Ο Γιάννης Μπουτάρης μίλησε χθες βράδυ στη Σχολή Χημικών του ΑΠΘ της οποίας είναι και απόφοιτος.
Στο κείμενο της ομιλίας του μεταξύ άλλων εντοπίζει καίρια το πρόβλημα και τις παρενέργειες που προκάλεσε μεταπολιτευτικά η πανεπιστημιακή κομματικοποίηση κα το οποίο αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα ανάπτυξης και για τα ίδια τα πανεπιστήμια αλλά και για το κοινωνικό σύνολο, προτείνει την δια παντός αποχώρηση των κομματικών παρατάξεων, των φοιτητικών νεολαιών, από την μέθοδο επιλογής των διοικητικών αρχών των τμημάτων, σχολών και πανεπιστημίων και λέει το αυτονόητο. Ανάπτυξη χωρίς υγιή και παραγωγικά πανεπιστήμια δεν μπορεί να υπάρξει.
Πόλη και Πανεπιστήμιο
Η οποιαδήποτε ατζέντα για την νέα Θεσσαλονίκη όπως θέλουμε να την λέμε δεν μπορεί παρά να ενσωματώσει προτάσεις, λύσεις και θέματα που αφορούν όχι μόνο το τοπικό αλλά και το εθνικό επίπεδο. Το εξέχον παράδειγμα είναι αυτό της τριτοβάθμιας παιδείας.
Η στασιμότητα στην τριτοβάθμια παιδεία αφορά και έχει συνέπειες, όχι μόνο για την συνολική ανταγωνιστικότητα της χώρας, την εν γένει ανέλιξη και δυναμισμό της Ελληνικής κοινωνίας αλλά και την ικανότητα συγκεκριμένων περιοχών και αστικών κέντρων της Ελλάδος να προοδεύσουν. Αστικά περιβάλλοντα όπως αυτό της Θεσσαλονίκης δεν έχουν πια την πολυτέλεια να συμβιώνουν με μια μετρίων – και χειρότερα – επιδόσεων τριτοβάθμια παιδεία. Αντίθετα τους είναι απαραίτητη η διακεκριμένη όσο και πλουραλιστική στην διακυβέρνηση της τριτοβάθμια παιδεία μια που:
• Δεν μπορούν να βασιστούν, όπως βασίστηκε η πρωτεύουσα την περίοδο της απελευθέρωσης των αγορών, στην αναδιάρθρωση και εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών και υποδομών (τράπεζες, τηλεπικοινωνίες, κλπ) που παραδοσιακά εδράζουν στην Αθήνα. Έχουν άρα μεγαλύτερη ανάγκη της παραγωγής πρωτογένειας από ένα ισχυρό πλέγμα πανεπιστημιακών σχολών που μπορεί να μπολιάσει και να διαμορφώσει εκ νέου την τοπική επιχειρηματικότητα.
• Δεν μπορούν να συγκρατήσουν τα δυναμικότερο ανθρώπινο δυναμικό τους ελλείψει ενός ισχυρού πόλου στην τριτοβάθμια παιδεία που να παράγει την πραγματικότητα όσο και την αίσθηση ‘ότι κάτι πάντα συμβαίνει και κάτι συνεχώς κινείται’. Έτσι οι ηγεσίες τους διαρρέουν στην πρωτεύουσα ή και στο εξωτερικό αποδυναμώνοντας ακόμη περισσότερο την ικανότητα τους να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις.
• Δεν έχουν την ικανότητα να κάνουν χρήση του γεωγραφικού τους πλεονεκτήματος για να προσελκύσουν τις μελλοντικές ηγεσίες των γειτονικών χωρών σε σπουδές και να αναβαθμίσουν έτσι ακόμη περισσότερο τις περιφερειακές τους σχέσεις, καθώς και να καταστήσουν την παιδεία ως έναν τοπικό όσο και δυναμικό κλάδο υπηρεσιών.
Διακυβέρνηση
Θα αρχίζω από την αναγκαία συνθήκη και μετά θα προχωρήσω στις επαρκείς. Η Θεσσαλονίκη δεν θα αποκτήσει το πανεπιστήμιο που χρειάζεται εάν δεν αλλάξει ο βασικός όρος της διακυβέρνησης του. Και αυτός είναι ένας. Η σημερινή κομματικοποίηση του πανεπιστημίου που προκύπτει από την αναγκαιότητα οι πρυτανικές αρχές να εκλέγονται από τις ‘φοιτητικές’ οργανώσεις. Είναι μια διευθέτηση που δεν επιδέχεται βελτίωσης και απλά πρέπει να καταργηθεί.
Ο λόγος είναι ότι θεσμοθετεί την διαχείριση του Ελληνικού πανεπιστημίου στην αρχή της σύγκρουσης συμφερόντων, στην πραγματικότητα εξωπανεπιστημιακών και μη ακαδημαϊκών. Πολύ απλά η σχέση διδάσκοντος και διδασκόμενου δεν μπορεί να συγκεραστεί με την σχέση εκλεγόμενου και εκλογέα, η ιδιότητα του φοιτητή δεν είναι συμβατή με την ιδιότητα του ψηφοφόρου.
Η απόπειρα του συγκερασμού αυτών των δύο ιδιοτήτων έχει βλάψει ανεπανόρθωτα την ιερή σχέση μεταξύ διδάσκοντος και διδασκόμενου, υποχρεώνοντας τον διδάσκοντα να αντιμετωπίσει μεροληπτικά τον διδασκόμενο μια που οι φιλοδοξίες του για ανέλιξη εξαρτώνται από την ψηφοθηρία των κομματικών οργανώσεων. Από την άλλη μεριά έχει ωθήσει τον διδασκόμενο να υπονομεύσει την σχέση του με τους συνάδελφους φοιτητές του χρησιμοποιώντας την πατρωνία των κομματικών οργανώσεων για να πάρει βαθμούς που δεν αξίζει κατά ανάγκη, να διεκδικήσει θέση σε μεταπτυχιακά προγράμματα που άλλοι αξίζουν περισσότερο και, στον βαθμό που έχει ακαδημαϊκές φιλοδοξίες, να τις προωθήσει και αυτές μέσω της πατρωνίας.
Όποιος ισχυρίζεται ότι αυτό το σύστημα διακυβέρνησης είναι υγιές ή ότι επιδέχεται βελτίωσης πλέον δεν εθελοτυφλεί, απλά ψεύδεται. Και, επειδή συζητούμε για την πανεπιστημιακή κοινότητα, όχι μόνο ψεύδεται αλλά και επιδεκτικά αγνοεί την ίδια επιστημονική συναίνεση, δηλαδή την έρευνα Ελλήνων συναδέλφων του, στους τομείς της πολιτικής οικονομίας, των πολιτικών επιστημών και της κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης, που έχουν αναδείξει σε σειρά επιστημονικών δημοσιεύσεων σε έγκριτες όσο και διεθνείς περιοδικές εκδόσεις τα αρνητικά αποτελέσματα αυτής της διακυβέρνησης.
Πολλοί από εσάς τους ξέρετε, αλλά ας τους αναφέρω. Ο Στέφανος Πεσματζόγλου, της Παντείου, έχει αναλύσει πως οι πιέσεις των κομματικών οργανώσεων στα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας έχουν αναστείλει την εξέλιξη των προγραμμάτων σπουδών και έχουν καθηλώσει χιλιάδες απόφοιτους ελληνικών πανεπιστημίων στην απόκτηση υποτυπωδών και απηρχαιωμένων γνώσεων, όπου η αποφοίτηση έχει μοναδική αξία για την πρόσληψη στο Ελληνικό δημόσιο.
Με αυτό το κριτήριο οι κομματικές οργανώσεις έχουν διαπραγματευτεί, ιδίως στα αρχαιότερα πανεπιστήμια μιας και τμήματα, που το 70 και τοις εκατό των αποφοίτων κατευθύνεται στον δημόσιο τομέα, ένα στενό γνωστικό αντικείμενο και εξετάσεις στην ελάχιστη δυνατή υποδιαίρεση αυτού του ήδη υπό σμίκρυνση αντικειμένου.
Οι Μητσόπουλος και Πελαγίδης του Πανεπιστημίου Αθηνών έχουν αναλύσει σε δημοσιεύσεις τους το πώς η σημερινή διακυβέρνηση του Πανεπιστημίου εξυπηρετεί κατά κύριο λόγο όχι την παροχή του δημόσιου αγαθού της παιδείας αλλά τις προσοδοθηρικές στρατηγικές και επιδιώξεις των οργανώσεων, ακαδημαϊκών και κομματικών που το νέμονται.
Ο Αποστόλης Δημητρόπουλος κοινωνιολόγος της εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και αυτός, πιο πρόσφατα έχει αναλύσει το πώς η εξάρτηση των πρυτανικών αρχών από τις κομματικές οργανώσεις – αυτό το ιδιότυπο σύμφωνο όπως το αποκαλεί – έχει καταστήσει τις πρυτανικές αρχές ένα προσωπείο και μόνο των πελατειακών συμφερόντων που εκπροσωπούν αυτές οι οργανώσεις, οι οποίες μάλιστα έχουν αυτονομηθεί σε σημαντικό βαθμό και από τα κόμματα στα οποία εντάσσονται, τέτοια είναι η ισχύς των συμφερόντων που έχουν καταστεί διεκδικήσιμα.
Αναρίθμητοι συνάδελφοι σας, προς μεγάλη τιμή τους, και από όλα τα γνωστικά αντικείμενα, έχουν διατυπώσει ανάλογες κριτικές του σημερινού συστήματος διακυβέρνησης συμμετέχοντας στον δημόσιο διάλογο, όχι ως ειδικοί της εκπαίδευσης αλλά ορμώμενοι από τα βιώματα τους στο πανεπιστήμιο. Ποια πρόταση υιοθετώ; Την δια παντός αποχώρηση των κομματικών παρατάξεων, των φοιτητικών νεολαιών, από την μέθοδο επιλογής, όποια και αν είναι αυτή, των διοικητικών αρχών των τμημάτων, σχολών και πανεπιστημίων της χώρας.
Μόνο έτσι θα αποκατασταθεί η ακεραιότητα της σχέσης διδάσκοντος και διδασκόμενου, της κυρίαρχης σχέσης για ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα δηλαδή. Κυρίες και κύριοι, η κομματικοποίηση του πανεπιστημίου, είναι ο Μουμπάρακ που έχει καθίσει στο σβέρκο της σπουδάζουσας νεολαίας μας. Ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να τον ξεφορτωθείτε.
Μαζί με την αποκομματικοποίηση του πανεπιστημίου πρέπει επίσης να διεκδικήσετε την από-ασυλοποίηση του πανεπιστημίου που όχι μόνο επιβαρύνει την ήδη βεβαρημένη διακυβέρνηση σας και απαξιώνει το σπουδαστικό βίωμα των παιδιών μας – των λιγότερο προνομιούχων παιδιών μας που δεν σπουδάζουν υπό ειδυλλιακές συνθήκες στα πανεπιστήμια της Δυτικής Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής – αλλά και κάνει το πανεπιστήμιο απωθητικό στην κοινωνία της πόλης που το περιβάλλει.
Ιδίως για εμάς στην Θεσσαλονίκη που έχουμε και το καλύτερο και πιο μεγάλο, κεντρικό αστικό κάμπους της χώρας η σημερινή κατάσταση του μας απωθεί από το να εμπλακούμε με το πανεπιστήμιο με δημιουργικό τρόπο, μια που το πανεπιστήμιο αποπνέει ατμόσφαιρα γκέτο, αλλά και να χαρούμε το απλούστερο, μια βόλτα ένα Σαββατοκύριακο στους χώρους ενός όμορφου και περιποιημένου κάμπους. Από-ασυλοποιημένο πανεπιστήμιο σημαίνει τελικά και ανοιχτό στην πόλη και την κοινωνία της πανεπιστήμιο.
Θέλω σε αυτό το σημείο να διευκρινίσω ότι δεν διεκδικώ και δε θέλω ex officio η οποιαδήποτε άλλη συμμετοχή στην διακυβέρνηση του ΑΠΘ και της τριτοβάθμιας παιδείας γενικότερα. Όπως έχετε διαπιστώσει έχω και θα συνεχίσω να έχω λόγο για την λειτουργία και την κατεύθυνση της τριτοβάθμιας παιδείας στην πόλη μας. Με αφήνει παγερά αδιάφορο το να έχω και θεσμική θέση, καρέκλα δηλαδή, σε οποιοδήποτε μελλοντικό διοικητικό συμβούλιο του ΑΠΘ.
Διεκδικώ δηλαδή την παρέμβαση με την έκφραση της άποψης μου, αρχής γενομένης εδώ και τώρα, στο Πανεπιστήμιο, Σχολή και Τμήμα από το οποίο αποφοίτησα. Την άσκηση επιρροής στην διαμόρφωση συναίνεσης σε κάτι που είναι καθοριστικό για το μέλλον της Θεσσαλονίκης. Τίποτα παραπάνω. Τίποτα λιγότερο.
Οικονομία και Γνώση
Από οπουδήποτε και εάν προσπορίσετε πόρους όμως είναι καιρός να από-ενοχοποιήσουμε την συμβολή του Ελληνικού Πανεπιστημίου στην δημιουργία πλούτου – στην δημιουργία πλούτου, σε εθνικό, περιφερειακό, αστικό, εταιρικό και ατομικό επίπεδο. Να αποενεχοποιήσουμε επίσης την συμβολή του πανεπιστημίου στην δημιουργία πλούτου μέσω της σύμπραξης είτε με την πολιτεία είτε με τον ιδιώτη, είτε με την επιχείρηση που είναι υπό τον έλεγχο ελληνικής προέλευσης μετόχων είτε αλλοδαπών, δηλαδή πολυεθνικών επιχειρήσεων.
Η χώρα μας είναι σήμερα πλήρως εξαρτώμενη από χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία η παραγωγικότητα των οποίων βασίζεται απόλυτα σε αυτή την συμβολή. Ο Έλληνας πολίτης εξαρτάται σήμερα για το βιός του από πολίτες αυτών των χωρών που είναι παραγωγικότεροι – και όχι εργατικότεροι όπως κακώς λέγεται – ακριβώς διότι η τριτοβάθμια παιδεία τους επιτρέπει να είναι παραγωγικότεροι, τα πανεπιστήμια από τα οποία αποφοίτησαν άνευ ενδοιασμών υποστηρίζουν με το ερευνητικό τους έργο τις επιχειρήσεις – γηγενείς ή αλλοδαπές – από τις οποίες εξαρτάται το δικό τους βιός.
Αλλά και οι νέοι παίκτες τα δημοσιονομικά πλεονάσματα των οποίων προσβλέπει η κυβέρνηση για να διασώσει όλους εμάς, αγοράζοντας ομόλογα του ελληνικού δημοσίου και επενδύοντας στην Ελλάδα, παίκτες όπως η Κίνα έχουν στρατολογήσει την γνώση στην παραγωγική τους μηχανή.
Δεν είναι τυχαίο από αυτή την άποψη ότι οι πολιτικές δυνάμεις που απεύχονται την αλλαγή στο ελληνικό πανεπιστήμιο είναι οι ίδιες αυτές δυνάμεις που δεν προτείνουν για την χώρα μας κάποια άλλη χώρα ως μοντέλο που να έχει πετυχημένη σχέση μεταξύ γνώσης και παραγωγικής διαδικασίας –και μάλιστα χώρες μικρές όπως η δική μας όπως η Φινλανδία ή το Ισραήλ.
Ταυτίζονται αντίθετα, στο διεθνές στερέωμα, είτε με κινήματα αμφισβήτησης είτε με περιθωριακές χώρες που, συνήθως, υποστηρίζουν το βιοτικό επίπεδο τους με το πετρέλαιο που διαθέτουν, όπως η Βενεζουέλα του Ούγκο Τσάβεζ ή το Ιράν του Αχμεντίνετζαντ.
Δεν είναι τυχαίο βεβαίως ότι οι προσπάθειες που κρατούν πάνω από δεκαπέντε χρόνια τώρα, στην ίδια την Θεσσαλονίκη και στην Βόρεια Ελλάδα ευρύτερα να συνδεθεί η έρευνα και καινοτομία με την παραγωγική διαδικασία απέτυχαν παταγωδώς και παρόλο τον προσπορισμό σημαντικών εθνικών και Κοινοτικών πόρων για την δημιουργία της ζωνών καινοτομίας. Από το 1985, με όλες τις κυβερνήσεις, η χρηματοδότηση από σειρά Ευρωπαϊκών προγραμμάτων, Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης, Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων, δεν έκαναν την Θεσσαλονίκη και την γύρω περιοχή της πόλο καινοτομίας. Η κεντρική Μακεδονία είναι στην θέση 164, από σύνολο 208, στον δείκτη περιφερειακής καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και η χώρα μας 25η στην Ένωση, με τελευταίες να την ακολουθούν η Βουλγαρία και η Ρουμανία.
Αξιολογότατοι διεθνώς διακεκριμένοι συνάδελφοι σας όπως οι Παπαμίχος, Καυκαλάς και Λαμπριανίδης, συνέταξαν τόμους εκατοντάδων σελίδων, και δεκάδων χιλιάδων λέξεων, πάνω σε αυτό στο θέμα της Θεσσαλονίκης ως πόλου καινοτομίας, με τελευταίο δείγμα τα σχετικά χωρία του Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης.
Ήρθε η ώρα όμως, και αυτό επιτάσσει το πνευματικό θάρρος, να μας πουν αυτό που γνωρίζουν σε μία κόλλα χαρτί, σε όχι παραπάνω από 600 λέξεις ενός άρθρου γνώμης σε μια εφημερίδα. Να μας πουν ότι ποτέ – μα ποτέ – δεν θα καταφέρουμε να κάνουμε καινοτόμα και διεθνώς ανταγωνιστική την οικονομία της Θεσσαλονίκης και της Κεντρικής Μακεδονίας εάν δεν αλλάξουμε ριζικά την διακυβέρνηση των πανεπιστημίων της πόλης και της περιφέρειας μας. Αναμένω όχι στο ακουστικό μου αλλά στην αποδελτίωση μου.
Κυρίες και κύριοι, από το άρρωστο δένδρο δεν θα βγει το γερό κλαρί. Θέλεις να αποκτήσεις Silicon Valley πρέπει να είσαι διατεθειμένος να δώσεις την μάχη για να αποκτήσεις ένα CalTech, ένα Stanford, ένα UCLA. Επειδή ακριβώς κανείς από εμάς, και όχι μόνο εσείς, δεν δώσαμε μαζί αυτή την μάχη για αυτό η Θεσσαλονίκη και η Βόρεια Ελλάδα σήμερα γνωρίζουν την αποβιομηχάνιση, με τις παραγωγικές διαδικασίες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης να έχουν επικεντρωθεί, λόγω συνδυασμού εργατικού κόστους αλλά και αυξημένης τεχνολογικής πρωτογένειας, στην περίπτωση της Τουρκίας, εκτός των εθνικών συνόρων μας.
Και εδώ φταίει και η επιχειρηματική τάξη της πόλης μας διότι για δεκαετίες όταν μιλάει για την ανάπτυξη μιλάει για την ΔΕΘ και δεν έχει σχεδόν τίποτα να πει για το ΑΠΘ. Ένα είναι το σημαντικότερο αναπτυξιακό μέτρο για την πόλη μας, μία είναι η απολύτως αναγκαία συνθήκη για να ορθοποδήσει μακροπρόθεσμα η Θεσσαλονίκη και η Βόρεια Ελλάδα: Nα γίνει το ΑΠΘ συνολικά το καλύτερο πανεπιστήμιο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και με παγκόσμιες επιδόσεις σε ερευνητικά αντικείμενα αιχμής, στο Χημείο και σε άλλα τμήματα.
Λέγοντας να απενοχοποιηθεί η σχέση γνώσης και παραγωγικής διαδικασίας δεν εννοώ ότι οτιδήποτε γίνεται στο πανεπιστήμιο πρέπει να είναι στραμμένο στην οικονομική απόδοση. Κάθε άλλο. Είτε στην έρευνα είτε στην διδασκαλία πρέπει όχι μόνο να επιτραπεί αλλά και να ενθαρρυνθεί γενναιόδωρα η απόκτηση και η διεύρυνση της γνώσης για την γνώση.
Σας διαβεβαιώνω ότι σαν επιχειρηματίας πέτυχα διότι μπόρεσα να κάνω όχι αυτό που με ωφέλησε αλλά αυτό που αγάπησα. Ακόμη και στον βαθμό που μας ενδιαφέρει το οικονομικό αποτέλεσμα και μόνο πρέπει να δώσουμε την δυνατότητα σε δημιουργικούς ανθρώπους, που το οικονομικό αποτέλεσμα τους αφήνει παντελώς αδιάφορους, να ασχοληθούν με το μεράκι τους.
Διότι έτσι ανακαλύπτονται οι Βεργίνες που μετά φέρνουν χιλιάδες τουριστών στην Μακεδονία.
Διότι έτσι αρθρώνονται οι προτάσεις για την διατήρηση και διάσωση παραδοσιακών οικισμών όπως η Άνω Πόλη που εάν τις είχαμε εισακούσει σήμερα η Θεσσαλονίκη θα ήταν διεθνής τουριστικός προορισμός.
Διότι έτσι γίνονται οι νέες ανακαλύψεις που στο πλήρωμα του χρόνου δημιουργούν επιχειρήσεις με εκατοντάδες εργαζομένων, που παράγουν πλούτο, φορολογικά έσοδα και κοινωνικό έργο.
Και διότι έτσι οι πολιτισμένες χώρες όχι μόνο παράγουν τον υλικό πλούτο που τις χαρακτηρίζει ως πολιτισμένες αλλά και την σκέψη και δημιουργία που είναι απαραίτητες για την αποστασιοποίηση από την επιβίωση και τις επιταγές της.
Κυρίες και κύριοι, να είστε σίγουροι ότι στον βαθμό που το πανεπιστήμιο προωθήσει το ίδιο τις αναγκαίες αλλαγές στην διακυβέρνηση του θα δημιουργήσει, εδώ στην Θεσσαλονίκη αρραγές μέτωπο με την τοπική κοινωνία για την επιτυχία του και την εξέλιξη του. Σίγουρα αυτή είναι η υπόσχεση μου σε εσάς, ως Δήμαρχος της Θεσσαλονίκης. Πάμε μαζί λοιπόν:
Πάμε μαζί όμως με ποιο πανεπιστήμιο:
• Με το πανεπιστήμιο που δεν αποδέχεται την σύγκρουση συμφερόντων και την κομματικοποίηση ως καταστατική αρχή της λειτουργίας του.
• Με το πανεπιστήμιο που το ίδιο υιοθετεί την υψηλού επιπέδου τεχνοκρατική και χρηστή διαχείριση.
• Με το πανεπιστήμιο που είναι διατεθειμένο να διευρύνει τις πηγές χρηματοδότησης τους στην Ελληνική χορηγική κοινότητα.
• Με το πανεπιστήμιο που είναι αποφασισμένο να προσελκύσει στους κόλπους τους χιλιάδες διακεκριμένους Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού.
• Με το πανεπιστήμιο που ανεπιφύλακτα στρατεύεται στον αγώνα της χώρας να δημιουργήσει μια διεθνώς ανταγωνιστική οικονομία η οποία θα ικανοποιεί τις συλλογικές και ατομικές προσδοκίες των Ελλήνων για ικανοποιητικό επίπεδο ζωής και της συνεπακόλουθης παροχής ικανοποιητικών δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών από ένα οικονομικά εύρωστο ελληνικό κράτος.
• Πάμε μαζί με ένα Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με ένα Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, με ένα Τμήμα Χημείου, και με όλα τα τμήματα, το κάθε αποφασισμένο να πράξει ότι πρέπει για μια πετυχημένη, ευημερούσα, εξωστρεφής Θεσσαλονίκη και Βόρεια Ελλάδα.
σχόλια