—Τι προκαλεί μια μεγάλη οικονομική ύφεση;
Απολύτως τεχνοκρατικά, ύφεση μπορεί να προκληθεί από μία σειρά γεγονότων που συνήθως δεν σταματούν μέχρι την απόλυτη συρρίκνωση της οικονομίας, μέχρι το μηδένισμα, δηλαδή. Κάθε γεγονός συνδέεται με κάτι που έχει συμβεί στο παρελθόν και κάτι που αναμένεται να συμβεί στο μέλλον, βάσει υπολογισμών. Αν, για παράδειγμα, ακριβύνουν (όπως και έχουν ακριβύνει) οι κούρσες ταξί, ο κόσμος σταδιακά θα σταματήσει να παίρνει ταξί και αυτό θα έχει αντίκτυπο στους οδηγούς που θα αναγκαστούν να «παρκάρουν» επ’ αόριστον – όπως και έχει συμβεί σε κάποιες περιπτώσεις. Η ζωή της οικονομίας είναι γεμάτη από τέτοιες αλληλεπιδράσεις.
—Ένα ντόμινο, σα να λέμε;
Ακριβώς. Το πρώτο κομμάτι αυτού του ντόμινο, δηλαδή του οικονομικού κύκλου, είναι ο πληθωρισμός. Η άνοδος τιμών ειδικά κατά το 2021, και φυσικά όχι μόνο στη χώρα μας, χαρακτηρίζεται ως ξέφρενη. Ωστόσο, το 2021 θεωρείται έτος – ορόσημο για την επερχόμενη ύφεση καθώς ακρίβυναν τα πάντα. Από τα ανταλλακτικά των αυτοκινήτων μέχρι τα αυτοκίνητα και από τα τρόφιμα πρώτης ανάγκης μέχρι τα καύσιμα, οι τιμές των πάντων αυξήθηκαν. Ο Λευκός Οίκος και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα ανησυχούσαν για τον υψηλό πληθωρισμό, αλλά οι προσπάθειές τους να τον ελέγξουν είχαν μηδαμινό αποτέλεσμα.
Εδώ ας σημειωθεί ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο του πληθωρισμού. Έτσι, τον Μάρτιο, αύξησε τα επιτόκια για πρώτη φορά από τότε που ξεκίνησε η πανδημία. Η αύξηση των επιτοκίων υποτίθεται ότι κάνει πιο ακριβό τον δανεισμό χρημάτων, ώστε οι άνθρωποι να σταματήσουν να ξοδεύουν τόσο πολύ. Στην αρχή, φάνηκε ότι το κόλπο «δούλεψε» και πολλοί ήταν εκείνοι που πίστεψαν ότι ο πληθωρισμός θα επιβραδυνόταν. Αλλά μετά προέκυψε η παρατεταμένη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, προκαλώντας ένα σωρό προβλήματα στην Αμερική, στην Ευρώπη, σχεδόν παντού στον κόσμο. Και επίσης, η παρατεταμένη επιχείρηση εισβολής στη χώρα έδωσε ακόμα ένα γερό χτύπημα στον πληθωρισμό. Προς τα πάνω φυσικά.
—Και μετά;
Μετά το ντόμινο πρακτικά απέκτησε δύο ουρές. Η μία αλυσίδα γεγονότων διασπάστηκε σε δύο, ταχύτατα κινούμενες αλυσίδες;
—Δηλαδή;
Από τη μία άρχισε να πέφτε το Χρηματιστήριο. Αυτό σημαίνει ταχύτατο αφανισμό πόρων και μπορεί από μόνο του να οδηγήσει σε ύφεση. Από την άλλη, τόσο εταιρείες όσο και καταναλωτές τέθηκαν αυτομάτως σε περίοδο έντασης και άρχισαν να ενεργούν σπασμωδικά. Αυτό σημαίνει ότι τα ασθενέστερα οικονομικά στρώματα δεν έχουν να ξοδέψουν και τα μεσαία αποφασίζουν να κρατήσουν τα χρήματά τους για μία πιο δύσκολη περίοδο.
Παραδόξως, αυτό μπορεί να σημάνει μείωση του πληθωρισμού, μόνο που δεν συνέβη αυτή τη φορά... Με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία να «εκτοξεύει» την τιμή του φυσικού αερίου, αυτομάτως πυροδοτήθηκαν αυξήσεις σε μία σειρά άλλων αγαθών. Και αυτό από μόνο του θα μπορούσε να σημάνει Μεγάλη Ύφεση.
—Άρα, ζούμε τη Μεγάλη Ύφεση και απλώς δεν το ομολογούμε ανοιχτά;
Δεν είναι τόσο απλό, αλλά ας το δούμε ψύχραιμα. Η νευρικότητα για το μέλλον της οικονομίας έχει οδηγήσει πολλές εταιρείες στο πάγωμα προσλήψεων. Παραδοσιακά, αυτό συμβαίνει πριν από έναν μεγάλο γύρο απολύσεων. Και καθώς οι τιμές των πάντων συνέχισαν να αυξάνονται, η Fed αναγκαστικά προχώρησε σε περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων. Ειδικά το τελευταίο ενίσχυσε την πεποίθηση πολλών ανθρώπων, οργανισμών και εταιρειών ότι η ύφεση είναι προ των πυλών. Φαινομενικά, μοιάζει να βρισκόμαστε στο χείλος του γκρεμού, αλλά...
—...αλλά τι; Τι θα μπορούσε να συμβεί στη συνέχεια;
Υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια. Το ένα είναι η Fed να σταματήσει την ύφεση, πριν καν ξεκινήσει. Θα μπορούσε να επιβραδύνει τους οικονομικούς ρυθμούς, αποτρέποντας τη συνολική συρρίκνωση. Σε αυτή την περίπτωση, οι εταιρείες δεν καταλήγουν σε απολύσεις εργαζομένων, ο πληθωρισμός μειώνεται και οι άνθρωποι αισθάνονται πιο σίγουροι για την οικονομία. Υπάρχει όμως και ένα άλλο σενάριο: Το ντόμινο συνεχίζεται. Οι εταιρείες απολύουν εργαζομένους και οι οικογένειες αυτές σταματούν να κινούν την αγορά, γιατί απλώς δεν έχουν χρήματα να ξοδέψουν. Η καταστροφή μοιάζει μονόδρομος.
—Οπότε τι έχουμε να περιμένουμε ή έστω να ελπίζουμε;
Στον χρόνο. Αυτός θα δείξει αν η Fed μπορεί να θέσει υπό έλεγχο τον πληθωρισμό και να σταθεροποιήσει την οικονομία. Η κεντρική τράπεζα βρίσκεται σε τροχιά σημαντικής αύξησης των επιτοκίων φέτος και υπάρχουν ενδείξεις ότι οι κινήσεις αυτές έχουν ήδη αποδώσει. Η αγορά ακινήτων έχει «παγώσει», παρ’ όλα αυτά δεν έχει καταρρεύσει. Και οι θύλακες της αγοράς εργασίας συρρικνώνονται, ωστόσο δεν έχει ξεκινήσει κύμα μαζικών απολύσεων. Ο πληθωρισμός συνεχίζει ανοδική πορεία, ωστόσο κυβερνήσεις εντός και εκτός ΕΕ εμφανίζονται καθησυχαστικοί αναφορικά με τη σταθεροποίηση της οικονομίας. Απλώς αγνοούν και το πώς, αλλά και το πότε θα συμβεί αυτό.
Με στοιχεία από την Washington Post
