Ένα από τα πλέον ορατά προβλήματα που σχετίζονται με την καθαριότητα σε κεντρικές αρτηρίες της Αθήνας είναι η έλλειψη κάδων. Οι περισσότεροι κάδοι έχουν ξεπεράσει τον χρόνο ζωής τους –περίπου επτά χρόνια–, ενώ, όπως σημειώνουν πολλοί δημότες, όταν κάποιος χαλάσει, καεί ή μετακινηθεί, δεν αντικαθίσταται. Ενδεικτικά, στην πλατεία Μοναστηρακίου μετρήσαμε τέσσερις κάδους – όλοι ήταν ανοιχτοί και ασφυκτικά γεμάτοι. Επίσης, σε δρόμους όπως η Σταδίου οι κάδοι έχουν εξαφανιστεί, διότι, σύμφωνα με τις μαρτυρίες πολλών καταστηματαρχών της περιοχής, καίγονταν και για λόγους ασφαλείας έχουν παραμείνει μόνο οι μικροί πράσινοι σκουπιδοτενεκέδες. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος της έλλειψης κάδων, ο δήμος, ήδη από τα τέλη του 2015, είχε προχωρήσει σε διαγωνισμό για την αγορά 8.000 κάδων, όμως ο προμηθευτής που κέρδισε τον διαγωνισμό χρεοκόπησε, με αποτέλεσμα ο διαγωνισμός να επαναληφθεί και το πρόβλημα να παραμένει. Επιπλέον, πολλά καθαριστικά μηχανήματα είναι ακινητοποιημένα, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με αρκετά απορριμματοφόρα.

Πάντως, σύμφωνα με τις δημοτικές Αρχές, το κέντρο της Αθήνας καθαρίζεται τρεις φορές την ημέρα, αλλά, όπως επισημαίνουν πολλοί κάτοικοι, δεν επαρκούν. «Η λέξη που περιέχει τη λύση είναι οι "κανόνες"» λέει ο κ. Δημήτρης Παπαπέτρου, ο οποίος εργάζεται καθημερινά στο κέντρο της Αθήνας σε ιδιωτική εταιρεία. «Το πρόβλημα δεν είναι μόνο τα χρήματα αλλά το ότι δεν δίνονται κατευθύνσεις στους πολίτες, ώστε να προσέχουν και να αγαπούν την πόλη τους. Υπήρξε ποτέ κάποια δημόσια πρωτοβουλία που να προβλέπει περιβαλλοντικές βελτιώσεις σε κεντρικές αρτηρίες της Αθήνας; Δόθηκε ποτέ κάποιος οδικός χάρτης που θα ήταν ικανός να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες; Περπατήστε την οδό Ερμού και δείτε πόσες τσίχλες και πόσα αποτσίγαρα είναι πεταμένα ή κολλημένα στον πεζόδρομο. Από το μικρό αντικείμενο που δεν θα σκεφθείς να το πετάξεις στον επόμενο κάδο μέχρι την πλήρη αδιαφορία των Αρχών, δυστυχώς είναι μακρύς ο δρόμος μέχρι να λυθεί το πρόβλημα της καθαριότητας» υποστηρίζει. Ο κ. Δημήτρης έζησε για κάποια χρόνια στο Μόναχο και φέρνει τη γερμανική πόλη ως παράδειγμα προς μίμηση. «Αν βρεθείτε στο Μόναχο, θα διαπιστώσετε ότι είναι συγκεκριμένες οι ώρες που μπορείς να πετάξεις τα απορρίμματα, τα πρόστιμα είναι υψηλά, υπάρχει κάδος απορριμμάτων σχεδόν σε κάθε γωνία, ενώ θα πληρώσεις ακόμα και για ένα τσιγάρο που θα τολμήσεις να σβήσεις στον δρόμο. Επίσης, όλα τα καταστήματα υποχρεούνται να διαθέτουν ψυκτικούς κάδους αλλά και ειδικούς χώρους ώστε να μην πετά ο εκάστοτε επαγγελματίας τα σκουπίδια του όποτε το επιθυμεί. Τέλος, εφαρμόζουν σύγχρονες μεθόδους θερμικής επεξεργασίας των απορριμμάτων» αναφέρει.

Τα τελευταία χρόνια η κοινωνική γεωγραφία στο κέντρο της Αθήνας έχει μεταβληθεί σημαντικά. Πολλές εμπορικές επιχειρήσεις έχουν κλείσει και τη θέση τους έχουν πάρει καταστήματα μαζικής εστίασης και αναψυχής, όπως ψητοπωλεία, φούρνοι, καφετέριες και ταβέρνες, με αποτέλεσμα να αποβάλλονται καθημερινά τόνοι σκουπιδιών χωρίς να τηρούνται οι υγειονομικοί κανόνες, οι έλεγχοι να μη γίνονται και πρόστιμα να μην επιβάλλονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ραγδαίας αλλαγής της φυσιογνωμίας στο κέντρο της Αθήνας αποτελεί η πλατεία Αγίας Ειρήνης. Κάποτε η συγκεκριμένη περιοχή διέθετε καταστήματα με εκκλησιαστικά είδη και παπουτσάδικα. Σήμερα, σε όλο το μήκος της πλατείας λειτουργούν εστιατόρια και καφετέριες με ανεξέλεγκτη ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων, παράνομη στάθμευση και χωρίς να υπάρχει καμία πρόβλεψη για υποδομές και χώρους φύλαξης που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην καλύτερη διαχείριση του μεγάλου όγκου απορριμμάτων.

Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πεζόδρομος της Κάνιγγος στην περιοχή της Ομόνοιας. «Σε σχέση με παλαιότερα η κατάσταση είναι κάπως καλύτερη» μας λέει ο κ. Μάκης Σακελλαρίου που διατηρεί ψητοπωλείο στη διασταύρωση των οδών Καντακουζηνού και Κάνιγγος. «Η Καντακουζηνού είναι ένας πεζόδρομος που δεν ξεπερνά τα 100 μέτρα και, αν μετρήσετε, θα δείτε ότι έχει περισσότερα από τέσσερα εγκαταλελειμμένα κτίρια, τα οποία αποτελούν την μεγαλύτερη εστία μόλυνσης. Εμείς είμαστε ένα μαγαζί με σχετικά μικρό μέσο όρο σκουπιδιών σε σχέση με άλλα. Συνήθως, κατά τη διάρκεια της ημέρας θα βγάλουμε δύο μεγάλες σακούλες, περίπου 8 κιλά η καθεμία. Φυσικά, όταν πετάμε τα σκουπίδια στην πλατεία Κάνιγγος, που συσσωρεύει και τα σκουπίδια όλου του τετραγώνου, πολλές φορές οι κάδοι είναι γεμάτοι, με αποτέλεσμα και εμείς, σαν τους υπόλοιπους, να τα αφήνουμε απ' έξω. Είναι μεγάλο πρόβλημα η έλλειψη κάδων. Πάντως, οι πεζόδρομοι καθαρίζονται τακτικά, ενώ περνούν αρκετά συχνά και οδοκαθαριστές. Αυτό που θα ήθελα να πω είναι ότι ο δήμος συγκεντρώνει μεγάλα ποσά χρημάτων, περίπου 100 ευρώ το μέτρο, και σε άλλες περιοχές, όπως η Πλάκα, ακόμη μεγαλύτερα, από τα τραπεζοκαθίσματα και αυτά θα πρέπει να λειτουργούν ανταποδοτικά» λέει.

Τα απόνερα της κρίσης δημιούργησαν ένα νέο κοινωνικό πρόβλημα. Αναφερόμαστε στην αύξηση των αστέγων που κοιμούνται σε δρόμους και πεζοδρόμια της πόλης. Από στοιχεία που έχει δώσει στη δημοσιότητα ο Δήμος Αθηναίων, τους 2.000 αγγίζουν μόνο οι άστεγοι που ζουν στο κέντρο της Αθήνας. Η ικανοποίηση των σωματικών αναγκών καθώς και η συσσώρευση πολλών μικροαντικειμένων ή φαγητών που αφήνουν οι περαστικοί δημιουργούν έντονη δυσοσμία που τις περισσότερες φορές δεν είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί, αφού οι οδοκαθαριστές ή οι υπάλληλοι που πλένουν τους δρόμους δυσκολεύονται να επέμβουν για να καθαρίσουν αυτά τα σημεία.

Παράλληλα, η έλλειψη περιβαλλοντολογικής συνείδησης και η απουσία σεβασμού στον κοινωνικό χώρο διαφαίνεται από το γεγονός ότι ούτε οι ίδιοι οι πολίτες δεν προσπαθούν να διατηρήσουν την πόλη καθαρή. Θα δεις για πολλές μέρες δίπλα σε κάδους λεκάνες, μπάζα ή καναπέδες και αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχουν προνοήσει ώστε να ενημερώσουν την αρμόδια υπηρεσία του δήμου στην οποία πρέπει κανονικά να απευθύνεσαι, πριν αφήσεις στον δρόμο παρόμοια αντικείμενα που ρυπαίνουν την καθημερινότητά μας. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος του όγκου των απορριμμάτων που δημιουργεί η ανθρώπινη δραστηριότητα, σύμφωνα με δημοσιευμένες έρευνες, η μέση ημερήσια ποσότητα απορριμμάτων στη χώρα μας υπολογίζεται περίπου σε 0,6 με 0,8 kg ανά άτομο και ημέρα, και σε πόλεις όπως η Αθήνα οι μετρήσεις δείχνουν ότι οι ποσότητες σκουπιδιών είναι μεγαλύτερες του ενός κιλού ανά άτομο και ημέρα. Γι' αυτό, μικρές κινήσεις όπως η μείωση των σκουπιδιών, η διατήρηση των σκουπιδιών στα μπαλκόνια, οι κλειστές σακούλες και, βέβαια, η εναπόθεση των σκουπιδιών στους κάδους με τη μικρότερη φόρτιση μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στη διατήρηση της καθαριότητας στην πόλη.

Η συσσώρευση απορριμμάτων σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες της εποχής αποτελούν πηγές μόλυνσης με σημαντικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Όταν δεν υπάρχει συστηματική αποκομιδή των απορριμμάτων, συγκεντρώνονται έντομα, κουνούπια και τρωκτικά, τα οποία με τη σειρά τους μεταφέρουν μικρόβια που είναι πραγματική απειλή για τη δημόσια υγεία. Σε επικοινωνία που είχαμε με τον αντιπεριφερειάρχη Γιώργο Καραμέρο, μας δήλωσε ότι από την πλευρά της περιφέρειας οι ψεκασμοί έχουν ξεκινήσει για φέτος νωρίτερα από κάθε άλλη χρονιά και πως η περιφέρεια είναι υπεύθυνη μόνο σε ρέματα και δημόσιους χώρους υψηλής επικινδυνότητας που δεν ανήκουν στους δήμους. «Είμαστε στην έβδομη φάση των ψεκασμών από τις δώδεκα που θα πραγματοποιηθούν συνολικά.

Το πρόγραμμα ψεκασμών θα ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο για να καλύψουμε και τα 60 είδη κουνουπιών που παρεπιδημούν στην Αττική, μεταξύ αυτών και το κουνούπι Τίγρης, το οποίο εμφανίζεται προς το τέλος του καλοκαιριού. Ήταν και ο λόγος που επεκτείναμε τους ψεκασμούς μέχρι το φθινόπωρο, διότι το συγκεκριμένο είδος κουνουπιού αντέχει και σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Είναι καλό να γνωρίζουν οι πολίτες ότι, εκτός από τα ρέματα, εκκολαπτήρια για τα κουνούπια μπορεί να αποτελέσουν τα στάσιμα νερά και τα μη απολυμασμένα φρεάτια και υπόνομοι. Η Περιφέρεια, για λόγους δημόσιας υγείας, συνεργάζεται με τους 66 δήμους της Αττικής, αλλά, από κει και πέρα, είναι ζήτημα των δήμων αν θα προχωρήσουν σε ψεκασμούς των φρεατίων και των δημοτικών χώρων όπου λιμνάζουν ύδατα, όπως η Βαρβάκειος ή άλλες αγορές. Τα τελευταία δύο χρόνια αποφασίσαμε να παρακολουθούμε από κοντά τη διαδικασία των ψεκασμών και επειδή οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν πώς πραγματοποιούνται οι ψεκασμοί, να σημειώσουμε ότι όταν ολοκληρώνεται ο διαγωνισμός, αναλαμβάνει ένας εργολάβος να προχωρήσει στους ψεκασμούς. Δυστυχώς, για πολλά χρόνια δεν υπήρχε καμιά επιτήρηση και καμιά επίβλεψη.

Τυπικά, πάντα είχαμε ψεκασμούς και οι συμβάσεις εκτελούνταν κανονικά.

Τώρα, είμαστε πάνω από τη διαδικασία, εξασφαλίζοντας ότι οι ψεκασμοί γίνονται βάσει της σύμβασης. Για παράδειγμα, τα στάσιμα νερά του ΟΑΚΑ είχαν να ψεκαστούν 12 χρόνια – μιλάμε για τεράστιες εκτάσεις με μικρές λίμνες που φτιαχτήκαν για το 2004. Σκεφτείτε ότι τα κουνούπια δρουν σε ακτίνα 30 χλμ., άρα, όπως αντιλαμβάνεστε, πρόκειται για ένα εκκολαπτήριο χιλιάδων κουνουπιών που αφορά το μεγαλύτερο μέρος της Αττικής. Φέτος, πάντως, οι κλιματολογικές συνθήκες ευνοούν την προνυμφική επώαση των κουνουπιών, γι' αυτό, χρησιμοποιώντας ασφαλή φάρμακα, προχωρήσαμε σε αεροψεκασμούς σε περιοχές όπως ο Μαραθώνας ή σε έλη που αποτελούν εκκολαπτήρια δισεκατομμυρίων κουνουπιών. Βέβαια, καλούμε τις υπηρεσίες των δήμων να απολυμάνουν τα φρεάτια της αποχέτευσης γιατί εκεί κυρίως γίνεται η αναπαραγωγή των κουνουπιών τύπου Culex που είναι φορείς του ιού του Δυτικού Νείλου. Επίσης, χρειάζεται και η συνεργασία των πολιτών, διότι τα φρεάτια υδροσυλλογής, οι κήποι και οι γλάστρες είναι σημεία υψηλής επικινδυνότητας και σε αυτά τα σημεία πρέπει καθένας από μας να δράσει αποτρεπτικά. Για παράδειγμα, δεν είναι αναγκαίο να ποτίζουμε νυχτερινές ώρες και δεν αφήνουμε στάσιμο νερό ούτε σε ένα μικρό γλαστράκι» τονίζει ο κ. Καραμέρος.

«Έπειτα από πολλά χρόνια οικοδομικής εξέλιξης και εμπορικής ανάπτυξης της πόλης των Αθηνών, η πρωτεύουσα, στη σημερινή της μορφή, δεν θυμίζει σε τίποτα μια υγιώς οργανωμένη ή μια σφύζουσα από τάξη και οργάνωση ευρωπαϊκή πόλη» λέει η επίκουρη καθηγήτρια Δημόσιας Υγείας και Επιδημιολογίας και διευθύντρια του εργαστηρίου Κλινικής Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας, Μαριάννα Διομήδους.

«Η παρουσία πολλών απορριμμάτων στους δρόμους της πόλης μας, η συνεχόμενη εμφάνιση και αύξηση κατσαρίδων και τρωκτικών ζωυφίων σε διάφορα σημεία των οδών του αστικού ιστού, η εμφανέστατη έλλειψη χωροταξιθέτησης σε όλους τους δρόμους καθώς και η γενικότερη, εμποτισμένη και ενισχυμένη, δυστυχώς, ρυπαρότητα στην υφή και λειτουργία της πόλης μας έχουν πλέον συνθέσει ένα πλήρες μοτίβο οικιστικής διάλυσης και περιβαλλοντικής αποσάθρωσης σε συνολικό βαθμό» επισημαίνει.

«Σε καθημερινή βάση πολλά σημεία της πρωτεύουσας μετατρέπονται σε σκουπιδότοπο και λόγω της μη σωστής φροντίδας από την αρμόδια υπηρεσία καθαριότητας της πόλης και λόγω των περιοδικών και σχεδόν συνεχών απεργιών των εργαζομένων στον τομέα της καθαριότητας του δήμου Αθηναίων. Οι κάδοι σε ορισμένα σημεία έχουν αρχίσει να γεμίζουν επικίνδυνα, ενώ σε αρκετές περιοχές όπου πραγματοποιούνται οι επονομαζόμενες παραδοσιακές "λαϊκές αγορές" επικρατεί απόλυτη δυσωδία και, δυστυχώς, δεν πραγματοποιείται πάντα μία εκ των έσω και ενδελεχής καθαριότητα.

Παρά τις συνεχείς και επαναλαμβανόμενες εκκλήσεις από την αρμόδια υπηρεσία Καθαριότητας και Ανακύκλωσης, καθώς και από τον ίδιο τον Δήμο Αθηναίων, να μην κατεβάζουν συνεχώς οι κάτοικοι τα σκουπίδια στους κάδους, καθώς και να μην αφήνουν τις σακούλες απορριμμάτων εκτός των κάδων, εκείνοι πράττουν το αντίθετο, καθώς, όπως λένε, δεν μπορούν να τα έχουν μέσα στο σπίτι τους. Βέβαια, οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα διαμαρτύρονται, επειδή έχουν αποχωρήσει από την υπηρεσία πολλοί παλιοί δημόσιοι υπάλληλοι λόγω συνταξιοδότησης και νέες προσλήψεις δεν έχουν πραγματοποιηθεί, παρά τις συνεχείς οχλήσεις και εκκλήσεις συνδικαλιστικών εκπροσώπων της ΠΟΕ-ΟΤΑ καθώς και των αρμόδιων στελεχών και υπαλλήλων της υπηρεσίας καθαριότητας της πόλης» τονίζει.

Τι μπορεί να προκαλέσει η συσσώρευση απορριμμάτων στους δρόμους της Αθήνας; «Το πρόβλημα του κακού επιπέδου της δημόσιας υγείας στην Αθήνα έχει επιβαρυνθεί με την υπεραυξημένη εμφάνιση και συνεχή αύξηση κατσαρίδων, ποντικιών-αρουραίων και, γενικότερα, πολλαπλών τρωκτικών ζωυφίων και εκτός των συμπλεγμάτων των υπονόμων, δηλαδή σε διάφορες τοποθεσίες των οδών της πόλης. Συγκεκριμένα, έχει γεμίσει η Αθήνα γιγάντιες και φτερωτές κατσαρίδες, ειδικά από την άνοιξη του 2015. Εμφανώς, δεν είναι αυτά τα γνωστά είδη κατσαρίδας, βάσει των χρωμάτων τους και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, που πριν από χρόνια μπορούσε κάποιος πολίτης να τα εξοντώσει με ευκολία. Αυτές εδώ οι κατσαρίδες ενίοτε ίπτανται και ενίοτε επιτίθενται. Δεν υπάρχει κάποια ειδική απορία επ' αυτού του σημείου για το τι συμβαίνει, καθότι, λόγω των συνεχών μεταναστευτικών ροών και των συνεχώς εισερχόμενων ποικίλλων πληθυσμιακών κατανομών, εξαιτίας της κοινωνικής και διεθνούς παγκοσμιοποίησης, καθώς και λόγω των περιοδικών γεωπολιτικών αλλαγών, νέα είδη τρωκτικών ζωυφίων εισέρχονται στη χώρα μας και ειδικά στην πόλη της Αθήνας, η οποία αποτελεί και το βασικό σημείο αντάμωσης και συστέγασης όλων αυτών των άτακτων μεταναστευτικών αθρόων ροών.

Η κατάσταση στην Ελλάδα, και ειδικά στην Αθήνα με τη βαθύτατη δομική και οικονομική κρίση, δυστυχώς, έχει επιφέρει νέα συμβάντα δημοσιο-υγειονομικής μέριμνας. Εμφανή και σε αυξανόμενους ρυθμούς είναι τα ποντίκια και οι αρουραίοι που εμφανίζονται σε διάφορα αστικά σημεία της πόλης, ακόμη και σε εστιατόρια πολυτελείας. Απολυμάνσεις και απεντομώσεις γίνονται συνεχώς, για να αντιμετωπιστούν αυτά τα φαινόμενα κίνησης τρωκτικών. Όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία και οι επισημάνσεις συνθέτουν την άθλια εικόνα της σημερινής Αθήνας. Πάρα ταύτα, όμως, πρέπει να υπάρξει μια γρήγορη, αποτελεσματική και "εξονυχιστική" παρέμβαση για να επιλυθούν αυτά τα προβλήματα» απαντά.

«Πώς μπορούν να λυθούν τα προβλήματα που σημειώσατε;». «Προτεραιότητα της Δημοτικής Αρχής πρέπει να αποτελεί η εξασφάλιση ενός βιώσιμου και υγιούς περιβάλλοντος διαβίωσης για τους πολίτες. Η ανακύκλωση, η αποκομιδή των απορριμμάτων και η πλύση των οδών ως βασική συνιστώσα της προστασίας του περιβάλλοντος αποτελεί την προτεραιότητα όλων των προσπαθειών της Υπηρεσίας Καθαριότητας του Δήμου Αθηναίων. Στον Δήμο της Αθήνας έχει ξεκινήσει μια σημαντική προσπάθεια για ανακύκλωση. Ο σεβασμός στο περιβάλλον είναι συστατικό στοιχείο του πολιτισμού κάθε κοινωνίας. Με αυτή την έννοια η αυτόνομη αξία του περιβάλλοντος, η ανάγκη να το προστατεύσουμε και να το διαχειριστούμε σωστά θα πρέπει να διαπερνά όλες μας τις προσπάθειες για ανάπτυξη και ποιότητα ζωής. Το χρωστάμε, άλλωστε, στους εαυτούς μας, μα κυρίως στις γενιές που έρχονται. Μια προσπάθεια, όπως αυτή, με σκοπό τη βελτίωση του περιβάλλοντος και την εξυγίανσή του από την κατάχρηση του ανθρώπου χρειάζεται, πάνω απ' όλα, τους πολίτες. Η υιοθέτηση της θετικής περιβαλλοντικής συμπεριφοράς θα πρέπει να μας αγγίζει όλους ανεξαιρέτως.

Μερικές απλές, καθημερινές κινήσεις μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Για παράδειγμα, αν διαχωρίζουμε τα ανακυκλώσιμα υλικά και τα αποθέτουμε στους μπλε κάδους, βοηθάμε όχι μόνο στην προστασία του περιβάλλοντος αλλά και στην εξοικονόμηση φυσικών και οικονομικών πόρων. Στη συνέχεια, αν απορρίπτουμε τα μικροαντικείμενά μας στους κάδους και όχι στον δρόμο, η πόλη μας γίνεται αμέσως καθαρότερη. Επίσης, ρίχνοντας τα σκουπίδια μας μέσα στους κάδους, βελτιώνουμε την εικόνα της πόλης μας, εμποδίζουμε τις δυσάρεστες οσμές και, γιατί όχι, συνεισφέρουμε και στην ομαλή κυκλοφορία πεζών και αυτοκινήτων. Η προσπάθεια μας ως πολιτών της Αθήνας για μια καθαρή και περιβαλλοντικά φιλική πόλη δεν σταματάει ποτέ» καταλήγει.