Ένας άνδρας με μαύρο παλτό περπατά μαζί με ένα κορίτσι με κατακόκκινο πανωφόρι σε μια σχεδόν άδεια Κόκκινη Πλατεία.
Λίγα λεπτά μετά, οι δυο τους φτάνουν σε ένα εστιατόριο της Pizza Hut της Κόκκινης Πλατείας, η οποία αντικατοπτρίζει ένα τεράστιο κεφάλαιο της σοβιετικής και ρωσικής ιστορίας.
Ο άνδρας με την τραγιάσκα, που κάθεται στο τραπέζι, δεν είναι άλλος από τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.
Γιατί ο Γκορμπατσόφ είπε «ναι» στη διαφήμιση της Pizza Hut
Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αμφιταλατευόνταν για το εάν έπρεπε ή όχι να πρωταγωνιστήσει στη διαφήμιση. Αβέβαιη για την ιδέα ήταν και η γυναίκα του Ράισα.
Από τη μία χρειαζόταν τα χρήματα –η αμοιβή ήταν μεγάλη. Λέγεται ότι τα χρησιμοποίησε για να χρηματοδοτήσει το Ίδρυμα Γκορμπατσόφ, ένα think tank που ίδρυσε. Από την άλλη, όμως, η εμφάνιση σε μια διαφήμιση για μια τεράστια αμερικανική εταιρεία ήταν βέβαιο ότι θα έβλαπτε περαιτέρω την ήδη κακή φήμη του στη Ρωσία.
«Ενδιαφερόταν και δεν ενδιαφερόταν, ενδιαφερόταν και δεν ενδιαφερόταν», λέει στο BBC η Katie Bistrian, Αμερικανίδα που εκπροσωπούσε τον Γκορμπατσόφ στις διαπραγματεύσεις.
Τελικά, είπε το ναι, βάζοντας τους όρους.
Ο Γκορμπατσόφ δήλωσε ότι δεν θα φάει πίτσα και θα έχει την τελική υπογραφή του σεναρίου. Μάλιστα, σύμφωνα με την Bistrian ζήτησε να βάλει το δικό του καπέλο, παρότι ένας ντουμπλέρ είχε γυρίσει σκηνές με άλλο καπέλο.
«Βάζει το δικό του καπέλο και λέει "πώς σου φαίνεται αυτό το καπέλο;" Είπα "α, φαίνεται υπέροχο", είπε "ακριβώς, θα φορέσω αυτό το καπέλο!», ανέφερε.
Η διαφήμιση γυρίστηκε το 1977 και κυκλοφόρησε έναν χρόνο μετά, αντικατοπτρίζοντας την πολυπλοκότητα της ρωσικής κοινωνίας χρόνια μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.
«Εάν προσπαθείτε να κατανοήσετε τη Μόσχα της δεκαετίας του 1990 - η διαφήμιση είναι ένα μάθημα ενός λεπτού», λέει στο BBC ο Δρ Yuval Weber, ειδικός στη Ρωσία που χρησιμοποιεί τη διαφήμιση ως εργαλείο διδασκαλίας.
Η παρουσία της Pizza Hut στη Μόσχα -το πρώτο υποκατάστημα άνοιξε το 1990- ήταν σύμβολο των αυξανόμενων οικονομικών δεσμών μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας.
Όμως, όπως γίνεται σαφές στη διαφήμιση, οι μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησε ο Γκορμπατσόφ δεν ήταν παγκοσμίως δημοφιλείς.
Η ηγεσία του είδε ένα άνοιγμα της σοβιετικής οικονομίας και έφερε έναν βαθμό δημοκρατίας στην αυταρχική χώρα.
Όμως δεν μπόρεσε να αποτρέψει την αργή κατάρρευση της ένωσης και πολλοί Ρώσοι τον κατηγορούν για τα χρόνια της οικονομικής και κοινωνικής αναταραχής που ακολούθησαν.
Χαρακτηριστική είναι η αντιπαράθεση δύο ανδρών σε διπλανό τραπέζι της πιτσαρίας, όταν αντιλαμβάνονται ότι ο άνδρας είναι ο Γκορμπατσόφ. Ο νεότερος υποστηρίζει ότι εξαιτίας του υπάρχουν ευκαιρίες και ελευθερία, ενώ ο μεγαλύτερος μιλά για αστάθεια και χάος.
Για τον Δρ. Weber ο οποίος εργάζεται στη Σχολή Διακυβέρνησης Μπους στο Bush School of Government στο Πανεπιστήμιο A&M του Τέξας, ο διάλογος αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα της ρωσικής κοινωνίας εκείνη την εποχή.
«Έχετε τον μεγαλύτερο άνδρα - σαφώς τα πράγματα δεν του πήγαν καλά τα τελευταία 10 χρόνια περίπου... Μιλάει για αστάθεια - η ευρύτερη έννοια είναι ότι αυτό που αντιπροσωπεύει ο Γκορμπατσόφ είναι η απουσία σταθερότητας», λέει. .
«Ταυτόχρονα έχουμε τον νεότερο άντρα - είναι αρκετά νέος και δραστήριος για να εκμεταλλευτεί όποιες ευκαιρίες προέκυψαν από τη μετάβαση του ενός οικονομικού συστήματος στο άλλο», προσθέτει.
Μια ηλικιωμένη γυναίκα διακόπτει την αντιπαράθεση και λέει: «Χάρη σε αυτόν, έχουμε... Pizza Hut».
Τότε, ένας –ένας σηκώνεται όρθιος με ένα κομμάτι πίτσα στο χέρι και φωνάζει: «Στον Γκορμπατσόφ».
Ο Γκορμπατσόφ χαμογελά και κουνάει τα χέρια ενώ η εγγονή του τρίβει τα χέρια της.
Η χρήση του Γκορμπατσόφ ως πηγής σύγκρουσης και της πίτσας ως κρίκο ένωσης ήταν η ιδέα των δημιουργών της διαφήμισης.
«Ψάχναμε κάποιον τρόπο να χρησιμοποιήσουμε τον Γκορμπατσόφ... ως πηγή διαμάχης, και να αφήσουμε την πίτσα να ενώσει τους ανθρώπους. Τουλάχιστον θα μπορούσαν να συμφωνήσουν ότι τους είχε φέρει πίτσα, και αυτό ήταν καλό», ένας από τους δημιουργούς, ο Tom Derbyshire, στο Newshour του BBC.
Η διαφήμιση προβλήθηκε διεθνώς, αλλά δεν προβλήθηκε ποτέ στη Ρωσία, όπου γελοιοποιήθηκε από τον Τύπο.
Ο Γκορμπατσόφ θα μείνει στη μνήμη με πολλούς τρόπους - τον σεβασμό στη Δύση για τη συμμετοχή του στον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου, αλλά ευρέως αντιπαθητικός στη Ρωσία για την οικονομική και κοινωνική αναταραχή που προκάλεσε η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτό έγραψε άλλωστε και ο αναλυτής του CNN, Stephen Collinson, ο οποίος εξήγησε γιατί ο Γκορμπατσόφ μνημονεύεται ως γίγαντας στην Δύση και ως παρίας στη Ρωσία.
Χρόνια μετά αυτή η διαφήμιση αντικατοπτρίζει και τις δύο πλευρές αυτής της κληρονομιάς.
Ποια η μοίρα της Pizza Hut στη Ρωσία; Μετά χρόνια, η πιτσαρία ανέστειλε τη λειτουργία της ως απάντηση στην εισβολή στην Ουκρανία.
Με πληροφορίες BBC
