Από τον Δημήτρη Κυριαζή
Την Τρίτη που μας πέρασε, 24 Ιουνίου, δεν γιορτάσαμε μόνο την πρόκριση της Εθνικής στην επόμενη φάση του Μουντιάλ. Η συγκεκριμένη μέρα είναι το γενέθλιο του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου που αποκαλείται και Αη Γιάννης Ριγανάς/Κλήδονας/Ριζικάρης ή Φανιστής.
Παραδοσιακά η γιορτή του συνδέεται με το θερινό ηλιοστάσιο και θεωρείται γιορτή των ξωμάχων, του βουνού και του κάμπου. Οι κοπέλες που φέρνουν το "αμίλητο νερό" κρατούν το κεντρικό ρόλο. Αμίλητες και σοβαρές, φέρνουν το νερό μέσα σε στάμνες και το ρίχνουν σε ένα μεγάλο πήλινο αγγείο (τη λάινα). Η δύναμη του αμίλητου νερού λέγεται ότι έγκειται στο γεγονός ότι ο πατέρας του Προδρόμου, σύμφωνα με τις Γραφές παρέμεινε άλαλος μέχρι να γεννηθεί ο γιός του.
Στη λάινα τοποθετεί ο καθένας ένα προσωπικό του αντικείμενο, ένα «ριζικάρι» όπως το λένε. Στη συνέχεια διαβάζεται μια μαντεία που απευθύνεται στον κάτοχο του κάθε αντικειμένου που ανασύρεται από το νερό.
Μετά από αυτή την ιεροτελεστία (που στην επαρχία γινόταν το πρωί) έρχεται η ώρα της φωτιάς και το έθιμο της "Αφής των Πυρών του Κλήδονα". Στη φωτιά που άναψε στο κέντρο της πλατείας έριξαν τα μαγιάτικα στεφάνια και ακολούθησε χορός δίπλα (και μερικές φορές πάνω) στις φλόγες με ηχητική υπόκρουση από το Εργαστήρι Ελληνικής Μουσικής του Δήμου Αθηναίων.
Η υπερπήδηση της φωτιάς κατά το έθιμο έχει μαγική σημασία. Το σκεπτικό είναι ότι όποιος πηδήξει πάνω από τις φλόγες θα έχει υγεία και ευτυχία. Στο τέλος και αφού σβήσου οι φωτιές, η στάχτη μοιράζεται στις κοπέλες.
Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και η πρώτη γραπτή του περιγραφή ανέρχεται στους Βυζαντινούς χρόνους. Η ίδια η λέξη υπάρχει από την εποχή του Ομήρου, «κλήδων» ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος, και κατ" επέκταση το άκουσμα σιωνισμού ή προφητείας, ο συνδυασμός τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής, στον οποίο αποδιδόταν προφητική σημασία.
H Πελιώ Παπαδιά στο talcma.gr δίνει την παραδοσιακή διάσταση του εθίμου που τηρείται ακόμα σε μερικά χωριά της Ελλάδας: "Την παραμονή του Αη-Γιαννιού, οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποιο μέλος της συντροφιάς, συνήθως σε μια «Μαρία» (στη Θράκη ο ρόλος αυτός δίνεται στην ονομαζόμενη «Καλλινίτσα»), της οποίας και οι δύο γονείς είναι εν ζωή, να φέρει από το πηγάδι ή την πηγή το «αμίλητο νερό». Η ονομασία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η εν λόγω κοπέλα και η συνοδεία της πρέπει να ολοκληρώσουν την αποστολή αυτή, τηρώντας απόλυτη σιωπή. Επιστρέφοντας στο σπίτι όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό αδειάζεται σε πήλινο -ως επί το πλείστον- δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο, το λεγόμενο ριζικάρι. Συνήθως, πρόκειται για κάποιο προσωπικό αντικείμενο, συχνά μάλιστα πολύτιμο. Στη συνέχεια, το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα «κλειδώνεται» και τοποθετείται σε ανοιχτό χώρο. «Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ" Αγιαννιού τη χάρη, κι όποια "χει καλό ριζικό να δώσει να τον πάρει». Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων, για να «ξαστριστεί». Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρα τους το μελλοντικό τους σύζυγο".
*Τις φωτογραφίες μας παραχώρησε ο κύριος Ηλίας Γ. Προβόπουλος
twitter.com/DKyriazis
σχόλια