Στην παρουσίαση του βιβλίου «10+1 ερωτήσεις και απαντήσεις για το Μακεδονικό»

Το Μακεδονικό, όπως και το Κυπριακό, είναι δύο εθνικά θέματα που συγκαταλέγονται στην κατηγορία «των χαμένων ευκαιριών». «Κανείς δεν θα το θυμάται σε δέκα χρόνια» δήλωνε τον Φεβρουάριο του 1993 ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, θεωρώντας ότι επρόκειτο για ένα θέμα μη σοβαρό. Είκοσι πέντε χρόνια μετά, το συγκεκριμένο πρόβλημα όχι μόνο παραμένει άλυτο αλλά και πρωταγωνιστεί στις σελίδες της επικαιρότητας.

Απόγευμα και στην αίθουσα του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Αθηνών στην οδό Ακαδημίας πολιτικοί, δημοσιογράφοι, βουλευτές, πανεπιστημιακοί, αναγνώστες και πολίτες προσέρχονταν στην παρουσίαση του βιβλίου των Κωστή Καρπόζηλου και Δημήτρη Χριστόπουλου «10+1 ερωτήσεις και απαντήσεις για το Μακεδονικό» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.

Είναι γεγονός ότι σε μια περίοδο που οι συζητήσεις για την επίλυση του σχετικού θέματος βρίσκονται καθημερινά στην ημερήσια διάταξη, το συγκεκριμένο βιβλίο, καθώς και η αντίστοιχη παρουσίαση, προκάλεσε έντονο ενδιαφέρον σε μια ανοιχτή συζήτηση που απευθυνόταν κυρίως σε όσους επιθυμούν να κατανοήσουν ένα εθνικό θέμα που θεωρείται «ταμπού», είτε συμφωνούν είτε διαφωνούν με το περιεχόμενο του βιβλίου.

Λίγο μετά τις επτά, ο χώρος της εκδήλωσης είχε γεμίσει ασφυκτικά. Τη συζήτηση συντόνισε η δημοσιογράφος της εφημερίδας «Καθημερινή» Ξένια Κουναλάκη, η οποία, στην εναρκτήρια τοποθέτησή της, σημείωσε ότι «το βιβλίο αυτό θα έπρεπε να έχει αποτελέσει έναν μπούσουλα για την ηγεσία του υπουργείο Εξωτερικών προκειμένου να ενημερώσει την κοινή γνώμη για την ανάγκη επίλυσης αυτής της χρόνιας εκκρεμότητας.

Πρόκειται για ένα βιβλίο που επιχειρεί να διαλύσει παγιωμένους μύθους, να βάλει στις πραγματικές του διαστάσεις το Μακεδονικό και απαντά στο ερώτημα ποια θα μπορούσε να είναι μια ρεαλιστική διαπραγμάτευση με αιτήματα και διεκδικήσεις που συνάδουν με το διεθνές δίκαιο.

Η χώρα μας έχει συμφέρον να λύσει το συγκεκριμένο πρόβλημα ώστε να δημιουργηθεί μια νέα εποχή στις σχέσεις των δύο λαών. Η Ελλάδα δεν κερδίζει από την παράταση της εκκρεμότητας. Κινούμαστε σε ένα status quo "μη λύσης", με αποτέλεσμα να χάνεται χρόνος.

Αντίθετα, η διαπραγμάτευση ξεκίνησε ενώ η κοινή γνώμη ζούσε ακόμα με την ονείρωξη των συλλαλητηρίων, την απόκρυψη του ονόματος της γειτονικής χώρας στους αγώνες μπάσκετ, τον ανταγωνισμό σε μεγαλεξανδρίτιδα και τη χρήση υποτιμητικών νεολογισμών. Μια φοβική στάση, που μάλλον τρόμο μαρτυρούσε απέναντι στο υποτιθέμενο κρατίδιο και τη σλαβομακεδονική μειονότητα παρά ιμπεριαλιστικές διαθέσεις εκ μέρους της Ελλάδας, μιας ευρωπαϊκής και νατοϊκής δύναμης».

Στη συνέχεια, χαιρετισμό απηύθυνε ο πρόεδρος της Βουλής, Νίκος Βούτσης, ο οποίος, από τη θέση του τρίτου ανώτερου πολιτειακού αξιώματος της Ελληνικής Δημοκρατίας, επισήμανε:

«Η χώρα μας έχει συμφέρον να λύσει το συγκεκριμένο πρόβλημα ώστε να δημιουργηθεί μια νέα εποχή στις σχέσεις των δύο λαών. Η Ελλάδα δεν κερδίζει από την παράταση της εκκρεμότητας. Κινούμαστε σε ένα status quo "μη λύσης", με αποτέλεσμα να χάνεται χρόνος».

Επίσης, ο πρόεδρος της Βουλής στάθηκε ιδιαίτερα στην ανάγκη δημιουργίας ενός πλέγματος ισχυρών εγγυήσεων και κανόνων και τόνισε: «Πρέπει να βρεθεί μια αμοιβαία βιώσιμη λύση, μακριά από κραυγές, ώστε να μη θεωρείται η Ελλάδα ένα απομονωμένο και ανάδελφο έθνος».

Παράλληλα, υπογράμμισε ότι θα πρέπει «να αντισταθούμε σθεναρά σε λογικές «κυνηγιού μαγισσών» και να αποφύγουμε τους τακτικισμούς πολλών που προβάλλουν κατηγορίες για εσχάτη προδοσία σε μειοδότες και εθνομηδενιστές.

Επίσης, εστίασε με νόημα στο γεγονός ότι δεν πρέπει να δίνεται χώρος στη σύγχρονη γραφική εκδοχή της πατριδοκαπηλίας, διότι έτσι αναπτύσσεται το θερμοκήπιο των φιλοφασιστικών χρυσαυγίτικων αντιλήψεων, και ολοκλήρωσε τον χαιρετισμό του ως εξής:

«Δεν χρειάζεται να αφήσουμε στα παιδιά μας επικίνδυνες εκκρεμότητες που μπορεί να δημιουργήσουν αστάθεια για το μέλλον της χώρας μας».

Αμέσως μετά τον λόγο έλαβε η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Έφη Γαζή, η οποία εντόπισε τη δυναμική σχέση παρελθόντος - παρόντος που αναδεικνύει το βιβλίο, τον πολυθρησκευτικό και πολυεθνοτικό χαρακτήρα του Μακεδονικού, ενώ τόνισε ότι συμπυκνώνει ευρήματα και πορίσματα, καθώς και ότι αποτελεί μια γενναία συμβολή στη δημόσια συζήτηση.

Ωστόσο, στο τέλος της ενδιαφέρουσας τοποθέτησης δεν παρέλειψε να επισημάνει ότι πίσω από τη Μακεδονία βρίσκονται δυνάμεις που αμφισβητούν τη δημοκρατία.

Ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσηςτόνισε ότι πρέπει «να αντισταθούμε σθεναρά σε λογικές «κυνηγιού μαγισσών»

Από την πλευρά του ο ιστορικός Λεωνίδας Εμπειρίκος τόνισε ότι πρόκειται για ένα χρήσιμο βιβλίο, ειδικά στην παρούσα συγκυρία, και δεν δίστασε να πει ότι κάθε προσπάθεια που δεν τελεσφορεί είναι η αρχή μιας αρνητικής πορείας που δυσκολεύει ολοένα και περισσότερο την επίλυση του θέματος.

Ταυτόχρονα, στάθηκε πολύ στην αποσιώπηση κεφαλαιωδών ζητημάτων τα οποία δεν γνωρίζει το ελληνικό κοινό, καθώς και στο ότι υπάρχουν πτυχές που τα μέσα ενημέρωσης αποκρύπτουν, ώστε η πληροφόρηση να είναι ελλιπής. Κλείνοντας, πρόσθεσε ότι το συγκεκριμένο βιβλίο για το Μακεδονικό είναι μια καλή αφορμή να αναμετρηθούμε με το παρελθόν.

Τον κύκλο των ομιλιών έκλεισε ο ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Χρήστος Ροζάκης, ο οποίος στάθηκε περισσότερο στα τελευταία τριάντα χρόνια και ειδικότερα στις χαμένες ευκαιρίες από τις αρχές της δεκαετίας του '90 και εντεύθεν. Ο κ. Ροζάκης αναφέρθηκε συγκεκριμένα στο σχέδιο που έφερε το όνομα «Πακέτο Πινέιρο» και στο οποίο είχε προταθεί η σύνθετη ονομασία «Νέα Μακεδονία».

Βέβαια, το σχέδιο αυτό είχε απορριφθεί από την ελληνική πλευρά με την αιτιολογία ότι η Ελλάδα δεν επρόκειτο να αναγνωρίσει κράτος στην ονομασία του οποίου θα υπήρχε ο όρος ή παράγωγο του όρου «Μακεδονία».

Επίσης, το 1995 οι δύο χώρες συνομολόγησαν μια Ενδιάμεση Συμφωνία, η οποία επέβαλε έναν δεσμευτικό «κώδικα συμπεριφοράς», και φτάσαμε στο 2008, στη Σύνοδο Κορυφής του Βουκουρεστίου και στο βέτο Καραμανλή, ενώ ακολούθησε η καταδικαστική απόφαση-καταπέλτης για την Ελλάδα, όπως τη χαρακτήρισε ο κ. Ροζάκης.

Προς το τέλος της εκδήλωσης έγιναν κάποιες ερωτήσεις από το κοινό για το ακανθώδες θέμα του Μακεδονικού και ακολούθησε μια μικρής έκτασης συζήτηση με απαντήσεις εκ μέρους του πάνελ.

Διαχρονικά, μύθοι, αλήθειες, ψέματα, συλλαλητήρια, επίμαχες φράσεις, πύρινοι λόγοι, συσκέψεις πολιτικών αρχηγών, συζητήσεις, προτάσεις, παραιτήσεις, προβληματισμοί, στερεότυπα, αφορισμοί, συναποτελούν το υλικό κατασκευής της πραγματικότητας του μακεδονικού ζητήματος. Φωτογραφία του Σπύρου Στάβερη από το συλλαλητήριο για τη Μακεδονία στη Θεσσαλονίκη το 1992.

Διαχρονικά, μύθοι, αλήθειες, ψέματα, συλλαλητήρια, επίμαχες φράσεις, πύρινοι λόγοι, συσκέψεις πολιτικών αρχηγών, συζητήσεις, προτάσεις, παραιτήσεις, προβληματισμοί, στερεότυπα, αφορισμοί, συναποτελούν το υλικό κατασκευής της πραγματικότητας του μακεδονικού ζητήματος.

Αν μπορούσαμε, λοιπόν, να συμπυκνώσουμε όσα λέχθηκαν κατά τη διάρκεια της συζήτησης αλλά και όσα παρουσιάζονται στο βιβλίο, θα λέγαμε ότι το κυρίαρχο θέμα που αναδείχτηκε είναι η μυωπική, αναποτελεσματική στάση εκ μέρους της Ελλάδας, η οποία τελικά δεν καταφέρνει να πείσει κανέναν. Επίσης, ότι όλη αυτή η στασιμότητα γεννά πολιτικό αυταρχισμό και μια νεόκοπη εθνικοφροσύνη γι' αυτό και πρέπει να οριστεί ένα πεδίο κριτικού λόγου, ώστε να ξεφύγουμε από την ακινησία.

Αναμφίβολα, οι συγγραφείς του βιβλίου με τις «10+1 ερωτήσεις και απαντήσεις» έχουν ως κύριο στόχο να σκαλίσουν βεβαιότητες και να ανασκευάσουν τη βασική λειτουργία των μύθων για το Μακεδονικό που επικρατούν στον δημόσιο διάλογο.

Μα, υπάρχει Μακεδονικό έθνος; Ποια η σχέση της αριστεράς με το μακεδονικό ζήτημα; Υπάρχει μακεδονική γλώσσα; Είναι, δηλαδή, λάθος το ότι το κράτος αυτό είναι των Σκοπίων και οι πολίτες του είναι οι Σκοπιανοί; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θέτουν οι δύο ιστορικοί.

Κρίνουν ότι η ελληνική κοινωνία πορεύεται συναισθηματικά, αυτοπαγιδεύεται και δυσπιστεί σε κάθε διαφορετική φωνή. Παράλληλα, πιστεύουν ότι όσα κυριαρχούν στη δημόσια συζήτηση δεν είναι απλώς ψέματα αλλά αφηγήσεις που κινητοποιούν συνειδήσεις, επηρεάζουν συμπεριφορές, αναπαράγουν συναισθηματικές ταυτίσεις και δημιουργούν εναλλακτικές ιστορικές παραδοχές.

Οι δύο συγγραφείς του βιβλίου Κωστής Καρπόζηλος και Δημήτρης Χριστόπουλος

Η LiFO συνομίλησε με τους δύο συγγραφείς και τους ρώτησε σχετικά με τον στόχο αυτού του βιβλίου. Ο Κωστής Καρπόζηλος, ιστορικός και διευθυντής των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, μας απάντησε:

«Με το βιβλίο αυτό έχουμε δύο στόχους. Ο πρώτος είναι να συμβάλουμε, στο μέτρο που μπορούμε, στην αμφισβήτηση των μονότονα επαναλαμβανόμενων μύθων γύρω από το Μακεδονικό. Αυτό που κυρίως μας ενδιαφέρει είναι να διαφωτίσουμε συνθήματα και στερεότυπα που έχουν εμπεδωθεί στον δημόσιο λόγο. Για παράδειγμα, ακούμε συνέχεια για τον αλυτρωτισμό του Συντάγματος της ΠΓΔΜ. Σπάνια όμως διαβάζουμε ποια είναι εκείνα τα σημεία του Συντάγματος που μπορούν να αναγνωστούν ως αλυτρωτικά. Στο βιβλίο μας μεταφράζουμε τα επίμαχα σημεία και υπογραμμίζουμε ότι, είτε μας αρέσει είτε όχι, δεν είναι αλυτρωτικά.

»Και θυμίζουμε ότι σύμφωνα με την Ενδιάμεση Συμφωνία, η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας "διακηρύσσει ότι τίποτα στο Σύνταγμά της, και ιδίως στο προοίμιό του ή στο Άρθρο 3 αυτού, δεν μπορεί ή δεν πρέπει να ερμηνευτεί ως εμπεριέχον ή δυνάμενο να εμπεριέχει στο μέλλον τη βάση για εδαφική αξίωση πέραν των συνόρων της». Πού είναι εδώ ο αλυτρωτισμός;

»Ο δεύτερος είναι να δείξουμε ότι υπάρχει τρόπος να συζητάμε σε επιστημονική βάση όσα μας απασχολούν με έναν απλό και εύληπτο τρόπο. Για πολλά χρόνια οι "ειδικοί" συνομιλούσαν μεταξύ τους και μετά με έκπληξη έβλεπαν ότι τα πορίσματά τους βρίσκονταν σε χαώδη απόσταση από την κοινωνία.

»Θεωρώ θετικό το ότι πυκνώνουν τα παραδείγματα τεκμηριωμένων αναλύσεων, των οποίων η έγνοια είναι η μεγαλύτερη δυνατή διάχυση. Αυτή η τάση προφανώς έχει ένα πολιτικό πρόσημο: να αντιλαμβανόμαστε εαυτόν ως πολίτες που έχουμε το δικαίωμα και την υποχρέωση στην ανάπτυξη ενός παραγωγικού διαλόγου γύρω απ' όσα μας απασχολούν.

»Η μεγαλύτερη ικανοποίηση, λοιπόν, που έχουμε αντλήσει από το βιβλίο γύρω από το Μακεδονικό είναι ότι οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες μας λένε "χάρηκα που το διάβασα", ανεξάρτητα από το αν συμφωνούν ή διαφωνούν μαζί του. Ένα εύκολο βιβλίο για ένα δύσκολο θέμα».

Ο Δημήτρης Χριστόπουλος, πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και καθηγητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου, επισήμανε τα εξής: «Στις πανεπιστημιακές παραδόσεις διεθνών σχέσεων ανά τον κόσμο η ελληνική στάση σχετικά με το όνομα της γειτονικής μας χώρας διδάσκεται ήδη ως διπλωματικό σφάλμα. Για τους περισσότερους απλώς "ακατανόητο", όχι όμως για τους "μύστες" της βαλκανικής Ιστορίας.

Κρίνουν ότι η ελληνική κοινωνία πορεύεται συναισθηματικά, αυτοπαγιδεύεται και δυσπιστεί σε κάθε διαφορετική φωνή.

Όπως και άλλα κράτη, η Ελλάδα, από την εποχή της ανεξαρτησίας της, κατά καιρούς προβαίνει σε βλαπτικές για την ίδια επιλογές που υπαγορεύονται από την ιδεοληψία, την πατριδοκαπηλία και την απόλυτη έλλειψη συναίσθησης των συσχετισμών, τόσο στο πεδίο της γεωπολιτικής όσο και σε εκείνο των ιδεών. Αυτή την εθνικιστική απερισκεψία η χώρα μας την έχει πληρώσει πολύ ακριβά στο παρελθόν.

Σήμερα, η παρουσία μιας νέας κυβέρνησης στα Σκόπια δίνει μια μοναδική ευκαιρία στην Αθήνα να ρεφάρει, ελαχιστοποιώντας τις απώλειες του λάθους των αρχών της δεκαετίας του '90 ‒ κάλλιο αργά παρά ποτέ. Η διευθέτηση του περίφημου μακεδονικού ζητήματος στις αρχές του 21ου αιώνα θα είναι αυτοτελώς –χωρίς κανέναν συμψηφισμό εσωτερικής κατανάλωσης– ένα επίτευγμα. Αυτό πρέπει να το καταλάβει η ελληνική πολιτική τάξη χωρίς περιστροφές.

Μια χώρα, το όνομά της οποίας έγινε, δικαίως ή αδίκως, συνώνυμο της κρίσης την τελευταία οκταετία σε ολόκληρο τον κόσμο, μια χώρα με έναν εξ ανατολών γείτονα σε κατάσταση παράκρουσης (όπως η Τουρκία σήμερα), μια χώρα που καρτερικά περιμένει να ορθοποδήσει μετά από χρόνια κοινωνικής οδύνης, πρέπει να σκεφτεί με σωφροσύνη. Να κλείσει τις ανοιχτές πληγές του παρελθόντος και να αρχίσει να συμφιλιώνεται με τις δυσάρεστες στιγμές της Ιστορίας της, που ανέκαθεν προτιμά να σπρώχνει βαθιά στο ντουλάπι των μυστικών της. Το βιβλίο μας επιθυμεί να παρέχει μια μικρή υπηρεσία σε αυτήν τη μεγάλη υπόθεση».

Ήταν λίγο μετά τις εννέα το βράδυ όταν η εκδήλωση ολοκληρώθηκε και η τελευταία φράση που ειπώθηκε στην παρουσίαση ήταν του Δημήτρη Χριστόπουλου: «Το πιο αλυτρωτικό σύνθημα είναι αυτό που λέει ότι η Μακεδονία είναι μία και ελληνική».

Info:

Το βιβλίο των Κωστή Καρπόζηλου & Δημήτρη Χριστόπουλου «10+1 ερωτήσεις και απαντήσεις για το Μακεδονικό κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.