Martin Kollar
Ο μάγος του παραλόγου
"Οι φωτογραφίες του σλοβάκου φωτογράφου Martin Kollar είναι ένα υπερρεαλιστικό χάδι για τα μάτια. Καταφέρνει και δημιουργεί σε κάθε του λήψη ένα παράξενο μίγμα διεγερτικής ανωμαλίας και υποβλητικής γλυκύτητας"
Η Joséphine Faisant -νέα δημοσιογράφος που μένει τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα, αρθρογραφόντας γύρω από τη φωτογραφία- παρουσιάζει τον σλοβάκο φωτογράφο που βραβεύτηκε το 2014 με το Prix Élysée
Το 2007, ο Martin Kollar κυκλοφόρησε μια σειρά που ονομάζεται εύστοχα Nothing Special, η οποία αποτελείται από φωτογραφίες που παρουσιάζουν, στις ανατολικές χώρες όπου τραβήχτηκαν, αλλόκοτες σκηνές που σου φέρνουν ένα χαμόγελο, αλλά ταυτόχρονα σε προβληματίζουν. Πράγματι, ο σλοβάκος φωτογράφος μας βυθίζει σε μια υπερρεαλιστική διάσταση, που αιωρείται μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας.
Κανένας θρύλος, καμιά αφήγηση, μόνο ο τίτλος της σειράς θα μπορούσε να φωτίσει αμυδρά το γιατί αυτών των απίθανων σκηνών. Το Nothing Special περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, φωτογραφίες που δείχνουν ένα σκυλί πάνω σε μια στέγη, βιολιστές να διασχίζουν έναν αυτοκινητόδρομο, άλογα σε μια είσοδο κτηρίου ... Μια συλλογή στιγμών που κάθε άλλο παρά συνηθισμένες είναι.
Μια ποιητική της σιωπής
Το μοναδικό κειμενικό στοιχείο στο έργο του Martin Kollar δεν βοηθάει στην κατανόηση, το αντίθετο. Χρησιμοποιεί αυτήν την απουσία αφήγησης, δίνοντας στην παράλογη εικόνα μια μορφή άβολης μαγείας, που ωθεί τον θεατή να μονολογεί: "Είναι πραγματικό; Είναι κάποιο μοντάζ; Είναι μια ταινία; Είναι δυνατόν; "Απάντηση δεν υφίσταται, με αποτέλεσμα η αμφισημία της φωτογραφίας να είναι είναι ακόμα πιο εντυπωσιακή, καθώς αμφιταλαντευόμαστε ανάμεσα στην κωμική επίδραση της φωτογραφιμένης κατάστασης και την ποιητική αιώρηση που δημιουργεί.
Αυτή η σιωπή του δημιουργού, σε ό,τι αφορά το πλαίσιο, αφαιρεί κάθε ελπίδα για μια ορθολογική εξήγηση της σκηνής. Όσο πιο παράδοξη είναι η σκηνή, τόσο περισσότερο εντυπώνεται η απουσία αυτή, διατηρώντας μια ένταση που κάνει τον τίτλο Nothing Special να ακούγεται σαν μακρινό γέλιο.
Το παράλογο του εφήμερου
"Η έννοια του προσωρινού γλιστρά μέσα από τα χέρια μας, αγωνιζόμαστε κατά της πολύμορφης αποσύνθεσης και κατά του κενού που άφησε η εγκατάλειψη των παλιών δογμάτων." Με αυτά τα λόγια παρουσιάζει ο φωτογράφος το έργο του. Η γλυκιά ειρωνεία που διαποτίζει κάθε του φωτογραφία μιλάει στην πραγματικότητα για ένα θέμα βαθύ, το εφήμερο: "Πρόκειται για μια εξιστόρηση ή για μια φωτογραφική απεικόνιση που συλλαμβάνει τη διάλυση του μονίμου προς κάτι προσωρινό και έκτακτο."
Τα πράγματα που δεν διαρκούν, η εμφάνιση και μετά η εξαφάνιση, αποτελούν γι' αυτόν την πηγή του παραλόγου. Η συνείδηση του εφήμερου και η διακωμώδηση του αβέβαιου κατοικούν στο έργο του. 'Οχι τυχαία, εφ' όσον ο Martin Kollar μεγάλωσε σε μια χώρα που δεν υπάρχει πλέον σήμερα: στην Τσεχοσλοβακία.
Εν τέλει, μήπως δεν ισχύει αυτό για όλους μας; Μήπως δεν κείτεται βαθιά η παιδική ηλικία σε μια χώρα όπου μεγαλώσαμε, και η οποία όμως χάθηκε με την ενηλικίωση; Όλα τα θεμέλια, όσο στερεά κι αν είναι στα πρώτα μας χρόνια, εξαφανίζονται ή μερικές φορές γίνονται κι αστεία όταν τα βλέπεις μετά από καιρό. Μέσα από τις παράξενες εικόνες του, ο Martin Kollar αποθέτει ένα βλέμμα περιπαιχτικό και ποιητικό πάνω σε όλο αυτό το παράλογο που αιωρείται σ' έναν κόσμο όπου τίποτα δεν διαρκεί.
Τηλεπαρουσιαστές σε απόγνωση
Ο κόσμος της τηλεόρασης δεν διέφυγε από το λοξό βλέμμα του Martin Kollar. Της αφιερώνει μία ολόκληρη σειρά που την ονομάζει TV Anchors. Ξαναβρίσκουμε εδώ τις διφορούμενες καταστάσεις που του αρέσει να φωτογραφίζει, μια αλυσίδα ψευδαισθήσεων αναφορικά με το πραγματικό, πιθανών όσο και απίθανων.
'Ορθιοι, μπηγμένοι σαν πάσσαλοι μέσα σε ένα περίεργο σκηνικό, οι τηλεπαρουσιαστές αυτοί εμφανίζονται σαν μαρμαρωμένοι ήρωες του βασιλείου του παραλόγου. Με το κενό τους βλέμμα, είναι τα σκιάχτρα του τηλεοπτικού πεδίου. Ο φωτογράφος μας κάνει σχεδόν να αμφιβάλλουμε για την ύπαρξή τους. Φλερτάρουμε με μια ατμόσφαιρα ξύπνιου ονείρου στο στυλ του David Lynch, σε μια εκδοχή φωτεινή και πολύχρωμη.
Μια αστεία έλξη για τους κασκαντέρ
Εμμένοντας πάντα στο ίδιο θέμα, το δίπολο πραγματικότητα-μυθοπλασία, ο Martin Kollar έχει κάνει άλλη μια δουλειά που αφορά τους κασκαντέρ, όπως το υποδηλώνει και ο τίτλος της: Stunt Man. Ένας απ' αυτούς έχει πάρει ήσυχα φωτιά μπροστά από μια όμορφα ερειπωμένη πρόσοψη, με τα δύο πόδια να πατάνε γερά στο έδαφος, ενώ ένας άλλος φαίνεται εγκλωβισμένος στο κενό μεταξύ πτώσης και βουτιάς ... Τέλειοι χαρακτήρες γι' αυτόν τον μάγο του παραλόγου που διασκεδάζει με την αιωρησή τους μέσα σε μια ψευδαίσθηση βαρύτητας.
Ο Martin Kollar παίζει με τη σχέση μας με την πραγματικότητα, με την επισημότητα και τη σοβαρότητα, έννοιες που αποτελούν στην πραγματικότητα μόνο τον προθάλαμο της διάχυτης γλυκιάς ειρωνείας. Είναι παντού, τίποτα δεν φαίνεται να της διαφεύγει και ο φωτογράφος της έδωσε την τιμητική θέση μέσα από τις διαφορετικές συλλογές στιγμών που μετατρέπει σε παρωδίες ιντριγκαδόρικες.
Περιπλάνηση στα προάστεια του Τελ-Αβίβ
Ο Martin Kollar συμμετείχε επίσης στο πρότζεκτ This Place, μαζί με άλλους έντεκα φωτογράφους από διάφορες χώρες, οι οποίοι ταξίδεψαν στο Ισραήλ για να συνθέσουν μια ενιαία εικόνα των πολλαπλών όψεων αυτής της χώρας (των οποίων η προσέγγιση δεν είναι προφανής). Οι φωτογραφίες του από το Ισραήλ δημοσιεύτηκαν το 2013 στο βιβλίο Field Trip, μετά από ένα ολόκληρο χρόνο περιπλάνησης στην περιοχή του Τελ Αβίβ.
Ο φωτογράφος αφηγείται μια διαδρομή γεμάτη εμπόδια κατά τη διάρκεια της χρονιάς αυτής που πέρασε στο Ισραήλ. Μιλάει μάλιστα για ένα αίσθημα ελέγχου που ευνοεί την παράνοια. Μια ατμόσφαιρα δυσίωνη που απηχεί απόλυτα την πραγματική/μη πραγματική ένταση που υπάρχει ήδη στις φωτογραφίες του.
Ο θάνατος της διάρκειας
Το 2015, ο Martin Kollar ήταν ο πρώτος που βραβεύτηκε με το Prix Élysée., το οποίο θεσπίστηκε το 2014 για να συμβάλει στην παραγωγή φωτογραφικών έργων. Τότε είχε διακριθεί η σειρά του Provisional Arrangement. Το έργο αυτό, αποτελούμενο από 35 φωτογραφίες τραβηγμένες σε όλη την Ευρώπη διερευνά το βασίλειο του εφήμερου στην κοινωνία μας, σε μια εποχή όπου συνεχώς μεταπηδάμε από το ένα στο άλλο προς χάριν της ανανέωσης, όπου τίποτα πια δεν προορίζεται να διαρκέσει, ούτε τα αντικείμενα, ούτε οι σχέσεις, ούτε τα πιστεύω, ούτε τα πάθη.
Η μετάβαση από το μόνιμο στο προσωρινό, που γίνεται αντιληπτή κάτω από τις πιο παράξενες διαφορετικές μορφές, αποτελεί μια πραγματική έμπνευση για τον φωτογράφο. Υπογραμμίζει μέσα από κάθε φωτογραφία τον θλιβερό, ανησυχητικό και αστείο θάνατο του αμετάβλητου.
'Οπως το εξηγεί ο φωτογράφος στο πορτρέτο που του είναι αφιερωμένο στο λεύκωμα των υποψηφίων του Prix Élysée:
"Η φωτογραφία, σ' αυτήν την περίπτωση, είναι ένας ενδιάμεσος σταθμός, ένα είδος μεταβατικής μνήμης ανάμεσα σε δύο στιγμές. Πάνω σ' αυτό επιθυμώ να δουλέψω, καλύπτοντας το κενό και χτίζοντας μέσα στα χάσματα."
Joséphine Faisant
