Η ετήσια στατιστική έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ αναφέρει πως ο αριθμός των εκτοπισμένων και των προσφύγων που εγκατέλειψαν τις εστίες τους για να σωθούν από συρράξεις και διώξεις σε όλον τον κόσμο κατέρριψε κάθε ιστορικό ρεκόρ το 2015, φτάνοντας τα 65,3 εκατομμύρια.
Σύμφωνα με την εν λόγω έκθεση, αυτή είναι η πρώτη φορά που σπάει το όριο των 60 εκατομμυρίων προσφύγων και εκτοπισμένων. Ο αριθμός αυτός είναι μεγαλύτερος από το συνολικό πληθυσμό της Βρετανίας και είναι σημαντικά αυξημένος σε σύγκριση με το 2014, όταν είχαν καταγραφεί 59,5 εκατομμύρια πρόσφυγες και εκτοπισμένοι παγκοσμίως.
Από το 2011, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στη Συρία, και όλα τα επόμενα χρόνια, ο αριθμός των προσφύγων αυξάνεται συνεχώς, ενώ είχε παραμείνει σχετικά σταθερός από το 1996 μέχρι και το 2011. Σε σύγκριση με το 2014, το 2015 σημειώθηκε αύξηση 9,7%.
Ο αριθμός των προσφύγων –δηλαδή των ανθρώπων που εγκατέλειψαν τη χώρα τους– ανέρχεται στα 21,3 εκατομμύρια και εκείνος των εσωτερικά εκτοπισμένων –που έφυγαν από τις πόλεις και τα χωριά τους αλλά χωρίς να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους– στα 40,8 εκατομμύρια, αριθμός ρεκόρ. Σ' αυτούς θα πρέπει να προστεθούν και 3,2 εκατομμύρια άνθρωποι που αιτήθηκαν άσυλο πέρσι σε ανεπτυγμένες βιομηχανικά χώρες.
Η UNHCR τονίζει ότι «ένας στους 113 ανθρώπους σήμερα είναι ξεριζωμένος, έχει αιτηθεί άσυλο, είναι εσωτερικά εκτοπισμένος ή είναι πρόσφυγας».
Ο Ύπατος Αρμοστής Φίλιπο Γκράντι, που ανέλαβε καθήκοντα στις αρχές του 2016, εκτιμά από την πλευρά του ότι οι παράγοντες που απειλούν τους πρόσφυγες πολλαπλασιάζονται. «Τρομακτικός αριθμός προσφύγων και μεταναστών πεθαίνει κάθε χρόνο στη θάλασσα. Στην ξηρά οι άνθρωποι που προσπαθούν να γλιτώσουν από τον πόλεμο δεν μπορούν να συνεχίσουν το ταξίδι τους επειδή τα σύνορα έχουν κλείσει», υπογράμμισε.
Το προσφυγικό κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή επικαιρότητα το 2015, όμως η έκθεση δείχνει ότι «η μεγάλη πλειονότητα των προσφύγων σε όλον τον κόσμο βρίσκεται αλλού», σε χώρες που βρίσκονται κοντά σε εμπόλεμες περιοχές.
«Ζούμε σε έναν κόσμο ανισοτήτων», υπάρχουν πόλεμοι, συγκρούσεις και «είναι αναπόφευκτο οι άνθρωποι να θέλουν να πάνε σε έναν πιο ασφαλή κόσμο», σχολίασε ο Γκράντι παρουσιάζοντας στη Γενεύη την έκθεση αυτή, με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας των Προσφύγων.
Από την πλευρά του, ο Γιαν Έγκελαντ, ο γενικός γραμματέας της νορβηγικής μη κυβερνητικής οργάνωσης NRC (Νορβηγικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, που συμμετείχε στη σύνταξη της έκθεσης) εκτίμησε ότι οι πρόσφυγες «είναι τα θύματα μιας γενικής παράλυσης» εκ μέρους των κυβερνήσεων που «αποποιούνται την ανάληψη των ευθυνών τους».
Σύμφωνα με τον Γκράντι, οι περισσότερες κρίσεις που οδηγούν τους ξεριζωμένους στην εξορία είναι λίγο-πολύ οι ίδιες, με τη Συρία στην πρώτη θέση. Ωστόσο, το 2015 ανέκυψαν και νέες επείγουσες καταστάσεις «στο Μπουρούντι, το Νότιο Σουδάν και το Αφγανιστάν». Όπως εξήγησε ο Ύπατος Αρμοστής, οι Αφγανοί σήμερα αποτελούν τη δεύτερη σε όγκο ομάδα προσφύγων σε όλον τον κόσμο, πίσω από τους Σύρους που αριθμούν σχεδόν 5 εκατομμύρια. «Ακόμη και οι Αφγανοί που ζουν εδώ και πολλά χρόνια ως πρόσφυγες στο Ιράν, κατευθύνονται πλέον στην Ευρώπη» για να ζητήσουν άσυλο, πρόσθεσε.
«Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που διέπλευσαν τη Μεσόγειο και έφτασαν στα παράλια της Ευρώπης μετέφεραν το μήνυμα ότι αν δεν λύσεις τα προβλήματα, τα προβλήματα θα έρθουν σ' εσένα», συνέχισε ο Γκράντι. «Είναι οδυνηρό που οι άνθρωποι στις πλούσιες χώρες χρειάστηκαν τόσο πολύ καιρό για να το καταλάβουν αυτό. Χρειαζόμαστε δράση, πολιτική δράση για να σταματήσουν οι συρράξεις. Αυτό θα ήταν το σημαντικότερο εμπόδιο για τις προσφυγικές ροές».
Το 2015 καταγράφηκε αριθμός-ρεκόρ 2 εκατομμυρίων νέων αιτούνταν άσυλο στις βιομηχανικές χώρες. Σχεδόν 100.000 (ιστορικό υψηλό) ήταν ασυνόδευτα παιδιά ή ανήλικοι που είχαν χωριστεί από τις οικογένειές τους, αριθμός τριπλάσιος σε σύγκριση με το 2014. Η Γερμανία, όπου ένας στους τρεις αιτούντες άσυλο είναι Σύρος, έχει δεχτεί τα περισσότερα αιτήματα (441.900) και ακολουθούν οι ΗΠΑ με 172.700. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους προέρχονταν από το Μεξικό και χώρες της Κεντρικής Αμερικής και έφυγαν στις ΗΠΑ για να γλιτώσουν από τη βία των συμμοριών και των καρτέλ των ναρκωτικών.
Στις αναπτυσσόμενες χώρες φιλοξενείται το 86% του συνόλου των προσφύγων. Σε απόλυτους αριθμούς οι περισσότεροι, 2,5 εκατομμύρια Σύροι, βρίσκονται στην Τουρκία και ακολουθούν το Πακιστάν και ο Λίβανος, σύμφωνα με την έκθεση.
Ο Γκράντι επισήμανε ότι οι αιτούντες άσυλο ολοένα και περισσότερο βρίσκονται αντιμέτωποι με τείχη ή με ξενοφοβικά αισθήματα. «Η άνοδος της ξενοφοβίας δυστυχώς εξελίσσεται σε καθοριστικό στοιχείο του περιβάλλοντος στο οποίο εργαζόμαστε. Φράχτες υψώνονται παντού και δεν μιλάω μόνο για τείχη. Μιλάω για τους νομοθετικούς φραγμούς που έρχονται, ακόμη και σε χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου που για μεγάλο χρονικό διάστημα αποτελούσαν προπύργια στην προάσπιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων που συνδέονται με το άσυλο», συνέχισε.
Αφού οι βαλκανικές χώρες έκλεισαν τα σύνορά τους, η Τουρκία και η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέληξαν σε μια συμφωνία τον Μάρτιο για τον περιορισμό των προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη. «Το γεγονός ότι αυτή η ροή σταμάτησε δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα του εκτοπισμού τελείωσε. Μπορεί να τελείωσε για ορισμένες χώρες που δεν χρειάζεται να το αντιμετωπίζουν πλέον, προς το παρόν», προειδοποίησε ο Γκράντι.
Όταν ρωτήθηκε για το θέμα της μετεγκατάστασης των προσφύγων από την Ελλάδα και την Ιταλία σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες στα πλαίσια ενός προγράμματος που καθυστερεί να εφαρμοστεί καθώς μέχρι στιγμής έχουν μετεγκατασταθεί μόνο 2.406 άνθρωποι από 160.000, ο Γκράντι τόνισε: «Δεν υπάρχει Σχέδιο Β για την Ευρώπη. Η Ευρώπη θα συνεχίσει να υποδέχεται αιτούντες άσυλο. Όλοι θα πρέπει να μοιραστούν την ευθύνη πλέον».
