Όπως και οι περισσότεροι από τη γενιά του, ο Henri Peteri μιλούσε ελάχιστα για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ή τον ρόλο του σε αυτόν.
Ογδόντα χρόνια μετά το κατόρθωμά του, ο Niels θυμάται πώς ο πατέρας του, τού διηγήθηκε όλη την ιστορία. Ήταν μια ιστορία με δυσοίωνη έναρξη αλλά και μία ιστορία αδελφοσύνης και απίστευτης γενναιότητας.
Ένθερμος κωπηλάτης του πανεπιστημίου, ο 22χρονος τότε Henri Peteri είχε ακούσει για Ολλανδούς που προσπαθούσαν να διαφύγουν στο Ηνωμένο Βασίλειο με αλιευτικό σκάφος.
Ήξερε επίσης ότι πολλοί είτε είχαν συλληφθεί πριν φτάσουν στην ακτή, είτε είχαν σκοτωθεί όταν ναζιστικές παράκτιες περιπολίες, που βύθισαν τα πλοία τους.
Αλλά είχε επίσης ακούσει και για ανθρώπους που κατάφεραν να φτάσουν στο Ηνωμένο Βασίλειο από τις Σκανδιναβικές χώρες με κανό.
Τότε, ο Henri μίλησε στον αδελφό του Willem για να το δοκιμάσουν μαζί.
Αγόρασε ένα πτυσσόμενο καγιάκ γερμανικής κατασκευής στο ολλανδικό λιμάνι του Ρότερνταμ πριν ξεκινήσουν για το χωριό Katwijk, που τα αδέλφια γνώριζαν καλά επειδή είχαν κάνει διακοπές εκεί στο παρελθόν.
Όταν έπεσε η νύχτα, τα αδέλφια άρχισαν να φτιάχνουν το καγιάκ.
Ποιοι ήταν οι Engelandvaarders;
Περισσότεροι από 2.000 άνδρες και γυναίκες έφτασαν στο Ηνωμένο Βασίλειο από την Ολλανδία κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Από αυτούς περίπου 1.700 ταξίδεψαν δια θαλάσσης.
Πολλοί άλλοι πνίγηκαν στη θάλασσα ή συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν ή δολοφονήθηκαν ενώ ετοιμάζονταν να φύγουν.
Περισσότεροι από 100 Engelandvaarders - η λέξη μεταφράζεται ως «Αγγλοφόροι» - επέστρεψαν στη ναζιστική κατοχή της χώρας ως μυστικοί πράκτορες. Σχεδόν οι μισοί συνελήφθησαν.
«Ο πατέρας μου κοίταξε έξω από το παράθυρο και σκέφτηκε ότι σήμερα ήταν η μέρα», λέει ο Niels. «Δεν ήθελε να ξεκινήσει να μικραίνει η νύχτα και πίστευε ότι αυτή ήταν η τελευταία ευκαιρία. Ή τώρα ή ποτέ».
Αλλά υπήρχε ένα απροσδόκητο πρόβλημα, λέει ο Niels. «Μόλις τελείωσαν την κατασκευή του καγιάκ τους, συνειδητοποίησαν ότι τους έλειπε ένα μέρος.
Έτσι, το αποσυναρμολόγησαν και το έχtισαν από την αρχή. Αυτή τη φορά, όλα τα μέρη ήταν σωστά.
«Υπήρχε ανατολικός άνεμος και το νερό ήταν ήρεμο. Και το έκαναν. Στην πραγματικότητα, δύο φορές» λέει.
«Όταν αναχώρησαν από την Ολλανδία», λέει ο Niels, «αμέσως αναποδογύρισαν και έχασαν τη μία από τις δύο πυξίδες τους».
Παρά το δεύτερο αυτό πισωγύρισμα, ο Henri Peteri έπεισε τον Willem να συνεχίσουν.
Πενήντα έξι ώρες αργότερα, τα αδέλφια εντόπισαν μια σημαδούρα στο νερό. Διάβασαν τη λέξη «Sizewell», το όνομα ενός μικρού χωριού στην ακτή του Suffolk. Ήξεραν ότι είχαν φτάσει στην Αγγλία και συνέχισαν να κωπηλατούν κατά μήκος της ακτής.
Το πρώτο άτομο που είδαν ήταν ένας ένστολος αστυνομικός.
«Ο πατέρας μου λέει ότι φώναξε στον αστυφύλακα να ρωτήσει αν μπορούσαν να δέσουν εκεί». Ο Henri Peteri ήταν ευγενικός ζητώντας άδεια αλλά το έκανε επίσης, για να ελέγξει ότι δεν θα βρισκόταν σε ένα ναρκοπέδιο, πατώντας στη γη.
«Ο αστυφύλακας είπε ότι δεν υπάρχει πρόβλημα και κατέληξαν σε αστυνομικό τμήμα στο Λέιστον», λέει ο Niels.
Από τους 32 άνδρες που είναι γνωστό ότι προσπάθησαν να κάνουν καγιάκ από την Ολλανδία στην Αγγλία κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι αδελφοί Peteri ήταν μεταξύ των οκτώ, που επέζησαν.
Από αυτούς τους οκτώ, μόνο τρεις ήταν ακόμα ζωντανοί μέχρι το τέλος του πολέμου. Ο Henri ήταν ο τελευταίος επιζών. Πέθανε το 2007.
«Όποτε πάμε σε μια παραλία, σκέφτομαι τις εμπειρίες του. Είναι πολύ τρομακτικό να φανταστείς ότι κάνει κάποιος κάτι τέτοιο. Μου είπε κάποτε ότι δεν ένιωσε ποτέ τόσο ελεύθερος όσο την πρώτη φορά που βρέθηκε σε βρετανική φυλακή», θυμάται ο Niels.
Μόλις αφέθηκε ελεύθερος από τις βρετανικές αρχές, ήταν μεταξύ ορισμένων από εκείνους, που τον υποδέχτηκε η Ολλανδή βασίλισσα Wilhelmina, η οποία έζησε στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια του πολέμου και οδήγησε την ολλανδική κυβέρνηση στην εξορία.
«Είχε πολλή τύχη», λέει ο Niels. «Είχαν δεχθεί πολλές επιθέσεις και, λόγω προβλημάτων στον κινητήρα, έχασαν τη Μάχη της Θάλασσας της Ιάβας, όπου ολόκληρος ο ολλανδικός στόλος καταστράφηκε από τους Ιάπωνες».
Ο Henri τιμήθηκε δύο φορές για τις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια του πολέμου.
«Ο θείος μου ο Willem ήταν λιγότερο τυχερός», λέει ο Niels.
Ενώ περίμενε να ενταχθεί στο Βασιλικό Ολλανδικό Ναυτικό, πέρασε μια νύχτα σε ένα βρετανικό σκάφος μηχανοκίνητων όπλων στις ολλανδικές ακτές, όταν το σκάφος βυθίστηκε από γερμανικά πυρά.
«Στις 3 Οκτωβρίου 1942, ο πατέρας μου έλαβε ένα σύντομο τηλεγράφημα που έγραφε πως «Ο ναύαρχος με λύπη ανακοινώνει ότι ο MGB 78 απέτυχε να επιστρέψει από περίπολο».
Ο Henri νόμιζε ότι είχε χάσει τον αδερφό του, είτε ότι πνίγηκε είτε ότι τον σκότωσαν οι Γερμανοί.
Λέει ότι ο πατέρας του ανησυχούσε ιδιαίτερα για τον Willem επειδή ήταν με πολιτικά ρούχα στο σκάφος και «ως εκ τούτου θα αντιμετωπιζόταν ως κατάσκοπος».
Ο Willem όμως, επέζησε τόσο από τις σφαίρες όμως, όσο και από το ναυάγιο του πλοίου. Βγήκε στην ξηρά σε ολλανδική επαρχία.
Μεταφέρθηκε στη γερμανική πρωτεύουσα στο Βερολίνο, τέθηκε υπό κράτηση σε κελί για μελλοθάνατους για τρεις εβδομάδες προτού αποσταλεί σε γερμανικό στρατόπεδο κοντά στο Λίμπεκ.
Εκεί πέρασε τον υπόλοιπο πόλεμο.
Το 1946, ο Henri επέστρεψε στην Ολλανδία και εργάστηκε για τη Unilever μέχρι τη δεκαετία του 1970, όταν, ως πατέρας έξι παιδιών, αποφάσισε ότι είχε βαρεθεί την εταιρική του καριέρα και έγινε εφευρέτης.
Ο στόχος του ήταν να εφεύρει μια συσκευή που θα έδινε στους ανθρώπους άμεση πρόσβαση σε βραστό νερό.
Ο 10χρονος τότε Niels παρακολουθούσε τον πατέρα του στη δουλειά στο υπόγειο της οικογένειας και άρχισε να ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο για το έργο του, όπου προσπαθούσε να δημιουργήσει μια βρύση που παρείχε βραστό νερό.
Αυτό το έργο πολλά χρόνια αργότερα έγινε το Quooker.
Το πρώτο Quooker ήταν έτοιμο για την αγορά το 1992 και μέχρι το 2000 είχε γίνει μια δημοφιλής συσκευή στην Ολλανδία.
Η εταιρεία παράγει τώρα 300.000 Quookers κάθε χρόνο και έχει ένα δίκτυο περισσότερων από 10.000 εμπόρων και θυγατρικών σε όλη την Ευρώπη και την Ασία.
Ερωτηθείς πώς ήταν να δουλεύει με τον πατέρα του, ο Niels λέει ότι ο Henri τον ενθάρρυνε πάντα να αξιοποιήσει την «ενέργεια και το ταλέντο» του.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι δυο τους δεν αντάλλαξαν ποτέ κακές κουβέντες μεταξύ τους κατά τη διάρκεια των πολλών ετών συνεργασίας τους.
«Ο πατέρας μου έλεγε ότι ένιωθε ότι το μεγαλύτερο κατόρθωμά μας ήταν ότι εκείνος, εγώ και ο Walter (ο μικρότερος αδελφός μου που μπήκε στη δουλειά το 1993) δεν είχαμε ποτέ καμία σύγκρουση. Ο πατέρας μου δεν ήταν μόνο ένας θαρραλέος άνθρωπος, ήταν ένας αξιόλογος άνθρωπος», λέει.
Ένα μικρό μνημείο με τρία κουπιά είναι ότι έχει απομείνει για να θυμίζει το κατόρθωμα των αδελφών Peteri στις ακτές της Μεγάλης Βρετανίας, όπου έφτασαν με το καγιάκ τους.
Δύο από τα κουπιά τιμούν τους αδελφούς. Ένα τρίτο, σπασμένο κουπί, είναι εκεί για να θυμίζει όσους δεν επέζησαν από το ταξίδι.
«Όχι μόνο τα κουπιά είναι ακόμα εκεί, αλλά ολόκληρο το καγιάκ εκτίθεται στην εταιρεία που ιδρύθηκε από τον πατέρα μου.
»Ο σκοπός είναι να κρατηθεί ζωντανή η μνήμη αυτών που έκαναν αυτήν την προσπάθεια, ανεξάρτητα από το αν τα κατάφεραν ή όχι» λέει.
Με πληροφορίες του BBC
