Για τη σκηνοθέτιδα Γιολάντα Μαρκοπούλου όλα ξεκίνησαν με μια παράσταση που έμελλε να εξελιχτεί σε πολυμεσική εγκατάσταση με τον τίτλο Ε_ΦΥΓΑ και αφορούσε τη αναγκαστική μετεγκατάσταση ξένων κυρίως νέων ανθρώπων από την Ασία, στην Ελλάδα.
Αυτό αποτέλεσε έναυσμα για να καταπιαστεί με την προσφυγιά και να εστιάσει σε δύο ιστορικές στιγμές της νεότερης Ελλάδας. Έτσι δημιουργήθηκαν το Ε_ΦΥΓΑ Μικρασία στον Συνοικισμό της Άνω Ελευσίνας, γειτονιά όπου εγκαταστάθηκαν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες μετά το 1922 και το Ε_ΦΥΓΑ Πόντος στο Αναψυκτήριο της παραλίας της Ελευσίνας και στο κάμπινγκ ΟΑΣΙΣ, στο οποίο πρωταγωνιστούσαν μέλη της τοπικής κυρίως ποντιακής κοινότητας.
Η καθεμιά παράσταση αποτέλεσε ένα είδος εξελιγμένης μορφής θεάτρου – ντοκουμέντο με ζωντανές αφηγήσεις και παρεμβάσεις που αναδείκνυαν το πολιτιστικό υπόβαθρο και τη συγκλονιστική περιπέτεια της βίαιης αποκοπής από την πατρίδα όσων συμμετείχαν. Ξανακτίζοντας νέες πατρίδες, όπως στην περίπτωση της Ελευσίνας, με ψυχικά αποθέματα και με όσα «υλικά» κουβαλούσε ο καθένας και η καθεμία στις συναισθηματικά αποσκευές του ταξιδιού χωρίς επιστροφή.
Μια τριλογία υπό τον γενικό τίτλο Μυστήριο 13 της οποίας το δεύτερο μέρος, το Ε_ΦΥΓΑ Μικρασία παίχτηκε με ιδιαίτερα μεγάλη επιτυχία πέντε φορές στο πλαίσιο της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, κλείνοντας (λίγο πριν από τη λήξη του έτους της πολιτιστικής πρωτεύουσας) πανηγυρικά τον κύκλο των παραστάσεων του στον τόπο όπου δημιουργήθηκε.
Ο Χρήστος Παρίδης συνομιλεί με τη Γιολάντα Μαρκοπούλου για την τριλογία Μυστήριο 13 Ε_ΦΥΓΑ, την έμπνευση πίσω από τη σύλληψή της και όλα όσα ήθελε να πει μέσα από αυτή.
Μια παραγωγή της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Η δράση υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0. Με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης NextGenerationEU.
