Τουρίστες από τη Βρετανία ταξίδεψαν μετά από πολύ καιρό στη Βόρεια Κορέα και επιστρέφοντας περιέγραψαν όσα είδαν στην πιο απομονωμένη χώρα του κόσμου.
«Μην προσβάλλετε τους ηγέτες. Μην προσβάλλετε την ιδεολογία. Και μην κρίνετε», είναι οι κανόνες που διαβάζουν οι ξεναγοί στους δυτικούς τουρίστες καθώς ετοιμάζονται να διασχίσουν τα σύνορα για τη Βόρεια Κορέα, αναμφισβήτητα την πιο απομονωμένη και καταπιεστική χώρα στον κόσμο.
Στη συνέχεια, υπάρχουν οι πρακτικές πληροφορίες. Χωρίς τηλεφωνικό σήμα, χωρίς internet, χωρίς ταμειακές μηχανές - πώς είναι άραγε η ζωή;
«Οι Βορειοκορεάτες δεν είναι ρομπότ. Έχουν απόψεις, στόχους και αίσθηση του χιούμορ. Και στην ενημέρωσή μας ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να τους ακούσουν και να τους κατανοήσουν», λέει ο Rowan Beard, ο οποίος διευθύνει την Young Pioneer Tours, μία από τις δύο δυτικές εταιρείες που ξεκίνησαν πάλι τα ταξίδια τους στη χώρα την περασμένη εβδομάδα, μετά από πενταετή παύση.
Η Βόρεια Κορέα σφράγισε τα σύνορά της στην αρχή της πανδημίας, αποκλείοντας διπλωμάτες, εργαζόμενους σε ανθρωπιστικές οργανώσεις και ταξιδιώτες και καθιστώντας σχεδόν αδύνατο να γνωρίζει η Δύση τι συνέβαινε στη χώρα του Κιμ Γιονγκ Ουν.
Έκτοτε, έχει απομονωθεί περαιτέρω από το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, βασιζόμενη στην υποστήριξη μόνο από τη Ρωσία και την Κίνα. Πολλοί αμφέβαλλαν αν θα επιτραπεί ποτέ στους Δυτικούς να επιστρέψουν. Αλλά μετά από χρόνια κακομεταχείρισης και αρκετές λανθασμένες εκκινήσεις, ο Rowan και κάποιοι άλλοι επιχειρηματίες έλαβαν το πράσινο φως για την επανεκκίνηση των ταξιδιών. Ο ίδιος βρήκε ομάδα πρόθυμων ταξιδιωτών μέσα σε μόλις πέντε ώρες, ανθρώπους που δεν ήθελαν να χάσουν την ευκαιρία.
Στις 20 Φεβρουαρίου, οι τουρίστες, από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Αυστραλία, πέρασαν τα σύνορα από την Κίνα για τη Βόρεια Κορέα, με προορισμό την απομακρυσμένη περιοχή Rason για ένα ταξίδι τεσσάρων διανυκτερεύσεων.
Ανάμεσά τους ήταν και ο 28χρονος Βρετανός YouTuber Mike O'Kennedy (Μάικ), που λέει στο BBC ότι τρόμαξε από το ακραίο επίπεδο ελέγχου. Όπως σε όλα τα ταξίδια στη Βόρεια Κορέα, οι τουρίστες συνοδεύονταν από τοπικούς οδηγούς, οι οποίοι ακολούθησαν ένα αυστηρό, προεγκεκριμένο πρόγραμμα. Περιλάμβανε προσεκτικά χορογραφημένες εκδρομές σε ένα εργοστάσιο μπύρας, ένα σχολείο και ένα νέο, πλήρως εφοδιασμένο φαρμακείο.
Ο Μπεν Γουέστον, ένας από τους επικεφαλής του ταξιδιού από το Σάφολκ, παρομοίασε την επίσκεψη στη Βόρεια Κορέα με το «να είσαι σε σχολική εκδρομή». «Δεν μπορείς να φύγεις από το ξενοδοχείο χωρίς τους οδηγούς», είπε.
«Μερικές φορές έπρεπε να τους ενημερώσω πότε ήθελα να χρησιμοποιήσω το μπάνιο», είπε ο Μάικ. «Δεν χρειάστηκε ποτέ να το κάνω αυτό πουθενά αλλού στον κόσμο».
Ο Μάικ λέει πάντως ότι κατάφερε να εντοπίσει αποσπάσματα από την πραγματική ζωή. «Όλοι δούλευαν, δεν ένιωθα ότι κάποιος απλώς "άραζε". Ήταν κάπως ζοφερό να το βλέπεις».
Κατά την επίσκεψη στο σχολείο, μια ομάδα οκτάχρονων ερμήνευσε έναν χορό με κινούμενα σχέδια βαλλιστικών πυραύλων που χτυπούσαν στόχους να προβάλλονται στην οθόνη. Ένα βίντεο από το θέαμα δείχνει κορίτσια και αγόρια με κόκκινες γραβάτες, να τραγουδούν, ενώ εκρήξεις φαίνονται σε οθόνη πίσω τους.
Προς το παρόν, οι τουρίστες κρατούνται μακριά από την πρωτεύουσα Πιονγκγιάνγκ. Ο Greg Vaczi από την Koryo Tours, την άλλη τουριστική εταιρεία που της επιτράπηκε να πραγματοποιεί ταξίδια στη Βόρεια Κορέα, παραδέχεται ότι το τρέχον ταξίδι δεν περιλαμβάνει τα «μεγάλα μνημεία» της Πιονγκγιάνγκ. Υποψιάζεται ότι οι αρχές έχουν επιλέξει το Rason ως πειραματόζωό τους επειδή η περιοχή είναι σχετικά απομονωμένη και εύκολο να ελεγχθεί.
Δημιουργημένη ως ειδική οικονομική ζώνη, όπου δοκιμάζονται νέες χρηματοπιστωτικές πολιτικές, η πόλη λειτουργεί ως ένας μίνι καπιταλιστικός θύλακας μέσα σε ένα κατά τα άλλα σοσιαλιστικό κράτος. Οι Κινέζοι επιχειρηματίες έχουν κοινές επιχειρήσεις με Βορειοκορεάτες και μπορούν να ταξιδεύουν αρκετά ελεύθερα.
Ο Τζο Σμιθ, ένας έμπειρος ταξιδιώτης στη Βόρεια Κορέα και πρώην συγγραφέας της ειδικής πλατφόρμας Βόρειας Κορέας NK News, ήταν εκεί για το τρίτο του ταξίδι. «Νιώθω ότι όσες περισσότερες φορές την επισκέπτεσαι τόσο λιγότερα ξέρεις. Κάθε φορά ρίχνεις μια μικρή ματιά πίσω από την κουρτίνα, κάτι που απλώς σου αφήνει περισσότερες ερωτήσεις», είπε.
Το αποκορύφωμα για τον Τζο ήταν μια αιφνιδιαστική επίσκεψη εκτός ατζέντας σε μια αγορά «πολυτελών ειδών», όπου οι άνθρωποι πουλούσαν τζιν και αρώματα, μαζί με ψεύτικες τσάντες Louis Vuitton και ιαπωνικά πλυντήρια, πιθανώς εισαγόμενα από την Κίνα. Εδώ, οι τουρίστες δεν επιτρεπόταν να τραβήξουν φωτογραφίες - μια προσπάθεια να κρύψουν αυτή την καταναλωτική φούσκα από την υπόλοιπη χώρα, υποψιάστηκαν.
«Αυτό ήταν το μόνο μέρος που οι άνθρωποι δεν μας περίμεναν», είπε ο Τζο. «Ένιωσα ότι ήταν ακατάστατο και αληθινό, ένα μέρος που πηγαίνουν πραγματικά οι Βορειοκορεάτες. Το λάτρεψα».
Όμως, σύμφωνα με τους έμπειρους τουριστικούς αρχηγούς, οι μετακινήσεις του γκρουπ ήταν πιο περιορισμένες από ό,τι σε προηγούμενα ταξίδια, με λιγότερες ευκαιρίες να περιπλανηθεί στους δρόμους, να μπει σε ένα κουρείο ή σούπερ μάρκετ και να μιλήσει με ντόπιους.
Ο Covid αναφέρθηκε συχνά ως ο λόγος, είπε ο Γκρεγκ από την Koryo Tours. «Επιφανειακά εξακολουθούν να ανησυχούν. Οι αποσκευές μας απολυμάνθηκαν στα σύνορα, οι θερμοκρασίες μας μετρήθηκαν και περίπου το 50% των ανθρώπων εξακολουθεί να φοράει μάσκες». Ο Γκρεγκ δεν μπορεί να καταλάβει αν ο φόβος είναι γνήσιος ή δικαιολογία για τον έλεγχο των ανθρώπων.
Πιστεύεται ότι ο Covid έπληξε σκληρά τη Βόρεια Κορέα, αν και είναι δύσκολο να γνωρίζουμε την έκταση. Οι τοπικοί οδηγοί επανέλαβαν τη γραμμή της κυβέρνησης ότι ο ιός εισήλθε στη χώρα με ένα μπαλόνι που εστάλη από τη Νότια Κορέα και εξαλείφθηκε γρήγορα σε 90 ημέρες. Αλλά ο Ρόουαν, ο οποίος έχει πάει στη Βόρεια Κορέα περισσότερες από 100 φορές, ένιωσε ότι το Rason είχε επηρεαστεί από τους σκληρούς περιορισμούς λόγω Covid. Πολλές κινεζικές επιχειρήσεις είχαν κλείσει, είπε, και οι εργάτες είχαν φύγει.
Ακόμη και ο Τζο, ο έμπειρος ταξιδιώτης σχολίασε πόσο ερειπωμένα ήταν τα κτίρια. «Τα μέρη ήταν αμυδρά φωτισμένα και δεν υπήρχε θέρμανση, εκτός από τα δωμάτια του ξενοδοχείου μας», είπε, αναφερόμενος σε ένα ταξίδι σε μια κρύα, σκοτεινή και έρημη γκαλερί τέχνης. «Ένιωσα σαν να άνοιξαν τις πόρτες μόνο για εμάς».
Οι φωτογραφίες του καθεστώτος μπορεί να κάνουν τη Βόρεια Κορέα να φαίνεται καθαρή και λαμπερή, είπε ο Τζο, αλλά από κοντά συνειδητοποιείς ότι «οι δρόμοι είναι απαίσιοι, τα πεζοδρόμια χάλια και τα κτίρια είναι παράξενα κατασκευασμένα». Το δωμάτιο του ξενοδοχείου του ήταν παλιομοδίτικο, βρώμικο και έμοιαζε με «το σαλόνι της γιαγιάς του». Όλο το παράθυρο ήταν ραγισμένο.
«Είχαν στη διάθεσή τους πέντε χρόνια για να διορθώσουν τα πράγματα. Οι Βορειοκορεάτες είναι τόσο ευαίσθητοι για το τι δείχνουν στους τουρίστες. Αν αυτό είναι το καλύτερο που μπορούν να δείξουν, φοβάμαι να σκεφτώ τι άλλο υπάρχει εκεί έξω», είπε. Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας κρατείται καλά κρυμμένο, με περισσότερους από 4 στους 10 ανθρώπους να πιστεύεται ότι υποσιτίζονται και χρειάζονται βοήθεια.
Μία από τις λίγες ευκαιρίες που έχουν οι τουρίστες στη Βόρεια Κορέα να αλληλεπιδράσουν με τους ντόπιους είναι μέσω των οδηγών τους, οι οποίοι μερικές φορές μιλούν αγγλικά. Σε αυτά τα πρόσφατα ταξίδια ήταν εκπληκτικά καλά ενημερωμένοι, παρά τον έντονο προπαγανδιστικό μηχανισμό και τον αποκλεισμό πληροφοριών του καθεστώτος. Αυτό είναι πιθανώς επειδή μιλούν με τους Κινέζους επιχειρηματίες που έρχονται και φεύγουν, είπε ο Γκρεγκ.
Γνώριζαν για τους δασμούς του Τραμπ και τον πόλεμο στην Ουκρανία - ακόμη και ότι εμπλέκονταν βορειοκορεατικά στρατεύματα. Αλλά όταν ο Τζο έδειξε μια φωτογραφία από τη Συρία, ο οδηγός του δεν γνώριζε ότι ο Άσαντ είχε ανατραπεί. «Εξήγησα προσεκτικά ότι μερικές φορές, όταν οι άνθρωποι δεν συμπαθούν τον αρχηγό τους, ξεσηκώνονται και τους αναγκάζουν να φύγουν, και στην αρχή δεν με πίστεψε».
Τέτοιες συζητήσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με λεπτότητα. Οι αυστηροί νόμοι εμποδίζουν τους Βορειοκορεάτες να μιλούν ελεύθερα. Αν ρωτήσουν ή αποκαλύψουν πάρα πολλά οι τουρίστες, μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τον οδηγό τους ή τον εαυτό τους.
Ο Μάικ παραδέχεται ότι υπήρξαν στιγμές που αυτό τον έκανε νευρικό. Σε ένα ταξίδι σε ένα Σπίτι Φιλίας Βόρειας Κορέας-Ρωσίας, προσκλήθηκε να γράψει στο βιβλίο των επισκεπτών. «Έμεινα να σκέφτομαι και έγραψα κάτι σαν "Εύχομαι στον κόσμο ειρήνη"». Στη συνέχεια, ο οδηγός μου μου είπε ότι ήταν ακατάλληλο να γράψω κάτι που με έκανε παρανοϊκό», είπε.
«Γενικά, οι οδηγοί έκαναν εξαιρετική δουλειά για να μας κάνουν να νιώθουμε ασφαλείς. Υπήρχαν μόνο μερικές στιγμές που σκέφτηκα ότι αυτό είναι παράξενο».
Για τον Γκρεγκ από την Koryo Tours, αυτές οι αλληλεπιδράσεις φέρνουν έναν βαθύτερο σκοπό στον τουρισμό της Βόρειας Κορέας: «Οι Βορειοκορεάτες έχουν την ευκαιρία να ασχοληθούν με ξένους. Αυτό τους επιτρέπει να βρουν νέες ιδέες, οι οποίες, σε μια χώρα τόσο κλειστή, είναι τόσο σημαντική».
«Δεν είναι όπως ο τουρισμός σε άλλες φτωχές χώρες, όπου οι ντόπιοι επωφελούνται από το επιπλέον εισόδημα. Η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού δεν γνωρίζει ότι υπάρχουν αυτοί οι τουρίστες. Τα χρήματά τους πηγαίνουν στο κράτος και τελικά στον στρατό του», είπε.
Μια συζήτηση έχει κολλήσει στο μυαλό του YouTuber Mike. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης στο σχολείο, εξεπλάγη όταν ένα κορίτσι, αφού τον συνάντησε, είπε ότι ήλπιζε να επισκεφτεί το Ηνωμένο Βασίλειο μια μέρα. «Δεν είχα την καρδιά να της πω ότι οι πιθανότητές της ήταν πολύ, πολύ μικρές», είπε.
Με πληροφορίες από BBC
