Από τα πιο σημαντικά γεγονότα της προηγούμενης σεζόν στην Καλαμάτα ήταν τα εγκαίνια του χώρου της μόνιμης έκθεσης της συλλογής παραδοσιακών ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια». Εκεί πηγαίνουμε σήμερα.
Το νέο μικρό μουσείο βρίσκεται λίγο πιο πάνω από την πλατεία 23ης Μαρτίου (σήμερα τα χιλιάδες πουλιά στα δέντρα τραγουδούν σαν τρελά), στην οδό Σταδίου, στην «πάνω» πλευρά της πόλης. Το σημείο είναι κάπως κέντρο-απόκεντρο, ο φαρδύς δρόμος και η μικρή ανηφόρα-κατηφόρα του σημείου δίνουν προοπτική στον επισκέπτη για να θαυμάσει με την ησυχία του το διώροφο νεοκλασικό κτήριο. Το κτίριο Βογιόπουλου-Πλεμμένου, διατηρητέο του τέλους του 19ου αι. και ιδιοκτησίας του Δήμου, παραχωρήθηκε στο Λύκειο των Ελληνίδων για τη στέγαση της συλλογής με τον όρο της αποπεράτωσης και διαμόρφωσής του με ιδωτικές δαπάνες.
Η συλλογή των ενδυμασιών δημιουργήθηκε από τη Βίκυ Καρέλια, της οικογένειας των καπνοβιομηχάνων. Η κα Καρέλια κατέχει ξεχωριστή θέση στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης, πραγματική grande dame που συμμετέχει ενεργά σε πολλές δραστηριότητες αλλά το όνομά της έχει πάνω απ'όλα συνδεθεί με το Λύκειο των Ελληνίδων Καλαμάτας, ένα πολύ δυναμικό σωματείο του οποίου είναι πρόεδρος εδώ και πολλά χρόνια.
Κομμάτια ενός άλλου, παλιότερου κόσμου βρίσκονται μπροστά μας και πολύ θα θέλαμε να γνωρίσουμε καλύτερα αυτούς τους ανθρώπους, στις καθημερινές τους ασχολίες και στις γιορτινές τελετουργίες, την οικογένεια, την κοινωνία τους.
Οι γνώσεις της γύρω από την παραδοσιακή ενδυμασία και το πάθος για άψογη εμφάνιση είναι τέτοια που, σύμφωνα με τον αστικό καλαματιανό μύθο, η Πρόεδρος επιμελείται προσωπικά το δέσιμο του μαντηλιού κάθε χορεύτριας του Λυκείου πριν από τις παραστάσεις, διαθέτοντας μια δεξιοτεχνία καθόλου κοινή. Χαρακτηριστική φωτογράφησή της από το φακό του Σπύρου Στάβερη είναι αυτή εδώ.
Αφού θαυμάσουμε την αναπαλαίωση του κτιρίου εξωτερικά (αρχιτ. μελέτη Θαν. Κυρατσούς), μπαίνουμε στο Μουσείο, όπου τα πάντα είναι πολύ οργανωμένα, σύγχρονα και εντυπωσιακά.
Πληροφορούμαστε ότι την προετοιμασία των εκθεμάτων επιμελήθηκε η ενδυματολόγος και Πρόεδρος του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος Ιωάννα Παπαντωνίου, το alter ego της Β. Καρέλια στα θέματα παραδοσιακής ενδυμασίας και ο σκηνογράφος Σταμάτης Ζάννος.
Η κατάταξη των εκθεμάτων (από τη λαογράφο καθηγήτρια Νάντια Μαχά – Μπιζούμη) ακολουθεί την τυπολογία της Αγγελικής Χατζημιχάλη, δηλαδή τα τρία επίπεδα του μουσείου οργανώνονται γύρω από τα βασικά είδη ενδύματος (πουκάμισο, καβάδι, σεγκούνι και φουστάνι) καλύπτοντας την εποχή από τα μέσα του 18ου αι. μέχρι τις αρχές του 20ου αι. Για κάθε τύπο ενδύματος παρουσιάζονται πολλές και διάφορες ενδυμασίες.
Οι αφαιρετικές προθήκες, ο συνολικός χαμηλός φωτισμός (επιμ. φωτισμών Ελευθερία Ντεκώ), οι σκούροι χρωματισμοί στις αίθουσες και η χαμηλότονη μουσική υπόκρουση (ειδική σύνθεση από το Τμ. Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Παν.) δημιουργούν το χώρο για να κυριαρχήσουν τα εκθέματα και βοηθούν και τον πιο αφηρημένο να συγκεντρωθεί στη μουσειολογική ιδέα.
Επίσης, πρόκειται για το πρώτο μουσείο που προσωπικά επισκέπτομαι όπου το επεξηγηματικό υλικό δεν είναι σε έντυπη μορφή αλλά μόνο ψηφιακά, με οθόνες αφής για ηλεκτρονική ξενάγηση δίπλα σε κάθε προθήκη. Η πρόσβαση στις ψηφιακές οθόνες είναι πολύ εύκολη ενώ τα επεξηγηματικά κείμενα (Ξένια Πολίτου, Μουσείο Μπενάκη), που συνήθως είναι μια πονεμένη ιστορία στα μουσεία όσο καλές προθέσεις κι αν υπάρχουν, εδώ είναι απλά και κατανοητά. Βέβαια, επειδή πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος, η ξενάγηση από το προσωπικό του μουσείου κάνει την περιήγηση ακόμα πιο ενδιαφέρουσα, με παραστατικές αφηγήσεις και πολλές επιπλέον εξηγήσεις.
Στο ισόγειο βρίσκονται οι πιο εντυπωσιακές και θεατρικές προθήκες που, ξεκινώντας από το πρώτο, υψώνονται μέχρι το τελευταίο επίπεδο της έκθεσης. Μέσα σε αυτές, πολυτελή εξώρουχα ανδρικά και γυναικεία, οι ονομαζόμενοι επενδύτες ή ντουλαμάδες, περιστρέφονται αργά και ανεβοκατεβαίνουν, οπότε μπορεί κανείς να τα δει προσεκτικά απ' όλους τους χώρους κι από διάφορες γωνίες.
Και η περιήγηση συνεχίζεται: κεφαλόδεσμοι, στολίδια κάθε είδους, βαριά κοσμήματα για όλο σχεδόν το σώμα, γούρια και αποτροπαϊκά σύμβολα, απεριόριστοι χρωματικοί συνδυασμοί και διάφορα μοτίβα, κεντήματα, μάλλινα και υφαντά, φορεσιές καθημερινές, γιορτινές, νυφικές, φορεσιές νησιώτικες, από τα ορεινά, από νομάδες και ημινομάδες, φορεσιές δυτικότροπες της βασίλισσας Αμαλίας και της Όλγας, μια ατέλειωτη σειρά από μαντήλια, ζωνάρια, ποδιές, φούστες, φουστάνια, πανωφόρια και γιλέκα σε πάμπολλες παραλλαγές αλλά κανένα ίδιο με το άλλο, φτιαγμένα όλα από τα χέρια των ανθρώπων, με καλλιτεχνία και τεχνική, και αμέτρητες διαφορετικές λέξεις για να τα ορίσουν. Μια καλαισθησία που δεν υπάρχει πια, θα έλεγε η δημιουργός της συλλογής κα Καρέλια.
Παρατηρώ τους επισκέπτες· η οργάνωση, ο μουσειολογικός σχεδιασμός και βέβαια τα εκθέματα δημιουργούν σε όλους ισχυρές εντυπώσεις.
Κομμάτια ενός άλλου, παλιότερου κόσμου βρίσκονται μπροστά μας και πολύ θα θέλαμε να γνωρίσουμε καλύτερα αυτούς τους ανθρώπους, στις καθημερινές τους ασχολίες και στις γιορτινές τελετουργίες, την οικογένεια, την κοινωνία τους.
Όμως δεν είναι τόσο εύκολο, μπορεί τα ρούχα τους, φτιαγμένα απ΄τους ίδιους, να είναι δίπλα μας αλλά ο κόσμος τους βρίσκεται ήδη πολύ μακριά από τον δικό μας. Κι αυτό δημιουργεί, προς στιγμή και ασυνείδητα, την αναπόληση για μια ζωή με προνεωτερικές βεβαιότητες, όπως οι ανθεκτικοί φυσικοί δεσμοί, η αδιαμεσολάβητη εξουσία, η παντοδυναμία της κοινότητας, μακριά από τη δική μας σημερινή ρευστή εποχή.
