Την επομένη της ημέρας που ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, κυβερνητικός σύμμαχος του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έθεσε την προοπτική μιας συμφωνίας για τον τερματισμό της εδώ και 40 χρόνια εξέγερσης των Κούρδων, ένας άνδρας και μια γυναίκα οπλισμένοι με τουφέκια και εκρηκτικά εισήλθαν σε μια από τις μεγαλύτερες αμυντικές εταιρείες της Τουρκίας, σκοτώνοντας επτά άτομα.
Η τρομοκρατική επίθεση τον Οκτώβριο στα κεντρικά γραφεία της Turkish Aerospace Industries ήταν μια έντονη υπενθύμιση ότι το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) εξακολουθεί να αποτελεί θανάσιμη απειλή παρά την αδυσώπητη στρατιωτική εκστρατεία κατά των μαχητών.
Τώρα, μετά από τέσσερις δεκαετίες μαχών και 40.000 χαμένες ζωές, υπάρχει συγκρατημένη ελπίδα ότι η σύγκρουση που στοιχειώνει την Τουρκία θα μπορούσε να τερματιστεί. Την Πέμπτη, ο Αμπντουλάχ Οτζαλάν, ο οποίος ίδρυσε το PKK το 1978 και εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης, κάλεσε τους οπαδούς του να καταθέσουν τα όπλα και να διαλύσουν την ομάδα.
Εάν η έκκληση του Οτζαλάν ολοκληρωθεί θετικά από πλευράς ΡΚΚ, θα προσφέρει στον Ερντογάν ένα πολιτικό πραξικόπημα, εξασφαλίζοντας ενδεχομένως στον μακροβιότερο ηγέτη της Τουρκίας ζωτική υποστήριξη από τους εντός της Τουρκίας Κούρδους των φιλοκουρδικών κομμάτων, ώστε να μπορέσει να αναζητήσει πιθανές οδούς για την παράταση της διακυβέρνησής του σε μια τρίτη δεκαετία, όταν η θητεία του λήξει το 2028.
Η ανάγκη επίλυσης της σύγκρουσης έχει γίνει πιο έντονη μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία από τις υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις, όπου μια ισχυρή μαχητική ομάδα που κυριαρχείται από Κούρδους θα μπορούσε να υπονομεύσει τις προσπάθειες του Ερντογάν να συμβάλει στη σταθεροποίηση της χώρας. Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή είναι γεμάτη παγίδες. Η τελευταία προσπάθεια του Ερντογάν να διαπραγματευτεί μια πολιτική λύση με το PKK το 2015 κατέρρευσε στις χειρότερες μάχες των τελευταίων δεκαετιών.
Οι τελευταίες συνομιλίες με τον Οτζαλάν έχουν λάβει χώρα πίσω από ένα τείχος μυστικότητας και είναι άγνωστο τι είναι διατεθειμένη να παραχωρήσει η κάθε πλευρά. Το ΡΚΚ έχει δηλώσει ότι ελπίζει στην απελευθέρωση του Οτζαλάν και στο παρελθόν ζήτησε ευρεία αμνηστία για τους μαχητές στις τάξεις του. Η ομάδα δήλωσε το Σάββατο ότι θα κηρύξει κατάπαυση του πυρός ως απάντηση στην έκκληση, αλλά ότι ο αφοπλισμός απαιτεί την «πρακτική ηγετικότητα» του Οτζαλάν, σύμφωνα με δήλωση της εκτελεστικής επιτροπής του PKK που δημοσιεύθηκε σε ειδησεογραφικούς ιστότοπους προσκείμενους στην ομάδα.
«Συμφωνούμε απόλυτα με το περιεχόμενο του καλέσματος και δηλώνουμε ότι θα συμμορφωθούμε και θα εφαρμόσουμε το κάλεσμα στο δικό μας μέτωπο. Ωστόσο, θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε ότι η επιτυχία θα απαιτήσει κατάλληλη δημοκρατική πολιτική και νομικά θεμέλια», αναφέρεται.
Ο Οτζαλάν, 75 ετών, θεωρείται από πολλούς από τους 17 εκατομμύρια Κούρδους της Τουρκίας ως ο εμβληματικός ηγέτης στον αγώνα για τα κουρδικά δικαιώματα. Στην έκκλησή του, είπε ότι το PKK ιδρύθηκε όταν η «δημοκρατική πολιτική» ήταν κλειστή για τους Κούρδους, αλλά η αποδοχή της κουρδικής ταυτότητας από την Τουρκία και άλλες βελτιώσεις σημαίνουν ότι το PKK «ολοκλήρωσε τη διάρκεια ζωής του και κατέστησε αναγκαία τη διάλυσή του».
Η ικανότητα του Οτζαλάν να επηρεάσει τους περίπου 5.000 μαχητές του PKK, που έχουν καταφύγει κυρίως στα βουνά Qandil του Ιράκ, και τους συνεργάτες τους στη Συρία θα δοκιμαστεί τώρα. Η τελευταία προσπάθεια εξασφάλισης της ειρήνης περιελάμβανε συζητήσεις για την ενίσχυση των πολιτιστικών και πολιτικών δικαιωμάτων των Κούρδων. Διαλύθηκε αφού ένα φιλοκουρδικό πολιτικό κόμμα κέρδισε το μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων όλων των εποχών και στέρησε από την κυβέρνηση Ερντογάν τη μονοκομματική διακυβέρνηση. Ο τουρκικός στρατός απάντησε με μια σφοδρή επίθεση στο κυρίως κουρδικό νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας, εκδιώκοντας ένα κατά πολύ μειωμένο PKK.
Ακολούθησε μια δεκαετής καταστολή του μη βίαιου κουρδικού πολιτικού κινήματος, με χιλιάδες ακτιβιστές να φυλακίζονται και περισσότερους από 150 εκλεγμένους δημάρχους να απολύονται από τις θέσεις τους όλα αυτά τα χρόνια. Ο Κούρδος πολιτικός Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ο οποίος αμφισβήτησε τον Ερντογάν για την προεδρία, βρίσκεται στη φυλακή από το 2016 για τις πολιτικές του ομιλίες, παρά την εντολή του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να αφεθεί ελεύθερος.
Η επικέντρωση μόνο στον αφοπλισμό του PKK χωρίς την αντιμετώπιση των κουρδικών παραπόνων θα μπορούσε να καταδικάσει αυτή την προσπάθεια για την εξασφάλιση μακροπρόθεσμης ειρήνης, δήλωσε ο Τζουμά Τσιτσέκ, ερευνητής στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών στην Κωνσταντινούπολη. «Το κουρδικό ζήτημα είναι μεγαλύτερο από το PKK», δήλωσε ο Τσιτσέκ, ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο σχετικά με τη σύγκρουση και τις προηγούμενες προσπάθειες για τη σφυρηλάτηση της ειρήνης. «Για μια βιώσιμη λύση, πρέπει να υπάρξει εκδημοκρατισμός και εξάλειψη των οικονομικών ανισοτήτων και των διακρίσεων που αντιμετωπίζουν οι Κούρδοι».
Ο Οτζαλάν απέφυγε να διατυπώσει οποιεσδήποτε απαιτήσεις από την κυβέρνηση. Αλλά το Κόμμα Δημοκρατίας και Ισότητας των Λαών, ή Dem, η τρίτη μεγαλύτερη ομάδα του κοινοβουλίου, της οποίας η βάση είναι συντριπτικά κουρδική, πιέζει εδώ και καιρό για την εκπαίδευση στην κουρδική γλώσσα και την απελευθέρωση χιλιάδων πολιτικών και ακτιβιστών από τις φυλακές. «Ο Οτζαλάν έκανε τώρα ό,τι μπορούσε. Αυτό είναι ένα πρώτο βήμα και η πρόοδος θα έρθει αφού δούμε τι βήματα θα κάνει η κυβέρνηση και το κράτος», δήλωσε ο βουλευτής του Dem Σαρουχάν Ολούτς.
Αναλυτές λένε ότι ο Ερντογάν μπορεί να αναγκαστεί να ικανοποιήσει ορισμένους από τους στόχους του Dem, προκειμένου να κερδίσει την υποστήριξή της είτε για την αλλαγή του Συντάγματος ώστε να καταργηθούν τα όρια της θητείας είτε για την προκήρυξη πρόωρων εκλογών, εάν θέσει εκ νέου υποψηφιότητα για πρόεδρος.
Η σύναψη ειρήνης με το PKK θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε σημαντική πρόοδο στην αποστολή του Ερντογάν να σταθεροποιήσει τη Συρία υπό μια φιλική νέα κυβέρνηση, καθώς η μεγαλύτερη απειλή για αυτούς τους νέους κυβερνήτες είναι οι υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), οι οποίες κυριαρχούνται από Κούρδους και βρίσκονται κοντά στο PKK.
Η επιτυχία με το PKK «θα ανοίξει το δρόμο για τη συμφιλίωση» με τους Κούρδους της Συρίας, δήλωσε η Ρεχά Ρουχαβίογλου, διευθύντρια του Κέντρου Κουρδικών Μελετών στο Ντιγιάρμπακιρ, τη μεγαλύτερη πόλη στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας.
Ωστόσο, ούτε το να κάνει τους SDF να υποχωρήσουν θα είναι εύκολο. Ο διοικητής τους Μαζλούμ Αμπντί δήλωσε την Πέμπτη ότι ενώ καλωσόρισε το «ιστορικό» κάλεσμα του Οτζαλάν αυτό «δεν αφορούσε εμάς στη Συρία». Αλλά ο Ερντογάν πιθανότατα ελπίζει ότι η ειρήνη στο εσωτερικό θα μπορούσε τουλάχιστον να βοηθήσει να πειστεί η Ουάσινγκτον να εγκαταλείψει την υποστήριξή της προς τους SDF. Η κυβέρνηση Τραμπ δήλωσε ότι ήλπιζε ότι το τηλεφώνημα του Οτζαλάν θα διευκόλυνε τις ανησυχίες της Τουρκίας σχετικά με τη συριακή ομάδα.
Είτε το κόλπο του Ερντογάν πετύχει είτε καταλήξει σε περισσότερη βία, ο Τούρκος πρόεδρος θα καταλήξει «ο μεγαλύτερος νικητής», δήλωσε η Γκιονούλ Τολ, διευθύντρια του προγράμματος Τουρκίας του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής στην Ουάσινγκτον. «Αν μπορεί να πει ότι ήταν αυτός που έβαλε τέλος σε αυτή την εξέγερση, αυτό θα ενισχύσει τις προοπτικές του το 2028», είπε. «Και αν τα πράγματα δεν πάνε ομαλά, μπορεί ακόμα να πει ότι προσπάθησε, στη συνέχεια να αυξήσει την πίεση στους Κούρδους [και] να έχει ένα πιο συμπαθητικό διεθνές ακροατήριο».
