Όταν η Αθήνα ήταν οθωμανική επαρχία

Δείτε 14 μεγάλες εικόνες που ρίχνουν φως σε μια σχετικά άγνωστη περίοδο της ιστορίας της πόλης μας.

Η Αθήνα πριν από το '21: Ένας απέραντος σωρός ερειπίων ή μια μικρή ολοζώντανη πόλη; Φανταστείτε την Αθήνα μια πόλη σε μέγεθος χωριού, χτισμένη ολάκερη γύρω από τον Βράχο της Ακρόπολης. Ο Παρθενώνας στεγάζει ένα τζαμί, ενώ τα τείχη το καθιστούν κάστρο, όπου κατοικοεδρεύουν σε χαμηλά σπιτάκια ανάμεσα στα αρχαία χαλάσματα φρούραρχοι και φύλακες. Τείχη υπάρχουν και γύρω από την πόλη, εκτός των οποίων ζουν οι αγροτικοί πληθυσμοί, κυρίως Αρβανίτες. Η οδός Πανός, η οποία βρίσκεται –μέχρι σήμερα– κάτω από τη Ρωμαϊκή Αγορά, είναι ο κεντρικός δρόμος της πόλης και γύρω από αυτήν κατοικούν οι πλουσιότεροι και ισχυρότεροι Τούρκοι, ενώ στις πίσω σειρές από αυτούς οι πλούσιοι Έλληνες. Τα αρχοντικά διακοσμούνται συχνά με αντικείμενα και στοιχεία κάθε ιστορικής περιόδου που βρίσκουν στον απέραντο ερειπιώνα, που ήταν η Αθήνα της εποχής. Πιο πίσω ακολουθούν τα φτωχόσπιτα των χαμηλότερων στρωμάτων. Τρία τζαμιά και τρία χαμάμ αλληλοσυμπληρώνονται ώστε να μπορούν οι πιστοί να καθαρίζονται και να εξαγνίζονται προτού προσευχηθούν. Τα δύο παραμένουν ακόμα όρθια, το Φετιχέ Τζαμί και το Τζισταράκη στο Μοναστηράκι. Η πόλη δεν υστερεί σε ορθόδοξες εκκλησίες, καθώς χτίζονται ελεύθερα (αν και δεν επιτρέπεται να χτυπάνε καμπάνες) χάρη στο ότι, όπως λέγεται, ο Μωάμεθ επισκέφτηκε την Αθήνα όχι ως κατακτητής αλλά ως προσκυνητής στο ωραιότερο τζαμί της εποχής του, αυτό της Ακρόπολης, όπως το αποκάλεσε το 1688 ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή.

Από τον Χρήστο Παρίδη

Εικόνες: Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Το παζάρι της Αθήνας. Edward Dodwell (1767-1832), Views in Greece from drawings by Edward Dodwell. London: Rodwell and Martin, 1821... Μια Αθήνα πολυπολιτισμική που κατοικείται κατά το 1/3 από Τούρκους και κατά τα 2/3 από Έλληνες (σύμφωνα με τον διπλωμάτη Felix Beaujour το 1798) αλλά και Ευρωπαίους που οι Μεγάλες Δυνάμεις στέλνουν ως διπλωματικούς αντιπροσώπους ήδη από τον 17ο αι. Στο παζάρι ακούγονται ελληνικά, τουρκικά, αλβανικά και όχι μόνο, οι άνθρωποι περνάνε ώρες στα καφενεία καπνίζοντας πίπες και πίνοντας καφέ, ζούνε σχετικά αρμονικά μεταξύ τους παρά τις διαφορετικές θρησκείες και γλώσσες, ενώ συχνά τις γιορτές τους τις γιορτάζουν μαζί στα αρχαία ερείπια.

Πύργος των Αέρηδων. Διακρίνεται ο Μεντρεσές, ιεροδιδασκαλείο των Τούρκων. William Cole (1800-1892), Select views of the remains of ancient monuments in Greece, as at present existing, from drawings taken and coloured on the spot in the year 1833. London, 1835.... Η βλάστηση στη γύρω περιοχή, όπου βόσκουν πρόβατα, είναι πλούσια και τα ποτάμια Ιλισός και Κηφισός χαρίζουν στιγμές δροσιάς στους ντόπιους και βοηθάνε στην καλλιέργεια των πενήντα χιλιάδων ελαιόδεντρων, ενώ τόσο οι χριστιανοί όσο και οι μωαμεθανοί, πιστεύοντας στις αρχέγονες δυνάμεις του νερού, κάνουν εναλλάξ λιτανείες. Ευρωπαίοι περιηγητές και ρομαντικοί ζωγράφοι, Άγγλοι αριστοκράτες που με το τέλος των σπουδών τους κάνουν το grand tour στην Ανατολή αλλά και Γάλλοι ήδη από την εποχή του Λουδοβίκου ΙΔ', του βασιλιά Ήλιου, κάνουν την εμφάνισή τους αναζητώντας το χαμένο μεγαλείο της αρχαίας πόλης των Αθηνών. Όσο περνούν τα χρόνια και με κορύφωση τις αρχές του 19ου αι., λίγο πριν ξεσπάσει η Επανάσταση, το φιλελληνικό κίνημα και ο αριθμός των περιηγητών αυξάνονται σημαντικά. Όπως, φυσικά, και ο αριθμός όσων κατέφθαναν για να λεηλατήσουν τις αρχαιότητες.

Το μνημείο του Θρασύλλου. Οικογένεια ορθόδοξων πιστών κατευθύνεται προς την Παναγιά Σπηλιώτισσα. James Stuart (1713-1788) and Nicholas Revett (1720-1804), The antiquities of Athens measured and delineated by James Stuart ... and Nicholas Revett. London: Printed by J. Haberkorn, 1762-1816, II, Chapt. IV.

Ελληνικός γάμος. Armand Charles Caraffe (??-1812), Collection of original pen and ink drawings, some signed by the artist, illustrating Greek and Turkish costume and oriental scenes.

Ποικίλη Στοά. Το τζαμί Τζισδαράκη (ή Κάτω Συντριβανιού). Tο οδοιπορικό του Du Moncelπραγματοποιήθηκε το 1834, στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Thιodose Achille Louis vicomte Du Moncel (1821-1888), Vues pittoresques des monuments d'Athθnes. Collection composιe de quatorze grandes planches lithographiιes, d'un panorama de la ville, et d'un texte explicatif avec gravures. Paris: chez Victor Delarue, imprimι par H. Fournier, 1845.

Παναγιώτης Ζωγράφος, «Πολιορκία των Αθηνών κατά το 1827» από τα Απομνημονεύματα του στρατηγού Μακρυγιάννη. Υδατογραφία, 1836-1839. Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα

Χορός των Δερβίσηδων στον Πύργο των Αέρηδων. Edward Dodwell (1767-1832), Views in Greece from drawings by Edward Dodwell. London: Rodwell and Martin, 1821.