Το να ρωτάμε κάποιον γιατί είναι «ακόμη» single και να τον διαβεβαιώνουμε ότι «σύντομα θα βρει τον άνθρωπό του», μπορεί να φαίνεται ένας συμπονετικός τρόπος να συμπεριφερόμαστε στους ελεύθερους φίλους μας. Ωστόσο, απλές φράσεις όπως αυτή συνιστούν«single shaming»- και είναι πιθανότερο να βλάπτουν παρά να βοηθούν.
Το single shaming πηγάζει από αρνητικά στερεότυπα για ανθρώπους χωρίς σύντροφο: είναι θλιμμένοι και μοναχικοί επειδή δεν έχουν, ψάχνουν ενεργά και δεν έχουν βρει ακόμη ταίρι και μάλλον «κάτι δεν πάει καλά μαζί τους για να καταλήγουν μόνοι». Όλα αυτά τα στερεότυπα απορρέουν από την πίεση συμμόρφωσης σε μακραίωνες κοινωνικές συμβάσεις: βρες ένα σύντροφο, μείνετε μαζί, κάντε 2,4 παιδιά και υιοθετήστε έναν σκύλο- αυτά είναι τα απαραίτητα συστατικά για μια ευτυχισμένη ζωή.
Κι ενώ ο κόσμος επαναξιολογεί σταθερά αυτές τις κοινωνικές νόρμες εδώ και δεκαετίες, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι το single shaming εξακολουθεί να είναι ισχυρό.
Σύμφωνα με έρευνα της υπηρεσίας γνωριμιών Match, το 52% από 1.000 αδέσμευτους ενήλικες στο Ηνωμένο Βασίλειο αναφέρει ότι δέχεται single shaming «από το ξεκίνημα της πανδημίας», πιθανόν εξαιτίας της αυξανόμενης επικέντρωσης στους ανθρώπους στους οποίους θα στηριζόμασταν κατά τη διάρκεια των lockdown. Και παρόλο που το 59% είπε πως «ήταν ικανοποιημένο από την προσωπική του κατάσταση», εξακολουθούσε να αποτελεί στόχο αδιάκριτων ερωτήσεων.
Η διατήρηση αυτών των προκαταλήψεων για τους single δεν είναι μόνο υποτιμητική, αλλά και αναχρονιστική σε πολλές χώρες.
«Το να είσαι ελεύθερος κάποτε θεωρούνταν μεταβατική περίοδος, όταν οι άνθρωποι μέτραγαν αντίστροφα τον χρόνο μέχρι να παντρευτούν ή να ξαναπαντρευτούν», λέει η Bella DePaulo, συγγραφέας του «Singled Out: How Singles are Stereotyped, Stigmatized, and Ignored, and Still Live Happily Ever After».
Αλλά σήμερα, όπως λέει, οι Αμερικανοί περνούν περισσότερα χρόνια της ενήλικης ζωής τους ελεύθεροι απ’ ό,τι παντρεμένοι. Το 1970, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της καταγραφής, το 40% των νοικοκυριών των ΗΠΑ αποτελούνταν από παντρεμένα ζευγάρια και τα παιδιά τους, ενώ το 17% από single. Μέχρι το 2012, το 27% των αμερικανικών νοικοκυριών αποτελούνταν από single και μόλις 20% ήταν γονείς με παιδιά.
Αλλά ακόμη και με αυτές τις αλλαγές στα στατιστικά δεδομένα, είναι ξεκάθαρο -τόσο ανεπίσημα όσο και από έρευνες- πως τα άτομα χωρίς σχέση συνεχίζουν να έρχονται σε δύσκολη θέση από την οικογένειά τους και φιλικά ζευγάρια – ακόμα και από τον ίδιο τους τον εαυτό. Την ώρα που, σταδιακά, φαίνεται να αποδέχονται και να επιλέγουν αυτόν τον τρόπο ζωής, η πίεση να κάνουν γνωριμίες εξακολουθεί να υφίσταται. Ωστόσο, η αυξανόμενη εκπροσώπηση των single ίσως υπερσκελίσει τον στίγμα τού να είναι κάποιος μόνος.
Οι βλαβερές συνέπειες του single shaming
Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια Allison Abrams, που εργάζεται στη Νέα Υόρκη, single shaming σημαίνει «να ασκείς αρνητική κριτική σε κάποιον επειδή δεν έχει σύντροφο και δεν συμμορφώνεται με τις προσδοκίες της κοινωνίας να έχει παντρευτεί έως κάποια ηλικία».
Όσοι το κάνουν, συμπεριφέρονται στους ανθρώπους χωρίς σύντροφο «διαφορετικά», λέει. «Οι άνθρωποι θεωρούν πως, αν είσαι single, βαριέσαι και νιώθεις μοναξιά», προσθέτει η Ipek Kucuk, που ζει στο Παρίσι και εργάζεται στην εφαρμογή γνωριμιών Happn.
Στη μελέτη της υπηρεσίας γνωριμιών Match, οι ερευνητές ρώτησαν για τις συνηθισμένες «ντροπιαστικές φράσεις» που ακούν οι single από άλλους, με το 35% να απαντάει ότι τους λένε πως «σύντομα θα βρεις κάποιον», το 29% ακούει την φράση «θα πρέπει να αισθάνεσαι μεγάλη μοναξιά», ενώ το 38% είπε πως γενικά τους λυπούνται επειδή δεν έχουν σύντροφο.
Η συγγραφέας Bella DePaulo λέει ότι οι μύθοι γύρω από τους single περιλαμβάνουν την ιδέα ότι τα παντρεμένα ζευγάρια έχουν μια ιδιαίτερη γνώση της ζωής που οι εργένηδες δεν έχουν, πως η ζωή των single είναι «τραγική» και πως το να μην έχει κάποιος σύντροφο υπονοεί ότι είναι εγωιστής.
Πράγματι, έρευνες υποστηρίζουν πως πρόκειται για μύθους, ανάμεσά τους μια γερμανική έρευνα του 2018, που λέει πως τα στερεότυπα σχετικά με δυστυχισμένους single και ευτυχισμένα ζευγάρια δεν είναι καθόλου αληθή.
Τα στερεότυπα για τους single δεν είναι μόνο λανθασμένα – μπορεί να έχουν και βλαβερές συνέπειες. Όπως σημειώνει η ψυχοθεραπεύτρια Allison Abrams, η εσωτερικευμένη ντροπή εξαιτίας κοινωνικών συμπεριφορών μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την εικόνα που έχουν οι single για τον εαυτό τους. Ακόμα και εάν φίλοι και οικογένεια δεν τους κάνουν single shaming για την κατάστασή τους, το να μην βιώνει κάποιος ορόσημα στη ζωή του, όπως γάμος και γέννηση παιδιών, μπορεί να έχει επιπτώσεις -ειδικά σε κάποιον που αναζητά σύντροφο- επειδή αυτό είναι που τείνει να περιμένει από εκείνον η κοινωνία.
«Πολλές φορές, έχω δει να παίζει ρόλο στην κατάθλιψη», λέει. Το «σενάριο» για μια επιτυχημένη ζωή μπορεί να οδηγήσει ακόμα κι εκείνους που είναι ευτυχισμένοι ως single να επανεξετάσουν τη στάση τους, και να αναζητήσουν κάτι που ξέρουν πως δεν επιθυμούν, απλώς για να ταιριάξουν με τις κοινωνικές νόρμες.
Το single shaming προέρχεται από διάφορες πηγές, όχι μόνο αδιάκριτους γονείς και φίλους. Ρόλο παίζουν και οι κυβερνήσεις, που προσφέρουν συγκεκριμένες παροχές μόνο σε παντρεμένα ζευγάρια, τις οποίες δεν μπορούν να εκμεταλλευτούν οι single. Κάποιοι θεωρούν πως αυτό στέλνει μήνυμα για τον «σωστό τρόπο» με τον οποίο κάποιος πρέπει να πορευθεί στη ζωή, υποστηρίζοντας τα ζευγάρια και ωθώντας τους αδέσμευτους να εσωτερικεύσουν την ιδέα πως ζουν με λανθασμένο τρόπο την ενήλικη ζωή τους.
Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, ένας εργαζόμενος μπορεί να ασφαλίσει τον/την σύζυγό του ως προστατευόμενο μέλος. Όμως όσοι δεν έχουν σύντροφο, δεν μπορούν να κάνουν το ίδιο για αδέλφια ή στενούς φίλους τους, υπογραμμίζει η DePaulo. Επιπλέον, τα ζευγάρια και οι οικογένειες έχουν προνόμια που δεν έχουν οι single και σε άλλους τομείς: από εκπτώσεις για διακοπές μέχρι ειδικά επιδόματα σε χώρους εργασίας.
«Γεροντοκόρη» εναντίον εργένη
Όπως οποιοδήποτε πολιτιστικό στίγμα, το single shaming διακρίνεται από ανισότητες. Οι γυναίκες συνήθως υφίστανται μεγαλύτερες συνέπειες, ενώ κάποιες κουλτούρες δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στον γάμο και στην τεκνοποίηση από άλλες.
Πρώτον, εξετάστε τις λέξεις που περιγράφουν τις single γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες. Στα αγγλικά, ενώ οι άντρες είναι γνωστοί ως bachelors («εργένηδες»), οι γυναίκες αποκαλούνται spinsters («γεροντοκόρες»).
Στα τέλη του Μεσαίωνα, με τη λέξη spinsters χαρακτήριζαν τις γυναίκες που έγνεθαν («spin») μαλλί επαγγελματικά, οι περισσότερες από τις οποίες ήταν ανύπαντρες. Ήταν πιο εύκολο να βρουν αυτή τη θέση εργασίας χαμηλότερου κύρους, καθώς οι πιο επιθυμητές θέσεις προορίζονταν για παντρεμένες γυναίκες. Εκείνες, μέσω των συζύγων τους, μπορούσαν να αγοράσουν τα υλικά που απαιτούνταν για εργασία υψηλότερου κύρους.
Οι bachelors, στο μεταξύ, συχνά παρουσιάζονται ως ευχάριστοι, γοητευτικοί (αν όχι γλοιώδεις), που ζουν απολαμβάνοντας ανέμελοι τη ζωή. Όλοι αυτοί οι θετικοί συνειρμοί ανάγονται αιώνες πίσω, στην εποχή που γράφτηκε το «The Canterbury Tales» του Geoffrey Chaucer.
Ο όρος «γεροντοκόρη» συνδυάστηκε με ακόμη πιο αρνητικούς συνειρμούς με το πέρασμα του χρόνου, αφού χρησιμοποιήθηκε υποτιμητικά για ανύπαντρες (και νέες) γυναίκες στη λαϊκή κουλτούρα, όπως στο «Bridget Jones’s Diary», όπου ο βασικός χαρακτήρας είναι μια γυναίκα στα 30 με καλή δουλειά στο Λονδίνο αλλά την απασχολεί το ότι θεωρείται «γεροντοκόρη».
«Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη -που δεν είναι ούτε σοφή ούτε ακριβής- οι γυναίκες ενδιαφέρονται περισσότερο από τους άντρες για τον γάμο», λέει η DePaulo. «Έτσι, πιστεύω πως οι ελεύθερες γυναίκες υπόκεινται πιο συχνά σε ενοχλητικές ερωτήσεις όπως "βγαίνεις με κάποιον;"». Η Abrams αναφέρει πως είναι περισσότερες οι γυναίκες που της διηγούνται τέτοιου είδους περιστατικά, παρά οι άντρες. Ωστόσο, σημειώνει πως οι πελάτες της είναι κυρίως γυναίκες.
«Και οι single άντρες μπορεί να βρεθούν αντιμέτωποι με υποτιμητικές συμπεριφορές», προσθέτει η DePaulo, όπως ότι παιδιαρίζουν, πως δεν μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους ή ότι έχουν «εμμονή με το σεξ».
Άλλος παράγοντας είναι τα πολιτισμικά στοιχεία. Η Abrams λέει πως πελάτες της με συγκεκριμένο υπόβαθρο, για παράδειγμα με καταγωγή από Κορέα, Κίνα και Ινδία, τείνουν να βιώνουν πιο έντονο single shaming από μέλη της οικογένειάς τους. Το ίδιο και πελάτες της που μετακόμισαν στη Νέα Υόρκη από την ενδοχώρα των ΗΠΑ. Αυτές οι κουλτούρες έχουν την τάση να επικεντρώνονται στους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων αναφορικά με τον γάμο, και η μη συμμόρφωση με αυτές τις παραδόσεις μπορεί να χαρακτηριστούν ιδιαιτέρως αντισυμβατικές. «Κάποια πελάτισσα μου μου είπε πως η οικογένειά της ντρέπεται για εκείνη, επειδή δεν είχε παιδί στα 30 της», λέει
Η «δύναμη των αριθμών»
Ωστόσο, το τι σημαίνει να είσαι single αλλάζει, και ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι οι αλλαγές, τόσο στις συμπεριφορές όσο και στα δημογραφικά στοιχεία, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κανονικοποίηση του να είναι κάποιος χωρίς σχέση- και ενδεχομένως να περιορίσει την τάση για αρνητική κριτική.
Τα τελευταία χρόνια, επιδραστικές προσωπικότητες στα social media και διάσημοι μιλούν ανοιχτά και περήφανα για το single status τους. Για παράδειγμα, η ηθοποιός Έμα Γουότσον περιγράφει πλέον τον εαυτό της ως «σύντροφο του εαυτού της», καθώς, όπως είπε, βρίσκεται αντιμέτωπη με την κοινωνική πίεση να παντρευτεί και να αποκτήσει οικογένεια. «Όσο πιο πολλοί αποδέχονται την προσωπική τους κατάσταση, τόσο περισσότεροι θα απελευθερωθούν και θα κάνουν το ίδιο», λέει η Abrams.
Οι single γυναίκες δέχονται συχνότερα ενοχλητικές ερωτήσεις όπως: "Βγαίνεις με κάποιον;".
Σύμφωνα με έρευνα της εφαρμογής γνωριμιών Bumble, τον Οκτώβριο του 2021, το 53% περισσότερων από 8.500 χρηστών της εφαρμογής σε Καναδά, Γαλλία, Γερμανία, Ινδία, Μεξικό, Φιλιππίνες, Αυστραλία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ, «συνηδητοποίησε πως δεν πειράζει να μείνει μόνο για ένα διάστημα», εξαιτίας της πανδημίας.
Επιπλέον, από την εμφάνιση της Covid-19 και μετά, πολλοί single ανέφεραν θετικά συναισθήματα και οφέλη από την προσωπική τους κατάσταση. Σύμφωνα με την έρευνα της Match, το 42% είπε πως «απολάμβανε» το ότι δεν είχε σύντροφο κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Ωστόσο, αυτό σημαίνει πως το υπόλοιπο 58% δεν το απολάμβανε. Στην πραγματικότητα, η απομόνωση λόγω πανδημίας επηρέασε αρνητικά πολλούς ανθρώπους χωρίς σύντροφο και κάποιοι αναφέρουν πως αυξήθηκε το single shaming. Σύμφωνα με την έρευνα της Match, το 37% των single είπε πως εκείνοι που ρωτούσαν περισσότερο για την αισθηματική του ζωή ήταν «φίλοι και συγγενείς που ενδιαφέρονταν». Πράγματι, η Abrams σημειώνει πως το single shaming εξακολουθεί «να καλπάζει», παρά τον αυξανόμενο αριθμό ατόμων χωρίς σύντροφο σε χώρες όπως οι ΗΠΑ.
Σε κάθε περίπτωση, οι ειδικοί ελπίζουν πως η αλλαγή των δημογραφικών στοιχείων θα έχει επίδραση στο single shaming. Η DePaulo αποκαλεί αυτή την αύξηση των single «δύναμη των αριθμών». Όπως λέει, «κάθε φορά που η Στατιστική Υπηρεσία δημοσιεύει τα τελευταία δεδομένα, βλέπουμε πως υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι χωρίς σύντροφο και ότι αυξάνεται το ποσοστό των single».
«Όταν τόσο μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού είναι ανύπαντρα –στις ΗΠΑ αυτό ισχύει σχεδόν για τον μισό πληθυσμό- γίνεται πιο δύσκολο να επιμείνει κάποιος πως κάτι τρέχει με αυτούς», υπογραμμίζει.
Με πληροφορίες από BBC
