To σκοτάδι που βγαίνει από το ίδιο το φως

To σκοτάδι που βγαίνει από το ίδιο το φως Facebook Twitter
0
To σκοτάδι που βγαίνει από το ίδιο το φως Facebook Twitter
Η Ρούλα Πατεράκη, τολμηρή και άλλοτε στις επιλογές της, παρουσίασε και τα τρία έργα ακολουθώντας τη δομή του ονείρου που θέλει ο συγγραφέας.

Διαβάζοντας τα τρία μέρη της τριλογίας Προς Δαμασκόν του Αύγουστου Στρίντμπεργκ, νιώθεις πως παραβιάζεις χώρο ιδιωτικό. Οι σελίδες τους δεν είναι απλώς συνδεδεμένες με την ιστορία της ζωής του συγγραφέα, είναι βγαλμένες από μέσα του και αποτυπώνουν τόσο ανάγλυφα τα διανοητικά και ψυχικά Πάθη του, που διαβάζοντάς τες νιώθεις ότι παραβιάζεις σελίδες που δεν θα έπρεπε να δουν ξένα μάτια. Μετά σκέφτεσαι ότι ο Στρίντμπεργκ δεν υπήρξε ποτέ ένας επαγγελματίας συγγραφέας που κάθεται κάθε πρωί στο γραφείο του και, ακολουθώντας συγκεκριμένη ρουτίνα, δουλεύει το καινούργιο έργο του. Ήταν μια πυρέσσουσα συνείδηση που έγραφε, και δεν το έκρυβε, για τον εαυτό του, για τις σχέσεις του, για τον κόσμο γύρω του και για όσα κατά καιρούς εμμονικά τον απασχολούσαν, λες και μέσα από τη γραφή προσδοκούσε τη θεραπεία του Τραύματος της ύπαρξης.


Η βιογραφία του εξηγεί –και ξεκλειδώνει– πολλά. Έγραψε το πρώτο μέρος του Προς Δαμασκόν το 1898 (ολοκλήρωσε την τριλογία το 1901), αμέσως μετά το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα Ιnferno (1896). Έχοντας χωρίσει από τη δεύτερη σύζυγό του, οικονομικά κατεστραμμένος, βρέθηκε στα δόντια της ψυχασθένειας που συχνά τον βασάνιζε με φάσεις βαριάς κατάθλιψης και παρανοϊκά επεισόδια (παραισθήσεις, εμμονές, αίσθημα καταδίωξης κ.ο.κ.). Η ανέχεια, το αψέντι και οι μεταφυσικές αγωνίες του τον οδήγησαν σε αλχημικά πειράματα και μυστικιστικές αναζητήσεις που συναντάμε και στα, μεταξύ μυθοπλασίας και βιογραφίας, επεισόδια του Προς Δαμασκόν. Ουδέν αμιγές, αφού η Κόλαση που πέρασε τον οδήγησε στην πειραματική γραφή της Post-Inferno περιόδου: στα, πριν από τον εξπρεσιονισμό, με σαφείς επιρροές από τον συμβολισμό, εξπρεσιονιστικά έργα του, Προς Δαμασκόν και Ονειρόδραμα.

Στην αρχή σκέφτηκα ότι το έργο θα μπορούσε να κοπεί ώστε να απαλειφθούν οι περιττές επαναλήψεις σημείων και σκηνών. Αλλά, σε δεύτερη σκέψη, κατέληξα ότι ο εφιάλτης έχει αυτήν ακριβώς τη μορφή, όπως και οι εμμονές και οι νευρώσεις μας. Η μορφή του έργου αντιστοιχεί τέλεια στο περιεχόμενό του (κι ας μας κουράζει λίγο).


Είναι διαφωτιστικό το εισαγωγικό σημείωμα του Στρίντμπεργκ στο Ονειρόδραμα (μια που πολλά από τα κείμενά του, μεταξύ των οποίων και το Ημερόλογιο που άρχισε να κρατάει από το 1896 έως το 1908, δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά):
«Στο ονειρόδραμα αυτό ο συγγραφέας, όπως και στο προγενέστερο ονειρόδραμά του με τον τίτλο Προς τη Δαμασκό, δοκίμασε να μιμηθεί την ασυνάρτητη, αλλά, τελικά, με διάφανη λογική, μορφή του ονείρου. Όλα μπορούν να συμβούν, όλα είναι δυνατά και πιθανά. Χρόνος και χώρος δεν υπάρχουν. Πάνω σε μια ασήμαντη βάση πραγματικότητας η φαντασία απλώνεται και υφαίνει νέα πρότυπα: ένα μείγμα από αναμνήσεις, εμπειρίες, ελεύθερες φαντασιώσεις, παραλογισμούς και αυτοσχεδιασμούς. Τα πρόσωπα αντικαθιστούν το ένα το άλλο, εξανεμίζονται, συμπυκνώνονται, διασκορπίζονται, συναρμολογούνται. Υπάρχει μια συνείδηση, όμως, που ενώνει όλα αυτά: είναι η συνείδηση εκείνου που ονειρεύεται. Γι' αυτόν δεν υπάρχουν μυστικά, ανακολουθίες, ενδοιασμοί και νόμοι. Ούτε καταδικάζει, ούτε αθωώνει, απλώς συσχετίζει. Και επειδή το όνειρο τις πιο πολλές φορές είναι οδυνηρό και σπάνια ευχάριστο, ένας υπόκωφος τόνος μελαγχολίας και οίκτου για όλους τους θνητούς συνοδεύει τις ταλαντεύσεις της αφήγησης. Ο ύπνος, αντί να λυτρώνει αυτόν που ονειρεύεται, συχνά τον βασανίζει [...]» (από το πρόγραμμα της παράστασης Ονειρόδραμα του Αμφί-Θεάτρου, 1994).


Το παράδοξο είναι ότι η μοντερνιστική γραφή του Προς Δαμασκόν έχει μια βασική επιρροή, τα μεσαιωνικά Stationendrama, τα λειτουργικά δράματα που αναπαριστούσαν σε επεισόδια γραμμικής εξέλιξης τα Πάθη του Χριστού. Μια μορφική ανάλυση του έργου δεν είναι δυνατή εδώ, αλλά έχει ενδιαφέρον να δει κανείς πώς δομεί ο συγγραφέας το πρώτο μέρος (το οποίο αρχικά ο Στρίντμπεργκ συνέλαβε ως αυτόνομο έργο): τα επεισόδια, που διαδραματίζονται σε διαφορετικό μέρος, διαδέχονται το ένα το άλλο μέχρι που ο κεντρικός ήρωας βρίσκεται στο άσυλο (Γ' Πράξη, 2η σκηνή). Μετά τη σκηνή αυτή, τα επεισόδια ακολουθούν ακριβώς αντίστροφη πορεία και ο ήρωας επιστρέφει σε καθένα από τα προηγούμενα μέρη, έτσι ώστε το τελευταίο επεισόδιο να εξελίσσεται στο αρχικό σημείο.

To σκοτάδι που βγαίνει από το ίδιο το φως Facebook Twitter
Ιδέες και πρόσωπα του πρώτου μέρους επανέρχονται και στα άλλα δύο.


Ιδέες και πρόσωπα του πρώτου μέρους επανέρχονται και στα άλλα δύο. Ο Άγνωστος (ο συγγραφέας), ψάχνοντας να βρει το νόημα της ύπαρξης, πέφτει από τη μια απελπισία στην άλλη, ξανασηκώνεται, αναθαρρεύει, πιστεύει (στη σωτηρία της αγάπης, της Γυναίκας ή του Θεού) και μετά πάλι βυθίζεται στην έσχατη απόγνωση, ως την τελική λύτρωση (;) που προσφέρει η κατάφαση στο «γλυκύτερο και πικρότερο» που είναι η ζωή. Ο Στρίντμπεργκ αποδέχεται το σκοτάδι που βγαίνει από το ίδιο το φως και αφήνει τα τελευταία λόγια σ' αυτούς που έχουν σωθεί μέσω της πίστης, τον εξομολόγο και τους χορωδούς.

Παρότι ο τίτλος της τριλογίας παραπέμπει στις Επιστολές του Παύλου και στις Πράξεις των Αποστόλων (στη μεταστροφή του Σαούλ από διώκτη των χριστιανών σε απόστολο του Κυρίου, έπειτα από θεοφάνεια στον δρόμο προς τη Δαμασκό), τα τρία έργα είναι γεμάτα από αποσπάσματα της σκληρής και εκδικητικής Παλαιάς Διαθήκης. Ο συγγραφέας από μικρός μελετούσε τη Βίβλο και, προφανώς, παρά τα πολλά που διάβασε, έμαθε και έζησε στην πορεία της ζωής του, δεν λυτρώθηκε ποτέ από την ιδέα του Πεπτωκότος Αγγέλου, του Προπατορικού Αμαρτήματος και της τρομερής αρχικής κατάρας του Θεού προς τους πρωτόπλαστους.


Η Ρούλα Πατεράκη, τολμηρή και άλλοτε στις επιλογές της, παρουσίασε και τα τρία έργα ακολουθώντας τη δομή του ονείρου που θέλει ο συγγραφέας. Την προσέγγισή της υπηρέτησε έξοχα το αφαιρετικό, λαβυρινθώδες σκηνικό της Εύας Μανιδάκη. Η υπερυψωμένη σκηνική εγκατάσταση σχημάτιζε μικρούς «υπόγειους» χώρους στους οποίους χάνονταν (και από τους οποίους άλλοτε εμφανίζονταν) τα πρόσωπα, μικρούς διαδρόμους, γέφυρες που δεν χρησίμευαν σε τίποτα. Στην πραγματικότητα, η γκρίζα κατασκευή αποτελεί τη σκηνογραφική μεταγραφή των διανοητικών, συναισθηματικών και μεταφυσικών βασάνων του ήρωα. Πέντε σειρές φώτων (από 12 φώτα η καθεμία) διαμόρφωναν ένα φωτιστικό ορθογώνιο στο κέντρο της σκηνής που, άλλοτε πλήρως άλλοτε εν μέρει φωτισμένο, διαμόρφωνε έξοχες ατμόσφαιρες (σε συνδυασμό με τα άλλα 12, όμοια φώτα αριστερά και δεξιά της σκηνής). Έπαινοι στον Γιώργο Δρακουλαράκο που σχεδίασε τους φωτισμούς.

To σκοτάδι που βγαίνει από το ίδιο το φως Facebook Twitter
Στην πραγματικότητα, η γκρίζα κατασκευή αποτελεί τη σκηνογραφική μεταγραφή των διανοητικών, συναισθηματικών και μεταφυσικών βασάνων του ήρωα.


Η μουσική του Γιώργου Κουμεντάκη αποτελεί υπόδειγμα σύνθεσης μοτίβων και ήχων για θεατρική παράσταση – που υπηρετεί ιδανικά τόσο το έργο όσο και τη σκηνοθετική άποψη.


Η μόνη αδυναμία της παράστασης, που ωστόσο είναι κρίσιμη για την τελική εντύπωση, έχει να κάνει με τον άνισο θίασο. Ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος δίνει μια σπουδαία ερμηνεία (στην τριάδα των καλύτερων φετινών, μαζί με τον Γιάννο Περλέγκα και τον Νίκο Χατζόπουλο), υπηρετώντας με αυταπάρνηση επί 3,5 ώρες την κόλαση του μυαλού του Στρίντμπεργκ. Στηρίζεται από την Κωνσταντίνα Τάκαλου στον ρόλο της Μητέρας και τη Λουκία Μιχαλοπούλου στον ρόλο της Κυρίας. Και οι υπόλοιπες ηθοποιοί (Ευανθία Κουρμούλη, Ευρίκλεια Σωφρονιάδου, Δώρα Στυλιανέση) ανταποκρίθηκαν καλά στις απαιτήσεις της παράστασης, Αντιθέτως, οι περισσότεροι άνδρες ήταν αδύναμοι. Ξεχωρίζουν μόνον ο Γιώργος Παπαπαύλου (που υποκριτικά γίνεται ολοένα και καλύτερος από τη μια παράσταση στην άλλη) και ο Αλέκος Συσσοβίτης.


Στην αρχή σκέφτηκα ότι το έργο θα μπορούσε να κοπεί ώστε να απαλειφθούν οι περιττές επαναλήψεις σημείων και σκηνών. Αλλά, σε δεύτερη σκέψη, κατέληξα ότι ο εφιάλτης έχει αυτήν ακριβώς τη μορφή, όπως και οι εμμονές και οι νευρώσεις μας. Η μορφή του έργου αντιστοιχεί τέλεια στο περιεχόμενό του (κι ας μας κουράζει λίγο).

Info:

Post Inferno - Προς Δαμασκόν
του Αύγουστου Στρίντμπεργκ

Σκηνοθεσία: Ρούλα Πατεράκη

Πρωταγωνιστούν: Ανδρέας Αντωνιάδης, Σπύρος Βάρελης, Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Ευανθία Κουρμούλη, Νίκος Μαυράκης, Λουκία Μιχαλοπούλου, Γιώργος Παπαπαύλου, Ρούλα Πατεράκη, Όμηρος Πουλάκης, Δώρα Στυλιανέση, Αλέκος Συσσοβίτης, Εύρη Σωφρονιάδου, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Πάνος Τζίνος

Σκηνογραφία: Εύα Μανιδάκη

Μουσική: Γιώργος Κουμεντάκης


ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΤΕΧΝΩΝ – ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ
Λεωφόρος Συγγρού 107-109
Έως 22/05

 

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην έντυπη LIFO.

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή ούτε αιρετική»

Θέατρο / «Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή, ούτε αιρετική»

Μετά την Ορέστεια του Στρίντμπεργκ και τις πρόβες για το έργο του Βασίλη Βηλαρά, η Λένα Κιτσοπούλου μιλάει για προσδοκίες και αποφάσεις, για επιτυχίες και απορρίψεις, για το «σύστημα» μέσα στο οποίο δουλεύει και για όλους εκείνους τους χαρακτηρισμούς που της αποδίδουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Με Μαρμαρινό, Κουρεντζή, Ράσσε, Mouawad και Ζυλιέτ Μπινός στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Επιδαύρου

Πολιτισμός / Μαρμαρινός, Κουρεντζής, Ράσε, Mouawad και Ζιλιέτ Μπινός στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Επιδαύρου

Καλλιτέχνες με ιστορικό ίχνος στην Επίδαυρο θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους δίπλα σε ξένους και άλλους Έλληνες δημιουργούς, ενώ στις 19 Ιουλίου θα ακούσουμε την ορχήστρα Utopia υπό τη διεύθυνση του Θ. Κουρεντζή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μπορεί το ελληνικό θέατρο να σατιρίσει τον εαυτό του;      

Θέατρο / Μπορεί το ελληνικό θέατρο να σατιρίσει επιτυχημένα τον εαυτό του;      

«Αν θες να αναμετρηθείς με κάτι, αν θες να πας στην ουσία, πρέπει να πονέσεις» – Κριτική για την πολυσυζητημένη παράσταση «Merde!» των Βασίλη Μαγουλιώτη και Γιώργου Κουτλή στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ο Γιάννος Περλέγκας βρίσκει τη χαρά της δημιουργίας στη φλόγα για συνύπαρξη

Θέατρο / «Έχω νιώσει ακατάλληλος και παρωχημένος δεινόσαυρος μέσα στο θεατρικό τοπίο που αλλάζει»

Με αφορμή το έργο του Μπέρνχαρντ «Η δύναμη της συνήθειας», ο Γιάννος Περλέγκας μιλά με ταπεινότητα και πάθος για το θέατρο, με το οποίο συνεχίζει να παλεύει και που διαρκώς τον νικά. Αυτό, όμως, είναι που τον κρατά ζωντανό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άρης Χριστοφέλλης

Όπερα / «Ακόμα και όσοι θαυμάζουν σχεδόν ειδωλολατρικά την Κάλλας, λίγα γνωρίζουν για την τέχνη της»

Ο κόντρα τενόρος Άρης Χριστοφέλλης, επιστημονικός σύμβουλος του ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας», εξηγεί τους λόγους για τους οποίους η θρυλική σοπράνο παραμένει μια ανυπέρβλητη καλλιτέχνιδα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Αργυρώ Χιώτη: Ένα «αουτσάιντερ» στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου

Θέατρο / Αργυρώ Χιώτη: Ένα «αουτσάιντερ» στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου

Ποια είναι τα προσωπικά της στοιχήματα και ποιες είναι οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού - η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει αυτή τη θέση από το 1994.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Κληρονομιά μας, ένα πανόραμα της και της ιστορίας των γκέι ανδρών

Θέατρο / «Η κληρονομιά μας»: Η ιστορία της gay κοινότητας γίνεται ένα συγκινητικό θεατρικό έργο

Ο Γιάννης Μόσχος σκηνοθετεί το έργο του Αμερικανού συγγραφέα Μάθιου Λόπεζ, ένα έργο με αφετηρία την γκέι ζωή που αφορά την αγάπη και την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων σχέσεων, είτε ομόφυλες είτε ετερόφυλες, τα όνειρα, τους φόβους και τα ματαιωμένα σχέδια. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια απρόβλεπτη συζήτηση για τη σεξουαλικότητα με τη Γαλήνη Χατζηπασχάλη

Θέατρο / Γαλήνη Χατζηπασχάλη: «Δεν μιλάμε για τα σεξουαλικά βοηθήματα κι ας πουλιούνται εκατομμύρια δονητές»

Πρωταγωνιστεί στο «Στο διπλανό δωμάτιο ή το έργο του δονητή», μια παράσταση που φωτίζει το πώς, ακόμη και σήμερα, δυσκολευόμαστε να μιλήσουμε ανοιχτά για το σεξ. Με αφορμή το έργο, κάναμε μια απρόβλεπτη συζήτηση με την αγαπημένη ηθοποιό για τα ταμπού, την εμμηνόπαυση και τη γυναικεία σεξουαλική χειραφέτηση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Mάνα Κουράγιο στο Εθνικό: Πόσο «κουράγιο» πια;

Θέατρο / Mάνα Κουράγιο στο Εθνικό: Πόσο «κουράγιο» πια;

Mια επιμελής εικονογράφηση του μπρεχτικού αριστουργήματος εκτυλίσσεται ενώπιόν μας, χωρίς να δονείται από καμία εσωτερική αναγκαιότητα - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για την παράσταση που σκηνοθετεί ο Στάθης Λιβαθινός.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Βαρόνος “Φ”»: Ένας καταχρεωμένος «ευγενής» σε μια τρελή κωμωδία εξαπάτησης

Θέατρο / Ένας καταχρεωμένος «ευγενής» σε μια τρελή κωμωδία εξαπάτησης

Πιάνοντας το νήμα από την ιδέα μιας καυστικής κωμωδίας ηθών του 1870 που μιλά για την απάτη, η ιστορία ενός ψευτοευγενούς στην παράσταση «Βαρόνος “Φ”» φτάνει στη σύγχρονη υποκρισία και στον εαυτό που θέλουμε να δείχνουμε στην κοινωνία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το ΜΑΜΙ είναι ένα ποίημα για τις ζωές των γυναικών

Θέατρο / «ΜΑΜΙ»: Εικόνες από τη ζωή μιας μητέρας

Το ποιητικό σύμπαν του 26χρονου σκηνοθέτη που μας μάγεψε με το «Goodbye Linditta», εστιάζει αυτήν τη φορά στην ιστορία μιας γυναίκας μέσα από τα μάτια ενός αγοριού που δεν θέλει να τη θεοποιήσει αλλά να την παρατηρήσει.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Τομά Ζολί στην Αθήνα: Ποιος είναι ο προκλητικός, ανατρεπτικός τελετάρχης των Ολυμπιακών Αγώνων

Θέατρο / O Τομά Ζολί στην Αθήνα: Ποιος είναι ο προκλητικός, ανατρεπτικός τελετάρχης των Ολυμπιακών Αγώνων

Ο πολυσυζητημένος σκηνοθέτης της τελετής έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού, που έγινε διάσημος για τις φιλόδοξες, μεγαλειώδεις παραστάσεις του, πιστεύει απόλυτα στη μαγική δύναμη του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Αντικείμενα»: Μια παράσταση για τη υπόθεση των αδερφών Παπέν

Θέατρο / Μια παράσταση για τις εξουσιαστικές σχέσεις και ένα φρικτό έγκλημα

Στην παράσταση «Αντικείμενα», ο Γιάννης Αποσκίτης, ο Γιώργος Κατσής και ο Πάνος Παπαδόπουλος αφηγούνται με ένα δικό τους πρωτότυπο έργο μια ιστορία που κρύβεται στην υπόθεση των αδερφών Παπέν, αλλά δεν έχει ακόμα γραφτεί.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σπύρος A. Ευαγγελάτος: Μια μεγάλη διαδρομή

Πέθανε Σαν Σήμερα / Σπύρος A. Ευαγγελάτος: Μια μεγάλη διαδρομή στο ελληνικό θέατρο

Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης κυκλοφόρησε έναν τόμο 535 σελίδων, αφιερωμένο στον σπουδαίο σκηνοθέτη, φιλόλογο, συγγραφέα και ακαδημαϊκό που άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ