«Καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς»: Μια γνήσια λαϊκή αφήγηση που ξεπερνά το όριο του αριστερού απομνημονεύματος

Η περσινή επιτυχία της ομάδας GAFF σε σκηνοθεσία της Σοφίας Καραγιάννη, μια παράσταση βασισμένη στο αφήγημα του Χρόνη Μίσσιου «…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς», κάνει και φέτος διαρκώς sold out σε ένα κοινό κάθε ηλικίας που ακούει τον πολιτικό λόγο του Χρόνη Μίσσιου από το αυτοβιογραφικό του κείμενο που εκδόθηκε το 1985 και αποτέλεσε μία από τις μεγάλες εκδοτικές επιτυχίες.

Ο Μίσσιος γεννήθηκε στην Καβάλα και σε νεαρή ηλικία δούλεψε ως καπνεργάτης και μικροπωλητής. Λόγω της ανέχειας κατά τη διάρκεια του πολέμου δεν κατάφερε να τελειώσει ούτε το δημοτικό. Έγινε μέλος της ΕΠΟΝ και σε ηλικία 16 ετών συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο για τη συμμετοχή του στον Εμφύλιο. Η ζωή του είναι ένα ταξίδι από φυλακή σε φυλακή, όπου έμεινε μέχρι το 1953, ενώ από το 1962 έζησε εξόριστος στη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη, σε άθλιες συνθήκες και στην απομόνωση. Την περίοδο της χούντας συνελήφθη και στάλθηκε στις φυλακές Αβέρωφ, Κέρκυρας και Κορυδαλλού, όπου έμαθε γραφή και ανάγνωση. Αποφυλακίστηκε το 1973.

Το θερμό κείμενο του Μίσσιου, ένα ντοκουμέντο της εποχής και της γενιάς του, βρίσκει απήχηση σήμερα γιατί μας παραδίδεται χωρίς κομματικές προσεγγίσεις, εξυμνώντας τον ανθρωπισμό, την ιδεολογία, την πίστη σε έναν κόσμο πιο δίκαιο.

Το «Καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς» είναι μια γνήσια λαϊκή αφήγηση που ξεπερνά το όριο του αριστερού απομνημονεύματος. Στέκεται με παρρησία απέναντι στα γεγονότα της εποχής και καταγγέλλει τόσο τα βασανιστήρια και τους βασανιστές του όσο και τους κομματικούς γραφειοκράτες της αριστεράς και τον δογματισμό τους. Άμεσο, σκληρό, τρομερά συναισθηματικό, το κείμενο προκαλεί το ενδιαφέρον του θεατή αφηγούμενο την Ιστορία παράλληλα με τα ανθρώπινα πάθη και τις επιθυμίες όσων έζησαν μέσα σε μπουντρούμια με την αγωνία της εκτέλεσης, μέσα από στιγμές εγγύτητας και ανθρωπιάς, ξεσπάσματα των αδικαίωτων και ιστορίες που έμειναν στο περιθώριο.

Στη σκηνή, τέσσερις άντρες κάθονται γύρω από ένα τραπέζι και αλλάζουν ρόλους, γίνονται θύτες και θύματα, θυμούνται και παίρνουν θέση στο πολιτικό σκηνικό της εποχής τους, ζουν και πεθαίνουν χωρίς να συναντήσουν τους δικούς τους ανθρώπους, μετρούν τραύματα, απώλειες πληγές του χρόνου. 

Η παράσταση κάνει και φέτος διαρκώς sold out

«Αγωνίζομαι να μείνω άνθρωπος. Και αυτό είναι η κορυφαία πολιτική μάχη», έλεγε ο Μίσσιος που στάθηκε με γενναιότητα και έκρινε τα πολιτικά γεγονότα της εποχής του απευθυνόμενος στον φίλο του που σκοτώθηκε νωρίς. Όμως δεν απευθύνεται μόνο στον νεκρό του φίλο, αλλά κυρίως στους απόντες, σε εμάς, με αισιοδοξία και πίστη στη ζωή και στη δημιουργική δύναμη του ανθρώπου που μέσα σε αδιανόητες καταστάσεις προσπαθεί να αντισταθεί.

Το θερμό κείμενο του Μίσσιου, ένα ντοκουμέντο της εποχής και της γενιάς του, βρίσκει απήχηση σήμερα γιατί μας παραδίδεται χωρίς κομματικές προσεγγίσεις, εξυμνώντας τον ανθρωπισμό, την ιδεολογία, την πίστη σε έναν κόσμο πιο δίκαιο. Αναθερμαίνει το ενδιαφέρον για μια μακρά περίοδο που οι ιδεολογίες καθόριζαν το πεπρωμένο χιλιάδων ανθρώπων, η επιμονή και η πίστη μέσα στα κελιά συγκρούονταν καθημερινά με την ανθρώπινη αδυναμία. Μιλά για ανθρώπους που η ζωή τους ήταν προδιαγεγραμμένη και χαμένη εξαρχής, γιατί πίστεψαν και οραματίστηκαν έναν κόσμο αλλιώτικο. «Δεν έχει σημασία από που σου γράφω, λίγο πολύ παντού το ίδιο είναι, φυλακή, τρελάδικο, κόμμα, κοινωνία... Ούτε μέσα σου δεν μπορείς να 'σαι πια. Όμως είσαι τόσο μόνος, σαν να πας κάθε πρωί για εκτέλεση...» γράφει.

Το «Καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς» είναι μια γνήσια λαϊκή αφήγηση που ξεπερνά το όριο του αριστερού απομνημονεύματος.

Ο Μίσσιος πολύ πικρά, χρόνια αργότερα, άσκησε κριτική στην αριστερά: «Εκείνο που μ' εξοργίζει κυριολεκτικά είναι η ανθρώπινη ποιότητά μας, η ανθρώπινη πορεία μας... Σήμερα βέβαια όλοι έχουν αποκατασταθεί, και οι περισσότεροι είναι στο κόμμα, αντάμα με τους χτεσινούς διώκτες και βασανιστές τους. Τι να πεις... Ολόκληρη η αριστερά πρέπει να περάσει από ψυχιατρείο... Μωρέ, καμιά φορά λέω, καλά που δε νικήσαμε...» – και θεωρήθηκε ότι πρόδωσε ιδανικά και λαϊκούς αγώνες. Ο άνθρωπος που δεν υποχώρησε ποτέ και πέρασε τη ζωή τους στη φυλακή είδε προφητικά το μέλλον της αριστεράς.

«Αγωνίζομαι να μείνω άνθρωπος. Και αυτό είναι η κορυφαία πολιτική μάχη», έλεγε. Αυτή η διάσταση είναι το ανάγλυφο της παράστασης που ακόμα και μέσα από τις πιο σκληρές εικόνες αγγίζει την ανθρώπινη χορδή με το ελάχιστο, το ειλικρινές. Είναι μια παράσταση που σε κάνει να θέλεις να συζητήσεις μετά, σε κάνει να σκεφτείς ολόκληρες γενιές που πίστεψαν επίμονα και φανατικά πολλές φορές, και σε φέρνει σε επαφή με το ίδιο το γεγονός της πίστης σε κάτι υψηλότερο από σένα. Σε έναν κόσμο όπου η πίστη και η εμπιστοσύνη, η ακεραιότητα και η αφοσίωση εξαφανίζονται, η παράσταση μας θυμίζει όλα αυτά, καθώς και το ότι υπήρξε μια γενιά που έζησε σε μια εποχή όχι πολύ μακρινή, χωρίς να αφήσει στιγμή τα όνειρα και τα ιδανικά της, με όποιο κόστος. Εδώ η παράσταση αυτή καταφέρνει άμεσα, χωρίς αχρείαστη πόζα και θεατρινισμούς, χωρίς τίποτα περιττό, χωρίς καθόλου στόμφο, να συνδέσει τους θεατές πέρα από ιδεολογίες και πολιτικά πιστεύω, να τους φέρει όλους μαζί σε αυτό που αποκαλείται «μαγικό του θεάτρου», εκεί όπου η ιδέα και η φύση του ανθρώπου, η δίψα του και η λαχτάρα του να μπει σε έναν κόσμο που θα τον συγκινήσει ενσαρκώνεται εμφατικά.

«Αγωνίζομαι να μείνω άνθρωπος. Και αυτό είναι η κορυφαία πολιτική μάχη», έλεγε ο Μίσσιος που στάθηκε με γενναιότητα και έκρινε τα πολιτικά γεγονότα της εποχής του απευθυνόμενος στον φίλο του, που σκοτώθηκε νωρίς.

Δείτε πληροφορίες για την παράσταση «…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς» εδώ