3440
Παναγής Χρυσοβέργης
"Η αναπνοή είναι η μόνη που βεβαιώνει την υπαρξή μας"
*3440 είναι ο αριθμός των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους στη Μεσόγειο μέσα στο 2015
Συνέντευξη του Παναγή Χρυσοβέργη σε γαλλικό περιοδικό :
Γιατί επέλεξες να κάνεις αυτά τα πορτρέτα κάτω από το νερό;
Η δουλειά αυτή είναι ένα ταξίδι, το ταξίδι των προσφύγων. Μιλάω για πρόφυγες δείχνοντας ευρωπαίους πολίτες. Επέλεξα την Ελλάδα, τη χώρα μου, και τα παράλιά της. Ζήτησα από τα πρόσωπα που φωτογράφισα να με εμπιστευτούν και να με ακολουθήσουν στα 7 μέτρα βάθος σε ένα περιβάλλον εντελώς ξένο για τον άνθρωπο, όπως και για τους άντρες, γυναίκες και παιδιά που ήλπιζαν να ξεφύγουν από τον πόλεμο διασχίζοντας τη Μεσόγειο. Φωτογραφιζοντάς τους ντυμένους, θέλησα να δείξω ότι μία μόνο στέρηση μπορεί να τους καταστήσει εξαρτημένους. Εδώ, όπως και στη γη, όπως στον αέρα, μία μόνο στέρηση μπορεί να μας οδηγήσει στον πνιγμό.
Το να στερούμαστε αυτό που συνιστά τη ζωή μας δημιουργεί ένα πανικόβλητο και απεγνωσμένο βλέμμα, το οποίο ήθελα να αποτυπωθεί πάνω σ' αυτά τα πρόσωπα. Κάποιες φορές, είδα και το βλέμμα ενός μαχητή. Ένα βλέμμα που αγωνίζεται να κρατηθεί στη ζωή.
Ποιές είναι οι σχέσεις σου με τα πρόσωπα που φωτογραφίζεις;
Κάνω καταδύσεις εδώ και 15 χρόνια. Γνωρίζω πολύ κόσμο που καταδύεται στην Ελλάδα. Το περασμένο καλοκαίρι συνάντησα την Sophie Bulbulyan, μία από τις δύο χορογράφους (με την Αποστολία Παπαδαμάκη) του Drops of Breath, της πρώτης υποβρύχιας χορογραφικής περφόρμανς που έγινε στην Αθήνα το καλοκαίρι του 2015. Σε καθημερινή τότε βάση, η ομάδα του θεάματος έκανε πρόβες και καταδυόταν όρες ολόκληρες στη Μεσόγειο, ενώ η επικαιρότητα σχετικά με το ζήτημα της επιβίωσης και του γίνεσθαι των προσφύγων ήταν δραματική. 'Αρχισα να φωτογραφίζω τους χορευτές, κι έπειτα κάποιους φίλους και τελικά όλους όσους επιθυμούσαν να με βοηθησούν να υλοποιήσω αυτήν την ιδέα.
Με ποιόν τρόπο πραγματοποίησες αυτές τις εικόνες;
'Ολες οι εικόνες είναι σκηνοθετημένες. Γι' αυτό χρειάζεται να βρεθούν τα άτομα, το μέρος, και τα ρούχα. 'Επειτα, για την υλοποίηση, δημιούργησα μια ομάδα για την ασφάλεια με καταδυτικό εξοπλισμό. Καταδυόμαστε όλοι μαζί με μια φιάλη πεπιεσμένου αέρα και δύο ρυθμιστές αναπνοής, ένα για μένα και ένα για το μοντέλο μου, το οποίο έχει περασμένη και μία ζώνη κάτω από το ρούχο του. 'Οταν φτάνουμε κάτω, του ζητάω να βγάλει τη μάσκα του και το ρυθμιστή.
Κάτω από το νερό, ήμουν ο μόνος που μπορούσε να δώσει αέρα. 'Ημουν αυτός στον οποίο ελπίζεις, ο κάτοχος του αέρα. Αυτό προϋποθέτει μία απόλυτη εμπιστοσύνη προς εμένα.
'Εχεις να μας διηγηθείς κάποιες ιστορίες από τις λήψεις ; Υπήρξαν άτομα που δεν ήθελαν, ή που φοβήθηκαν;
Οι ιστορίες είναι πολλές. Από την πρώτη στιγμή είχα συναίσθηση των δυσκολιών. 'Αλλωστε, ήθελα να είναι κάτι το δύσκολο. Αυτό που με εξέπληξε, είναι πως όλοι ήθελαν να συμμετάσχουν. Δεν συνάντησα κανέναν που να μην ήθελε. Αντίθετα, όλοι ήταν ευαισθητοποιημένοι με το ζήτημα τον προσφύγων και όταν παρουσίασα την ιδέα, ήταν όλοι πρόθυμοι να πάρουν μέρος. Αυτό που ζητάω δεν είναι εύκολο. Το να με εμπιστευτείς, να βουτήξεις 200 μέτρα μακριά από την παραλία, να έχεις τα μάτια σου ανοιχτά κάτω από το νερό, να κρατήσεις την αναπνοή σου, να μείνεις περίπου μισή ώρα κάτω από το νερό με τα ρούχα, σε ένα κρύο περιβάλλον. Θυμάμαι μια κοπέλα που φοβήθηκε όταν αρχίσαμε. 'Ηταν σε πανικό και τη βοήθησα να βγει στην επιφάνεια. 'Αρχισε να κλαίει επειδή δεν κατάφερε να με βοηθήσει.
Γενικά, αυτό που με εντυπωσίασε, ήταν πως όλοι όσοι φωτογραφήθηκαν στο τέλος με ευχαρίστησαν για την εμπειρία και τη δυνατότητα που τους έδωσα να συμμετάσχουν.
Ποιά είναι αυτά τα πρόσωπα που φωτογραφίζεις κάτω από το νερό;
Είμαστε εμείς, οι Ευρωπαίοι, που έχουμε τη βεβαιότητα ότι ανήκουμε σ' αυτήν την "αναπνοή".
Ποιό είναι το μήνυμα που θέλεις να μεταδόσεις με τη δουλειά αυτή;
Ο καθένας από μας μπορεί να βρεθεί στη θέση ενός πρόσφυγα. Το να είσαι πρόσφυγας δεν είναι μια επιλογή, είναι μια κατάσταση. Η ελπίδα για ένα νέο "αέρα" μας οδηγεί καμιά φορά μακριά από τις ακτές μας, για ν' αποφύγουμε την ασφυξία και την καταπίεση. Ο αέρας που μας έλειψε και που τώρα αναπνέουμε, είναι ο αέρας της απελευθέρωσης, ο αέρας που μας στέρησαν. Δεν θα είναι ποτέ ο αέρας που γεμίζει το σώμα μας, που απολαμβάνουμε όταν ήμαστε ελεύθεροι άνθρωποι.
Θα συνεχίσεις αυτό το έργο;
Η Sophie Bulbulyan, χορογράφος της Compagnie DK-BEL, μου δήλωσε την επιθυμία της να το συνεχίσει μαζί μου και να συνεργαστούμε σε ένα ευρύτερο καλλιτεχνικό πρότζεκτ. Για την ίδια, η δημιουργία του Drops of Breath σ' αυτήν την περίοδο βιώθηκε ως ένα παράδοξο που έφερε η Θάλασσα : "Από τη μια, έχουμε τη δημιουργία ενός ζωντανού και μοναδικού θεάματος που μιλάει για Ανθρωπισμό, και το οποίο διάφορα μέλη της ομάδας έζησαν σαν μια αναγέννηση και με αληθινή ευχαρίστηση. Κι από την άλλη, στο ίδιο αυτό περιβάλλον της Μεσογείου, μόλις κάποιες εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, συμβαίνει ο θάνατος τόσων γυναικών, αντρών και παιδιών... Για μένα, ήταν ξεκάθαρο πως στο τέλος, η προτεραιοτητά μου θα είναι να ασχοληθώ με τα βιώματα των οικογενειών αυτών, να τους δώσω το λόγο με ένα συλλογικό τρόπο, μέσα από μια σύμπραξη καλλιτεχνών, ώστε αυτός ο λόγος να ακουστεί.
Για την ευρύτερη θεματική της δουλειάς του Παναγή Χρυσοβέργη, βλ. το σάιτ του panayischrysovergis.com
