«Εμείς οι ίδιοι ρίχνουμε τους προβολείς σε ό,τι μας αναστατώνει και δεν μας αφήνει να κοιμηθούμε»

Ο δημοφιλέστερος Ιταλός συγγραφέας νουάρ μιλάει για τις περιπέτειες του επιθεωρητή Ντε Λούκα και τη θέση του αστυνομικού μυθιστορήματος στη σύγχρονη λογοτεχνία.

— Ο επιθεωρητής Ντε Λούκα πολιτικά ακολουθεί την αναταραχή στη μεταπολεμική Ιταλία. Ποιο είναι το κίνητρό του; Παίρνει θέση σε όλο αυτό;

Ο επιθεωρητής μου δεν έχει καμία πολιτική θέση ή σκέψη, και αυτό είναι το μεγαλύτερο ελάττωμά του. Είναι τύπος που τη μια μέρα τον κατσαδιάζουν επειδή ξέχασε την «ψείρα» του, το διακριτικό σήμα του φασιστικού κόμματος που φορούσαν οι αξιωματικοί στο πέτο τους, και την επόμενη, όταν το φοράει, τον κατσαδιάζουν επειδή στο μεταξύ η κυβέρνηση Μουσολίνι έχει πέσει και δεν πρέπει πλέον κανείς να τη φοράει. Όταν τον ρωτούν με ποιανού το μέρος είναι, εκείνος απαντά «τι σχέση έχει αυτό; Εγώ είμαι αστυνομικός». Και πράγματι, ο Ντε Λούκα είναι ένας αστυνομικός, ένας ντετέκτιβ, που έχει εμμονή με την εξιχνίαση πάση θυσία των υποθέσεων που ερευνά, και είναι τόσο απορροφημένος από αυτό που δεν αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει γύρω του και τι πραγματικά σημαίνει να είσαι αστυνομικός εν μέσω ενός τέτοιου καθεστώτος σε μια τέτοια περίοδο. Ήταν και παραμένει ένα ελάττωμα κοινό σε πολλούς Ιταλούς, και τότε και τώρα.

— Στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης της τριλογίας αναφέρεται ότι ο Ντε Λούκα σας ιντριγκάρει επειδή αποτυπώνει έναν συγκεκριμένο τρόπο να είσαι Ιταλός, που ίσως αποτυπώνει έναν τρόπο να είσαι Ευρωπαίος. Ποιος ήταν ο τύπος που είχατε κατά νου;

Σε όλα τα μυθιστορήματα που έχω γράψει, τόσο σε εκείνα που διαδραματίζονται τη φασιστική εποχή όσο και σε εκείνα της αποικιοκρατικής ή της σύγχρονης περιόδου, πιστεύω ότι πάντα απεικόνιζα έναν συγκεκριμένο τρόπο να είναι κανείς Ιταλός. Αυτό έχει πολλές αποχρώσεις, σημαίνει πολλά πράγματα, αλλά κυρίως έναν αφελή και αλαζονικό τρόπο να πιστεύουμε πάντα ότι είμαστε αυτό που λέει ο μύθος: «Ιtaliani brava gente, Ιταλοί καλοί άνθρωποι», δηλαδή γενναιόδωροι, πολιτισμένοι, καλλιεργημένοι, καλοσυνάτοι. Και είναι αλήθεια πως όταν εμείς οι Ιταλοί είμαστε καλοί, είμαστε πάρα πολύ καλοί, όταν όμως ήμασταν κακοί, ήμασταν εξίσου κακοί ή μπορεί και χειρότεροι από τους άλλους. Κάποια πράγματα πρέπει να τα επιβεβαιώνουμε και να τα κατακτάμε κάθε φορά, εμείς όμως αντιθέτως τα θεωρούμε δεδομένα και δεν αισθανόμαστε την ανάγκη να βελτιωθούμε. Ένας άλλος κακός τρόπος να είσαι Ιταλός είναι να σκέφτεσαι το άμεσο όφελος, χωρίς να σχεδιάζεις ή να φοβάσαι τις συνέπειες. Όπως ακριβώς ο επιθεωρητής μου. Δεν νομίζω, ωστόσο, ότι αυτά είναι μόνο ιταλικά ελαττώματα.

— Τα μυθιστορήματά σας εκτυλίσσονται σε μια ιστορικά πλούσια και πολιτικά πολύπλοκη εποχή. Είναι αυτή μια απόπειρα να βρείτε απαντήσεις και να καταλάβετε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς ή μια ανάγκη να αφηγηθείτε μια καλή ιστορία;

Άρχισα να γράφω μυθιστορήματα που διαδραματίζονται σε εκείνη την περίοδο επειδή τη μελετούσα στο πανεπιστήμιο και ένιωθα ότι σε εκείνο το παρελθόν υπήρχαν πολλές ρίζες του παρόντος. Για να τις κατανοήσω έπρεπε πρώτα να καταλάβω αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο να είναι κανείς Ιταλός σήμερα. Για έναν αφηγητή όπως είμαι εγώ, «καταλαβαίνω» σημαίνει στηρίζομαι σε έναν χαρακτήρα που διατρέχει αυτό το παρελθόν, αναδεικνύοντας τους μηχανισμούς του, τον έναν μετά τον άλλον, μέσω μιας υπόθεσης που συνάδει με εκείνη την εποχή. Βλέπω συγκεκριμένα ποιες είναι οι ανάγκες, οι επιλογές, τα λάθη ενός ανθρώπου που ζει σε εκείνη την εποχή και σε εκείνο τον τόπο – την πληγωμένη και τρομοκρατημένη κάτω από τις βόμβες του πολέμου Μπολόνια – και να ξετυλίξω την ιστορία μου αράδα την αράδα, κεφάλαιο το κεφάλαιο. Ανακαλύπτεις πολλά πράγματα με αυτόν τον τρόπο. Μια τέτοια περίοδος, πάντως, τόσο δραματική και βίαιη, είναι γεμάτη σημαντικές ιστορίες, πόσο μάλλον για ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. Η αυθαιρεσία, η εξουσία του συστήματος έναντι του ατόμου, το πολιτικό κλίμα που νομιμοποιεί την κλοπή, τη βία και τις κρατικές δολοφονίες ενός καθεστώτος όπως το φασιστικό είναι ιδανικά για ένα νουάρ μυθιστόρημα.

— Το αστυνομικό μυθιστόρημα ανθεί τελευταία. Το Nordic και το Tartan νουάρ, π.χ., είναι πολύ δημοφιλή, στην Ιταλία οι συγγραφείς αστυνομικών έχουν πολλαπλασιαστεί. Πώς εξηγείτε αυτή την εξέλιξη;

Δύο είναι οι κύριοι λόγοι, ή μάλλον τρεις. Ο πρώτος, όπως συνήθιζε να λέει ο Φρίντριχ Γκλάουζερ, είναι ότι οι αστυνομικές ιστορίες είναι ένας εξαιρετικός τρόπος να πεις λογικά πράγματα. Η αφηγηματική δομή του αστυνομικού μυθιστορήματος είναι ιδανική για να τραβήξεις την προσοχή του αναγνώστη. Η ανάλυση της σκοτεινής πλευράς του κόσμου είναι εξίσου αποτελεσματική στην αφήγηση των αντιφάσεων μιας κοινωνίας, μιας ιστορικής περιόδου ή ενός ατόμου. Ο δεύτερος λόγος είναι ο φόβος. Κάποιες στιγμές ο κόσμος γύρω μας μάς φοβίζει περισσότερο από κάποιες άλλες. Νιώθουμε πιο ανασφαλείς, πιο εύθραυστοι, φοβόμαστε και ζητάμε απαντήσεις, κάτι που θα μας εξηγεί τι δεν πάει καλά. Ο φόβος είναι ένα δυνατό συναίσθημα το οποίο δεν σε αφήνει αδιάφορο, και αυτό ακριβώς είναι που αφηγούμαστε: τους φόβους μας. Λένε ότι το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι παρηγορητικό, όμως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: εμείς οι ίδιοι ρίχνουμε τους προβολείς σε ό,τι μας αναστατώνει και δεν μας αφήνει να κοιμηθούμε.

— Ποια είναι τα συστατικά μιας καλής αστυνομικής ιστορίας σήμερα;

Νομίζω ότι το πιο σωστό, όχι μόνο σήμερα αλλά ανέκαθεν, είναι να κοιτάζουμε γύρω μας. Συχνά λέμε ότι ενίοτε η πραγματικότητα ξεπερνά τη φαντασία, όμως αυτό δεν είναι αλήθεια. Η πραγματικότητα είναι πάντα ένα βήμα μπροστά από τη φαντασία μας, κι ένας καλός τρόπος για να βρούμε μια καλή ιστορία είναι να δώσουμε προσοχή σε αυτό που πραγματικά συμβαίνει, ειδικά σε αυτό που δεν γνωρίζουμε. Πρέπει να τρυπώσουμε στη σκοτεινή πλευρά των πραγμάτων, που είναι ήδη αρκετά αδυσώπητη, ανατριχιαστική και τρομακτική, χωρίς η φαντασία να πρέπει να προσθέσει κάτι εξωπραγματικό. Η φαντασία χρησιμεύει σε άλλα πράγματα, στο να στήσεις χαρακτήρες που σε εκπλήσσουν, να επιλέξεις μια οπτική γωνία ή μια ακολουθία που θα βάζει στη σειρά τα γεγονότα με τον καλύτερο τρόπο, να βρεις τις σωστές λέξεις να αφηγηθείς την ιστορία σου. Ό,τι υπάρχει εντός της έχει συμβεί ήδη και θα ξανασυμβεί, αρκεί απλώς να το ανακαλύψεις.

O συγγραφέας έρχεται σε συνεργασία με το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο για να παρουσιάσει το εμβληματικό βιβλίο του «Η τριλογία του Φασισμού» σε Αθήνα (15/5) και ΔΕΒΘ (17/5). Το βιβλίο σε νέα μετάφραση από την Δήμητρα Δότση, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα και εντάσσεται εντάσσεται στη σειρά «Crime moments», σχεδιασμένη από τον βραβευμένο σχεδιαστή Γιάννη Καρλόπουλο. Στις εκδηλώσεις θα παρέχεται παράλληλη διερμηνεία.