Ένας πραγματικός θησαυρός τέχνης και πολιτισμού κρύβεται στα ράφια της Ιστορικής Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, που εγκαινιάστηκε την Τρίτη 24 Νοεμβρίου. Το Ίδρυμα, μέσα στα 22 χρόνια λειτουργίας του, έχει καταφέρει να κάνει ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία του στη πνευματική ζωή του τόπου μας και η Ιστορική Βιβλιοθήκη αναμένεται να προκαλέσει το ενδιαφέρον ερευνητών, επιστημόνων αλλά και κάθε φιλαναγνώστη.
Η Καίτη Λασκαρίδη, γεννημένη στον Πειραιά και με σπουδές οικονομικών στην Εμπορική Σχολή του, στις αρχές της δεκαετίας του '50, με μία ομάδα γυναικών της οποίας ήταν επικεφαλής, ίδρυσαν τη ΧΕΝ Νέου Φαλήρου, με βασικό σκοπό τη φροντίδα προσφύγων κοριτσιών από τη Ρουμανία, τη Ρωσία και άλλες ανατολικές χώρες. Το 1955 εξελέγη στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΧΕΝ Ελλάδος και επί μία 30ετία υπήρξε ενεργό μέλος της, από διάφορες θέσεις. Θέλοντας να τιμήσει το προοδευτικό της πνεύμα, την κοινωνική ευαισθησία και την ισχυρή κριτική της σκέψη, ο Κωνσταντίνος Λασκαρίδης ιδρύει τη Βιβλιοθήκη «Καίτη Λασκαρίδη» στη μνήμη της, το 1993. Το 2006 η Βιβλιοθήκη μεταφέρεται, από το Νέο Φάληρο, σε νεοκλασικό κτίριο στον Πειραιά και το 2007 ιδρύεται με Προεδρικό Διάταγμα το «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη». Το 2008 ξεκινά η αποκατάσταση των πετρόκτιστων φάρων της Ελλάδας από το Ίδρυμα, καθώς και τα πρώτα εκπαιδευτικά προγράμματα, που πραγματοποιούνται σε σχολεία πυρόπληκτων και δυσπρόσιτων περιοχών. Το 2012 συγκροτείται η Ιστορική Βιβλιοθήκη και το 2014 παρουσιάζεται ο νέος ιστότοπος του Ιδρύματος «Travelogues – Με το Βλέμμα των Περιηγητών». Στον ιστότοπο αυτό, προβάλλεται σημαντικό εικονογραφικό υλικό, το οποίο περιέχεται σε περιηγητικές εκδόσεις από τον 15ο έως και τον 19ο αιώνα, που ανήκουν στον πρόεδρο του Ιδρύματος, Παναγιώτη Κ. Λαζαρίδη. Παράλληλα, το Ίδρυμα συμμετέχει ως χορηγός στο πρόγραμμα ενάλιας ανασκαφής «Επιστροφή στα Αντικύθηρα».
Η «Ιστορική Βιβλιοθήκη» του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη παρακολουθεί κατά χρονολογική τάξη και κατά τομέα του επιστητού τα επιτεύγματα του ελληνικού πολιτισμού, στα γράμματα, στις επιστήμες και τις τέχνες, από την προϊστορική εποχή, την κλασική και ελληνιστική περίοδο, τα χρόνια του βυζαντινού πολιτισμού και της Οθωμανικής Κυριαρχίας, την Επανάσταση και ως Σήμερα.
Η Ιστορική Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει 280.000 βιβλία, συλλογές σημαντικών προσωπικοτήτων των γραμμάτων και των τεχνών, οι οποίες διατηρούν την ενότητά τους, σύμφωνα με τον συλλεκτικό προσανατολισμό του κάθε δωρητή. Όπως αναφέρουν ο Πάνος Λασκαρίδης, Πρόεδρος του Ιδρύματος και ο Κωνσταντίνος Στάικος, Ιστορικός του Βιβλίου, Αρχιτέκτων: «Καμία πανεπιστημιακή ή ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη, από τον 15ο αιώνα και μετά, δεν κατόρθωσε να διαθέτει σε βιβλιογραφικό επίπεδο την απαραίτητη πληρότητα που να καλύπτει συγκεκριμένο πεδίο γνώσης, σε σύγκριση και σε συνάρτηση με τη βιβλιοθήκη ενός λογίου. Δεν είναι ο αριθμός των τίτλων που κάνει τη διαφορά, αλλά ένας ολόκληρος «εκδοτικός μηχανισμός» που έρχεται να συμπληρώσει τον κάθε τόμο, όπως ανάτυπα, κριτικές, βιβλιοκρισίες σε περιοδικά, σχετικά δημοσιεύματα, προσωπικές επιστολές με σχόλια και κρίσεις για το εν λόγω έργο, επιφυλλίδες και άλλο παρεμφερές πολύγλωσσο υλικό, μετατρέποντας έτσι τον κάθε τόμο σε μία μικροβιβλιοθήκη και εργαλείο γνώσης «μοναδικής» διάστασης. Η «Ιστορική Βιβλιοθήκη» του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη αυτό ακριβώς το χάσμα έρχεται να γεφυρώσει: παρακολουθεί κατά χρονολογική τάξη και κατά τομέα του επιστητού τα επιτεύγματα του ελληνικού πολιτισμού, στα γράμματα, στις επιστήμες και τις τέχνες, από την προϊστορική εποχή, την κλασική και ελληνιστική περίοδο, τα χρόνια του βυζαντινού πολιτισμού και της Οθωμανικής Κυριαρχίας, την Επανάσταση και ως Σήμερα. Η οργάνωσή της όμως δεν είναι απλά θεματική, ούτε αλφαβητική, αλλά επικεντρώνεται και προβάλλει τον χαρακτήρα κάθε θεματικής ενότητας, όπως τον διαμόρφωσαν βιβλιογραφικά άνθρωποι των γραμμάτων».
Αρχαιολογία, Αρχιτεκτονική, Φιλοσοφία, Ποίηση, Λογοτεχνία, Ιστορία, Θέατρο, Θεολογία, Δίκαιο, Τέχνη, Γλωσσολογία, είναι μερικές από τις θεματικές ενότητες στις οποίες μπορεί να εντρυφήσει ο επισκέπτης, χωρίς, ωστόσο, να μπορεί να δανειστεί κάποιο βιβλίο, λόγω της σπανιότητας και της παλαιότητάς τους. Οι ενδιαφερόμενοι έχουν πρόσβαση στις συλλογές της Ιστορικής Βιβλιοθήκης και μέσω διαδικτύου, επισκεπτόμενοι το πολύ διαφωτιστικό site του Ιδρύματος, όπου υπάρχουν καταχωρημένοι οι τίτλοι των βιβλίων, μαζί με επιπλέον πληροφορίες. Ο κύριος όγκος της Ιστορικής Βιβλιοθήκης στεγάζεται στο υπέροχο νεοκλασικό που βρίσκεται στη συμβολή των οδών 2ας Μεραρχίας και Ακτής Μουτσοπούλου.
Πολλά και εντυπωσιακά είναι τα ονόματα των δωρητών, οι συλλογές των οποίων ανήκουν στην Ιστορική Βιβλιοθήκη. Ανάμεσά τους βρίσκεται ο Εμμανουήλ Κριαράς, πατέρας, για πολλούς, της νέας ελληνικής γλώσσας και φιλολογίας. Έχει δωρίσει μελέτες πάνω στην Ελληνική Γλώσσα, Αφιερώματα σε Νεοελληνιστές και Λογοτέχνες και πλήθος τίτλων λογοτεχνικών περιοδικών, καθώς και το αρχείο αλληλογραφίας του. Μία από τις πιο σημαντικές συλλογές είναι αυτή του Κ.Θ. Δημαρά, που θεματικά καλύπτει πρωτίστως ενδιαφέροντα φιλολογικά και ιστορικά και δευτερευόντως ζητήματα λαογραφίας, λογοτεχνίας και της ιστορίας της. Στα τέλη του 2014 περιήλθε στη Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος, η Βιβλιοθήκη του Προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, που επικεντρώνεται στην ιστορία του Μακεδονικού και του Κυπριακού ζητήματος. Βιβλία και περιοδικά Βυζαντινής ιστορίας, καθώς και μελέτες για την Αρχαία Ελληνική και Ρωμαϊκή ιστορία, τη σύγχρονη Ευρωπαϊκή ιστορία και τον Ισλαμικό κόσμο περιλαμβάνονται στη συλλογή της Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ, ενώ η συλλογή του ποιητή και εκδότη Γιώργου Χρονά, αφορά κατά κύριο λόγο την λογοτεχνία. Οι λάτρεις της φιλοσοφίας θα βρουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη συλλογή του επιφανούς Έλληνα φιλοσόφου Ιωάννη Ν. Θεοδωρακόπουλου, Ακαδημαϊκού και Καθηγητή Φιλοσοφίας, στην οποία συμπεριλαμβάνονται πλήθος βιβλίων φιλοσοφίας, με έμφαση στην αρχαία ελληνική. Η Βιβλιοθήκη του συλλέκτη Α. Οικονομόπουλου, γνωστή ως Biblioteca Greca, έχει ως αντικείμενο τις εκδόσεις των Ελληνικών κειμένων όλων των συγγραφέων που έζησαν πριν από την πτώση της Κωνσταντινούπολης και αποτελείται από 3.200 τίτλους, ενώ το Ίδρυμα συνεχίζει να την εμπλουτίζει. Τέλος, σημαντική σε έναν εντελώς διαφορετικό τομέα, την αλιεία και την ιχθυολογία, είναι η συλλογή του Κωνσταντίνου Λασκαρίδη, ιδρυτή της Βιβλιοθήκης «Καίτη Λασκαρίδη», η οποία υπήρξε προπομπός του σημερινού Ιδρύματος Αικατερίνη Λασκαρίδη.
Με σπουδές στο εξωτερικό πάνω στην Υδροβιολογία, την Ιχθυολογία και την Εφαρμοσμένη Αλιεία, κατάφερε να γίνει πρωτοπόρος στους συγκεκριμένους τομείς. Η συλλογή βιβλίων του περιλαμβάνει μεγάλο όγκο ελληνικών και κυρίως ξενόγλωσσων ερευνητικών βιβλίων πάνω στον τομέα της αλιείας και της ιχθυολογίας, που την καθιστά μοναδική στα ελληνικά δεδομένα.
