Επαναπατρίστηκε στην Ελλάδα και ειδικότερα στην Ιερά Μονή Εικοσιφοινίσσης Ευαγγέλιο του 10ού αιώνα, το οποίο είχε κλαπεί από το μοναστήρι κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
Η τελετή παράδοσης – παραλαβής έλαβε χώρα το απόγευμα της Πέμπτης, παρουσία του πρόεδρου του Μουσείου της Βίβλου από τις ΗΠΑ, στο οποίο ανήκε το κειμήλιο, αλλά και του Αρχιεπίσκοπου Αμερικής κ. Ελπιδοφόρου.
Επίσης, σύμφωνα με proinos-typos.gr, στην εκδήλωση παραβρέθηκε, οι βουλευτές Δράμας, κ. Μπλούχος και κα. Κεφαλίδου, ο περιφερειάρχης ΑΜΘ κ. Μέτιος, ο αντιπεριφερειάρχης Δράμας κ. Παπαεμμανουήλ, ο δήμαρχος Δράμας κ. Μαμσάκος, ο πρ. βουλευτής Δράμας κ. Κυριαζίδης, άλλοι αντιπεριφερειάρχες και δήμαρχοι της περιοχής και πλήθος κόσμου.
Η ιστορία του σημαντικού κειμηλίου
Σύμφωνα με την ιστορία, τη Μεγάλη Δευτέρα 27 Μαρτίου 1917, στρατιώτες του βουλγαρικού κατοχικού στρατού εισήλθαν στη Μονή που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του παγγαίου και ανήκει στη Μητρόπολη Δράμας και αφού βιαιοπράγησαν κατά των μοναχών, άρπαξαν τα περισσότερα κειμήλια και τα μετέφεραν στη Βουλγαρία, όπου κατακρατούνται μέχρι σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Σόφιας. Στο σκευοφυλάκιο της Μονής ήταν αποθησαυρισμένα πολλά και σημαντικά κειμήλια, ενώ ιδιαίτερα αξιόλογη ήταν η βιβλιοθήκη της, η οποία το 1917 αριθμούσε 1.300 τόμους βιβλίων, από τα οποία τα 400 ήταν χειρόγραφες μεμβράνες.
Η ελληνική πολιτεία αντέδρασε αμέσως στη σύληση και αρπαγή των κειμηλίων. Έτσι στις 31 Μαρτίου 1917, τέσσερις ημέρες μετά τη ληστρική επιδρομή, ο τότε Νομάρχης Δράμας Ν. Μπακόπουλος υπέβαλε διαμαρτυρία προς τις κατοχικές βουλγαρικές αρχές χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Το 1918, μετά την απελευθέρωση της περιοχής από τη Β΄ Βουλγαρική Κατοχή, το θέμα επιστροφής των κειμηλίων συζητήθηκε στην Ελληνική Βουλή. Ακολούθως, η ελληνική κυβέρνηση απαίτησε την εφαρμογή της Συνθήκης του Νεϊγύ (1919), σύμφωνα με την οποία έπρεπε να επιστραφούν όλα τα πολιτιστικά αγαθά που είχαν αρπαχθεί κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών. Το 1923 ο καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας και ο διευθυντής του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών Γεώργιος Σωτηρίου μετέβη στη Σόφια για να ζητήσει την επιστροφή των κλαπέντων αντικειμένων (907 ιερά λατρευτικά αντικείμενα, 430 χειρόγραφους κώδικες, 467 αρχέτυπα, κ.ά.), αλλά επεστράφησαν μόνον 7.
Η ιστοσελίδα του Μουσείου της Βίβλου παρακολουθεί την ιστορία του χειρογράφου και την αλυσίδα της ιδιοκτησίας, από τη δημιουργία του στα τέλη του 10ου ή στις αρχές του 11ου αιώνα, μέχρι τη λεηλασία του μοναστηριού το 1917, μέσω διαφόρων πωλήσεων μετά το τέλος του πολέμου. Επαναπωλήθηκε σε δημοπρασία στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1958 και πιο πρόσφατα από τον οίκο Christie's το 2011.
Η επιστροφή
Το Μουσείο της Βίβλου στην Ουάσινγκτον, που επιχειρεί να ανακτήσει την αξιοπιστία του δίνοντας πίσω «ύποπτα» αντικείμενα της συλλογής του, αποφάσισε να επιστραφεί το Ευαγγέλιο μετά τη διαπίστωση πως είχε λεηλατηθεί από το ελληνικό μοναστήρι.
Το μουσείο ανακοίνωσε ότι μεταβίβασε το αντικείμενο, το οποίο οι κάτοχοί του απέκτησαν σε δημοπρασία του οίκου Christie's το 2011, σε αξιωματούχο της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας σε ιδιωτική τελετή στη Νέα Υόρκη.
Τα τελευταία χρόνια το Μουσείο διερευνά την προέλευση ολόκληρης της συλλογής του, αφού διαπιστώθηκε ότι στις πρώτες αγορές που έκαναν οι ιδρυτές του, οι ιδιοκτήτες της αλυσίδας καταστημάτων χειροτεχνίας HobbyLobby, περιλαμβάνονταν χιλιάδες αντικείμενα που είχαν λεηλατηθεί από την αρχαία Μεσοποταμία και την Αίγυπτο. Η εταιρεία πλήρωσε 3 εκατομμύρια δολάρια το 2017 για να διευθετήσει τις αξιώσεις της κυβέρνησης των ΗΠΑ για τη μη άσκηση της δέουσας επιμέλειας σε μια χαοτική, πολλών εκατομμυρίων δολαρίων διεθνή αγορά αρχαιοτήτων που ξεκίνησε το 2009, όπως αναφέρουν οι ΝΥΤ.
Το χειρόγραφο, μερικές από τις σελίδες του οποίου έχουν γίνει πιο σκούρες από τον καπνό των προσευχών υπό το φως των κεριών και άλλες έχουν μουτζουρωθεί με την πάροδο των αιώνων από τους μοναχούς που γύριζαν τις σελίδες, ήταν ανάμεσα σε μια βιβλιοθήκη με πάνω από 400 χειρόγραφα που μεταφέρθηκαν με μουλάρια από τις βουλγαρικές δυνάμεις που εισέβαλαν στο μοναστήρι το 1917.
Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία μήνυσε το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον πριν από τέσσερα χρόνια για να προσπαθήσει να ανακτήσει τέσσερα χειρόγραφα που πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι λεηλατήθηκαν από το ίδιο μοναστήρι. Η υπόθεση δεν έχει επιλυθεί. Το Πρίνστον, το 2018, δήλωσε ότι δεν πιστεύει ότι τα χειρόγραφα είχαν λεηλατηθεί. Το 2015, η εκκλησία ζήτησε την επιστροφή άλλων χειρογράφων που πιστεύεται ότι είχαν λεηλατηθεί από το ίδιο μοναστήρι και τα οποία βρίσκονταν στην κατοχή του Πανεπιστημίου Duke, της Βιβλιοθήκης Morgan και της Λουθηρανικής Σχολής Θεολογίας στο Σικάγο. Η θεολογική σχολή επέστρεψε τα χειρόγραφα που είχε στην κατοχή της το 2016.
