Tomas Louzny: «Οι άνθρωποι χρειάζονται ιστορίες και μύθους. Είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα γύρω μας»

Η παράσταση «Ηρακλής» σε σκηνοθεσία του Τσέχου Tomáš Loužny από το θεατρικό οργανισμό Prague City Theatres, έρχεται στο Θέατρο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης από τις 7 Μαΐου μέχρι τις 9 Μαΐου 2022.

— H παράσταση είναι μια νέα παραγωγή, ειδικά για το ΙΜΚ, όμως έχετε σκηνοθετήσει τον Ηρακλή στο παρελθόν. Πώς προσεγγίζετε έναν τέτοιο χαρακτήρα;

Στην Πράγα δουλέψαμε με το έργο του Σενέκα και απλώς αφαιρέσαμε κάποια μέρη του κειμένου. Η παράσταση στην Αθήνα θα είναι νέα και διαφορετική, αλλά οι ηθοποιοί και οι μουσικοί θα είναι ίδιοι. Κατά κάποιο τρόπο, είναι η συνέχεια του μύθου, το τι συμβαίνει μετά. Τα τραγούδια είναι εν μέρει ίδια αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο και θα προστεθεί κι ένα νέο τραγούδι για το βασιλιά Θησέα.

Αναρωτηθήκαμε αν μπορεί να συγχωρεθεί ο Ηρακλής αφού σκότωσε όλη την οικογένειά του. Όλοι τον ξέρουμε ως μεγάλο ήρωα, αλλά είναι πραγματικά ήρωας; Ή μήπως είναι κάποιος που δραπετεύει από τον πραγματικό κόσμο στα ηρωικά του έργα και δεν είναι σε θέση να αναλάβει την ευθύνη των πράξεών του, καθώς δεν ήταν όλες και τόσο ηρωικές, όπως ξέρουμε από τη μυθολογία. Ο Ηρακλής είναι κάποιος που δημιουργήθηκε για ένα συγκεκριμένο λόγο και αυτός είναι για να παλεύει ενάντια στο χάος και όλα τα τέρατα που είναι φτιαγμένα από αυτό. Το πρόβλημα είναι ότι για να το πετύχει, πρέπει να είναι μέρος αυτού του χάους και αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει διέξοδος για αυτόν. Είναι ένα τέρας του οποίου η δουλειά είναι να σκοτώνει τέρατα. Έχει μερικές πολύ ανθρώπινες πτυχές και κίνητρα, αλλά σε κάποια σημεία είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσει κάποιος πλήρως έναν τέτοιο χαρακτήρα. Κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να καταλάβουμε τουλάχιστον ένα μέρος του.

— Πώς προσαρμόζετε ένα αρχαίο θέμα στη σύγχρονη σκηνή;

Ρωτώντας πώς σχετίζεται με το σήμερα. Και μετά ανεβάζοντάς το με κατανοητό τρόπο. Αν ξέρεις τι θέλεις να πεις μέσα από το έργο, πιθανότατα θα έχεις μια ιδέα πώς να το ανεβάσεις. Και αν το θέμα είναι δυνατό, δεν έχει σημασία αν στη σκηνή υπάρχει ένας ναός  ή μια σύγχρονη αθλητική αρένα ή ένα πεδίο μάχης. Εμείς οι ίδιοι δουλέψαμε αρχικά με τη συναυλία σαν σκηνογραφία γιατί θέλαμε να υπογραμμίσουμε το κίνητρο ενός μεγάλου ήρωα που όλοι περιμένουν να καλωσορίσουν. Θέλαμε να δημιουργεί μεγάλη προσδοκία, ώστε η απογοήτευση να είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν συνειδητοποιήσεις ότι ο Ηρακλής δεν είναι ακριβώς ο χαρακτήρας που πίστευες ότι είναι. Πιστεύω επίσης ότι, παρόλο που πρέπει να σεβόμαστε το ίδιο το κείμενο, δεν πρέπει να το σεβόμαστε πολύ, δεν πρέπει να δεσμευόμαστε πολύ από αυτό.

— Μπορεί ένα έργο σαν αυτό να ανταποκριθεί στις τρέχουσες ανησυχίες μας; Είναι πάντα επίκαιρος ο μύθος;

Για μένα, ο Ηρακλής είναι ο χαρισματικός πολιτικός ηγέτης που πάντα αναζητούν οι πολίτες, σε περιόδους κρίσης. Είναι κάποιος που παρουσιάζεται ως σωτήρας που θα σκοτώσει όλους τους τυράννους, αλλά όταν αναλαμβάνει την ηγεσία, αλλάζει και καταστρέφει ό,τι μπορεί. Είναι εύκολο να θαυμάζουμε έναν δυνατό άνθρωπο, αλλά δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η δύναμη μπορεί να χρησιμοποιηθεί και εναντίον μας. ‘Έχουμε ένα αίσθημα ελέγχου και μπορεί να λειτουργήσει για λίγο, αλλά μια μέρα θα χάσουμε τον έλεγχο και θα πληρώσουμε γι' αυτό, είναι σίγουρο. Μπορείτε να συμπληρώσετε εκεί μόνοι σας ονόματα ανθρώπων/πολιτικών από τη σύγχρονη Ευρώπη ή την Ελλάδα. Είμαι βέβαιος ότι θα βρείτε μερικά. Οπότε ναι, μπορεί να ανταποκριθεί στις τρέχουσες ανησυχίες μας σίγουρα ή μπορεί τουλάχιστον να δημιουργήσει έναν παραλληλισμό με αυτές.

Οι άνθρωποι χρειάζονται ιστορίες και μύθους. Είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα γύρω μας. Έτσι, σε γενικές γραμμές, μπορούμε σίγουρα να πούμε ότι ο μύθος είναι πάντα επίκαιρος. Είναι πάντα μια ιστορία για κάτι που είναι μεγαλύτερο από το άτομο. Αν ψάξετε βαθιά, θα βρείτε μια μυθολογική βάση στα περισσότερα από τα καλά έργα, βιβλία ή ταινίες. Από την άλλη, είναι πάντα εμπνευστικό να δίνεις σε μια πρωτότυπη μυθολογική ιστορία μια νέα και σύγχρονη ζωή και είμαι χαρούμενος που μπόρεσα να κάνω αυτό το ταξίδι με τον Ηρακλή.

— Ποια είναι τα βασικά στοιχεία της σκηνοθετικής σας προσέγγισης;

Προσπαθώ να προσεγγίζω κάθε υλικό διαφορετικά και το στυλ καθοδηγείται περισσότερο από αυτό που θέλω να πω παρά από το πώς θέλω να μοιάζει. Αν ξέρω τι θέλω να πω στο κοινό, τότε σκέφτομαι πώς να το κάνω. Αν δεν το ξέρω, δεν το κάνω. Θα μπορούσατε να με πείτε επαγωγικό είδος σκηνοθέτη – δεν επιβάλλω δικά μου θέματα και αισθητική στο υλικό, προσπαθώ να χρησιμοποιήσω αυτό που υπάρχει. Εμπνέομαι επίσης από παραστατικές προσεγγίσεις και σκέφτομαι πώς να τις χρησιμοποιήσω σε ένα δραματικό θέατρο στη σκηνή,  προσπαθώντας να εξερευνήσω την επικοινωνία μεταξύ κοινού και σκηνής. Θεωρώ επίσης τους ηθοποιούς μου και τα μέλη της ομάδας μου εξίσου καλούς -αν όχι καλύτερους- καλλιτέχνες από εμένα και προσπαθώ να βρω έναν τρόπο να συνεργάζομαι μαζί τους. Ναι, εγώ είμαι αυτός που τα συνδέει όλα μαζί στο τέλος, αυτή είναι η αλήθεια, αλλά προσπαθώ να αφήσω τον καθένα να δημιουργήσει την τέχνη του στην πορεία. Και έπειτα ξέρω ότι κάνουμε θέατρο στην εποχή του Netflix και του ίντερνετ, σε μια εποχή που γίνεται γρηγορότερη κάθε μέρα, οπότε ο στόχος μου είναι επίσης να φροντίσω να μην αποκοιμηθεί το κοινό μου.

— Πώς νιώθετε να σκηνοθετείτε ένα ελληνικό έργο στην Αθήνα;

Είναι κάπως αγχωτικό πρέπει να πω. Νιώθω ταπεινότητα και αβεβαιότητα, κατά κάποιο τρόπο. Είναι μια μεγάλη δέσμευση, αλλά σίγουρα μια χαρούμενη δέσμευση. Ελπίζω, λοιπόν η παράσταση μας να είναι κατανοητή και ευχάριστη και για το κοινό της Αθήνας. Πέρα από όλες τις ανασφάλειες, είμαι φυσικά ενθουσιασμένος και χαρούμενος που ερχόμαστε στην Αθήνα με τον Ηρακλή και ανυπομονώ. Και επίσης λατρεύω το ελληνικό φαγητό και την Αθήνα ως πόλη, οπότε σίγουρα θα χρησιμοποιήσω αυτόν τον χρόνο για να την απολαύσω. 

— Πιστεύετε ότι υπάρχει μια κοινή «ευρωπαϊκή» γλώσσα στο θέατρο;

Νομίζω ότι σίγουρα υπάρχει κάτι τέτοιο, αυτό που μπορούμε να καταλάβουμε ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνουμε την ίδια τη γλώσσα. Ίσως είναι η προσέγγισή μας στην ίδια την ιστορία, ακόμα κι αν είναι ένας χορός ή μια εναλλακτική παράσταση προσπαθούμε κυρίως να πούμε την ιστορία, και αν όχι είναι πολύ σκόπιμη απόφαση. Ίσως και επειδή οι θεατρικές ομάδες ιστορικά ταξίδεψαν σε όλη την Ευρώπη και επηρέασαν την κουλτούρα παντού. Ποιος ξέρει ακριβώς… Αλλά ναι. Σίγουρα υπάρχει κάτι κοινό, το πιστεύω και είναι καλό ερώτημα για πιο ενδελεχή έρευνα και προβληματισμό.

— Θα θέλατε να μοιραστείτε μερικές από τις επιρροές σας;

Θα ήθελα, αλλά δεν μπορώ να το πω ακριβώς, είναι τόσα πολλές. Είμαι ένας άνθρωπος που ερωτεύεται πολύ γρήγορα κάποιον καλλιτέχνη και την προσέγγισή του/της, αλλά, μερικές φορές, με χάνει, ακόμα πιο γρήγορα. Προσπαθώ να αντλώ έμπνευση από όλα όσα βλέπω και βιώνω, μερικές φορές μια παράσταση που δεν μου αρέσει, μου δίνει χρόνο να σκεφτώ πώς θα το προσέγγιζα με έναν τρόπο που θα λειτουργούσε και αυτό είναι επίσης σημαντικό. Αλλά ποιος μου αρέσει, για παράδειγμα, από τον σύγχρονο κόσμο του κινηματογράφου/θεάτρου; Ο Haneke, ο Sorrentino, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, ο Krzysztof Warlikowski, ο Signa και ο Arthur Köstler, ο Ostermeier και θα μπορούσα να συνεχίσω. Τους βρίσκω πολύ εμπνευσμένους και είμαι χαρούμενος που μπόρεσα να δω κάποια από τα έργα τους. Αλλά, στο τέλος, πρέπει να βρεις τον δικό σου δρόμο.

Η παράσταση πραγματοποιείται στο πλαίσιο της πράξης: «ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΟΛΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΘΕΣΜΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ»
Θεσμός: «Αρχαίο Δράμα: Διεπιστημονικές και Διακαλλιτεχνικές Προσεγγίσεις»

Είσοδος Ελεύθερη
H Πράξη έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «ΑΤΤΙΚΗ 2014-2020» και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης