«Διαιρεμένες Μνήμες 1940-1950. Ανάμεσα στην Ιστορία και το Βίωμα» στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Ψηφιακή μορφή παίρνει η έκθεση με τίτλο «Διαιρεμένες Μνήμες 1940-1950. Ανάμεσα στην Ιστορία και το Βίωμα», η οποία είχε αρχικά παρουσιαστεί στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης το διάστημα Δεκεμβρίου 2016 - Απριλίου 2017, επιφυλάσσοντας μεγάλη συγκίνηση στο κοινό. Η έκθεση ρίχνει φως στη δεκαετία 1940-1950 και αναδεικνύει το ενδιαφέρον που προκύπτει μέσα από τα προσωπικά βιώματα καλλιτεχνών και πνευματικών ανθρώπων: καλλιτεχνικά έργα, αφηγήσεις και μαρτυρίες, τεκμήρια, λογοτεχνικά, ποιητικά και ιστορικά κείμενα της ιστορικής αυτής δεκαετίας μεταπλάθουν τον πόνο, την απελπισία και τις κακουχίες, αναδεικνύουν δημιουργικά και υπαρξιακά αδιέξοδα, αντιφάσεις και ελπίδα, ανασυνθέτοντας την επίσημη Ιστορία. 

Επίσης, εξετάζει την παρουσία του εβραϊκού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης ήδη από τη δεκαετία του 1930, παρουσιάζει νέα τεκμήρια για τις εξελίξεις στη Θεσσαλονίκη κατά τη γερμανική κατοχή, το χρονικό του εκτοπισμού των εβραίων της Θεσσαλονίκης στα στρατόπεδα του θανάτου, καθώς και φωτογραφίες επιζώντων και συνεντεύξεις από εβραίους της Θεσσαλονίκης γεννημένους μετά το 1941. 

Περιλαμβάνει λιγότερα (ψηφιοποιημένα πια) αντικείμενα, έργα τέχνης και τεκμήρια σε σχέση με τη φυσική έκθεση που παρουσιάστηκε στη Θεσσαλονίκη το 2016, αποτελεί όμως μια πυκνή και ιστορικά σημαντική ελληνική παρουσίαση εντός του γερμανικού εδάφους πλέον, με πρωτοβουλία της Θεσσαλονίκης και των φορέων της.

Όσον αφορά το εικαστικό τμήμα της, η οργάνωσή της γίνεται σε δύο μέρη: στο πρώτο, ξεκινώντας από το Έπος την Αλβανίας, παρουσιάζεται η ζωή και ο θάνατος στη γερμανική Κατοχή, με αναφορές, μεταξύ άλλων, στην πείνα και τη μαύρη αγορά, την Αντίσταση στη Θεσσαλονίκη, την Αντίσταση μέσα από λευκώματα του 1941-1945, την υποχρεωτική καλλιτεχνική έκθεση του 1942, την κηδεία του ποιητή Κωστή Παλαμά κ.ά. 

Στο δεύτερο μέρος της έκθεσης, τα εκθέματα αφορούν τη μετάβαση προς την Απελευθέρωση, την Κυβέρνηση του Βουνού το 1944 με την παρουσία των καλλιτεχνών, τα Δεκεμβριανά του 1944, το ταξίδι του Ματαρόα και τη δωρεά των γάλλων καλλιτεχνών για την ελληνική Αντίσταση. Τέλος, αφορούν τον Εμφύλιο και την άρνηση του διχασμού από την πλευρά των καλλιτεχνών, καθώς και την εξορία μέσα από το παράδειγμα της Μακρονήσου. Η εικαστική έκθεση κλείνει με τη λίστα των Ελλήνων Δικαίων των Εθνών και την πρόταση για μετά το τέλος του πολέμου. 

Το τμήμα που αφορά την εβραϊκή κοινότητα, αρθρώνεται επίσης σε δύο μέρη. Το πρώτο επικεντρώνει στα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που αντιμετώπισε η εν λόγω κοινότητα, και το δεύτερο παρακολουθεί τη διαδικασία με την οποία οι αρχές κατοχής έθεσαν υπό έλεγχο, αφαίμαξαν οικονομικά και στη συνέχεια εκτόπισαν τον εβραϊκό πληθυσμό στο Άουσβιτς.

Πρόκειται για μια αναστοχαστική επιμελητική προσπάθεια που θέτει εκ νέου το θέμα της γερμανικής κατοχής, του Ολοκαυτώματος, της ελληνικής αντίστασης, της Απελευθέρωσης και του Εμφύλιου Πολέμου (1946-1949) στην Ελλάδα, μέσα από την οπτική των βιωμάτων των καλλιτεχνών, των διλημμάτων τους και της στάσης τους ως πνευματικών ανθρώπων που αντιμετωπίζουν αλληλέγγυα μια μεγάλη πολιτική, κοινωνική, και, τελικά, ανθρωπιστική κρίση. 

Η πρώτη εκδοχή της έκθεσης που παρουσιάστηκε με τα πρωτότυπα έργα και τεκμήρια στο Μακεδονικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης το 2016 ήταν μία πρωτοβουλία του Goethe-Institut Thessaloniki σε συνδιοργάνωση με το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης και το Deutsches Historisches Museum του Βερολίνου. 

Γνώμονάς της υπήρξε η πολιτιστική και εικαστική πραγματικότητα και οι διάφορες εκφράσεις της κατά την περίοδο της γερμανικής Κατοχής, της ελληνικής Αντίστασης, της Απελευθέρωσης το 1944 και του Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949) στην Ελλάδα. Η έκθεση έφερε αντιμέτωπες τις αφηγήσεις μέσα από έργα πνευματικών ανθρώπων και καλλιτεχνών με τις κυρίαρχες ιδεολογικές αναπαραστάσεις, σημειώνοντας, επίσης, σημαντικά ιστορικά θέματα που σε μεγάλο βαθμό παραμένουν εκκρεμή, όπως η μετάλλαξη της ελληνικής κοινωνίας μέσα και από την περίπτωση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης.