Αγαπητή Lifo,
Όταν ταξιδεύεις πρώτη φορά σε μια αφρικανική χώρα, δεν κουβαλάς μαζί σου μόνο τις συνηθισμένες σου αποσκευές, σακίδιο ή βαλίτσα, βιβλίο, λάπτοπ ή κάμερα. Κουβαλάς τις εικόνες που είδες στην τηλεόραση, το σινεμά, τα περιοδικά. Κουβαλάς ακόμη τις ιστορίες που άκουσες ή διάβασες γι’ αυτήν. Ιστορίες από φίλους, συναδέλφους, ακόμη κι από ανθρώπους που συναντάς στα αεροδρόμια, καθώς επιστρέφουν από εκεί που εσύ τώρα πηγαίνεις. Επειδή κάποιες από αυτές μου στάθηκαν ιδιαίτερα χρήσιμες, είναι η σειρά μου τώρα να μοιραστώ ιστορίες από τη Ζιμπάμπουε, αν και ακόμη δεν έχω επιστρέψει.
Ζω και εργάζομαι στο Beitbridge, στα σύνορα της χώρας με την Νότιο Αφρική. Όλη η κίνηση προς τη Νότιο Αφρική από τις υπόλοιπες χώρες της νοτιοανατολικής Αφρικής και αντίστροφα περνά από το Βeitbridge. Είναι μια μικρή συνοριακή πόλη, με όχι περισσότερους από 25.000 κατοίκους, η οποία, ωστόσο, αλλάζει και αναπτύσσεται γρήγορα. Ο καθένας θα μπορούσε να περνά από το Beitbridge: Ντόπιοι που πηγαίνουν να δουλέψουν στη Νότιο Αφρική, φορτηγατζήδες που μεταφέρουν αγαθά, μετανάστες και αιτούντες άσυλο από τη Σομαλία, την Αιθιοπία και τη Δημοκρατία του Κονγκό, ταξιδιώτες… Πολλοί προσπαθούν να βρουν ευκαιριακές δουλειές στην πόλη, οι περισσότεροι πάντως απλώς είναι περαστικοί.
Η περιοχή είναι τελείως αγροτική, και η πλειοψηφία των κατοίκων εξαρτώνται από τις καλλιέργειες ή από συγγενείς που εργάζονται στη Νότιο Αφρική. Μπορείς να δεις διάσπαρτα δέντρα, αγελάδες, κατσίκες, γαϊδούρια, τεράστια δέντρα μπαομπάμπ εδώ κι εκεί, περιβόλια και φάρμες με λεμονιές και πορτοκαλιές. Οι οικογένειες σ’ αυτά τα μέρη μαθαίνουν να ζουν με λίγα πράγματα: δυο τριες κατσίκες, λίγες κότες για κρέας και αβγά, ίσως κάνα δυο λαχανικά και δυο γαϊδούρια για τη μεταφορά.
Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό για το Beitbridge είναι ότι έχει πληγεί πολύ σκληρά από την πανδημία HIV/AIDS, η οποία έχει επιδράσει σχεδόν σε ολόκληρο τον πληθυσμό της Ζιμπάμπουε. Ακόμη και οι πλέον συντηρητικές στατιστικές θα σου πουν ότι σχεδόν ένας στους πέντε κατοίκους της Ζιμπάμπουε ζει με τον ιό. Αυτό το ποσοστό μπορεί να αυξηθεί σε κάποιες πληθυσμιακές ομάδες του Beitbridge.
Έφτασα στα μέσα Μαρτίου για να δουλέψω ως Συντονιστής Προγράμματος σε ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης του HIV και της φυματίωσης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Οι ΓΧΣ εργάζονται στην περιοχή εδώ και περισσότερα από δύο χρόνια, προσφέροντας πρωτοβάθμια περίθαλψη σε ευάλωτους πληθυσμούς όπως μετανάστες, ιερόδουλες, ορφανά παιδιά. Επαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της επιδημίας χολέρας το φθινόπωρο του ’08, εξ αιτίας της οποίας έχασαν τη ζωή τους χιλιάδες άνθρωποι στη χώρα. Ακόμη και τώρα, υπάρχουν πολλοί στο Beitbridge που θυμούνται την ιατρική παρέμβαση των ΓΧΣ στην επιδημία και συχνά μας ευχαριστούν για την βοήθειά μας. Φέτος, από την αρχή του χρόνου έχουμε ξεκινήσει ένα νέο πρόγραμμα για την πρόληψη και τη θεραπεία του HIV και της φυματίωσης, υποστηρίζοντας τα ιατρικά κέντρα του Υπουργείου Υγείας.
Ακόμη θεωρούμαι «νιόφερτος» σ’ αυτά τα μέρη, αν και από την πρώτη στιγμή ένιωσα άνετα. Κάθε πρωί κάνω 5 λεπτά δρόμο με τα πόδια από το σπίτι ως το γραφείο. Είναι σύντομος δρόμος και σε πρώτη ματιά δεν διακρίνεις τα «σημάδια» της πανδημίας του HIV. Μοιάζει με μια συνηθισμένη επαρχιακή πόλη σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου, με πολυσύχναστους σκονισμένους δρόμους γεμάτους μαγαζάκια και μικροπωλητές, παιδιά που πηγαίνουν στο σχολείο τους με καθαρές τους ποδιές κάθε πρωί… Ωστόσο, αν πας στα χωριά, αν μιλήσεις με τους ανθρώπους στο κέντρο της πόλης, αν επισκεφθείς το νοσοκομείο και τις κλινικές, αν μιλήσεις με τις νοσοκόμες, ή με τους δασκάλους, θα συνειδητοποιήσεις ότι η επιδημία δεν έχει αφήσει καμία πτυχή της ζωής ανεπηρέαστη.
Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, περισσότεροι από 20 χιλιάδες άνθρωποι ζουν με HIV/AIDS στην περιοχή. Σε μια χώρα με περιορισμένους πόρους, καθίσταται σχεδόν αδύνατον για τις αρχές του κράτους να παράσχουν όλη την απαραίτητη θεραπεία για να σωθούν οι ασθενείς. Οπότε ήταν αναμενόμενη η παρέμβαση των ΓΧΣ με ένα πρόγραμμα που παρέχει στους ασθενείς μας στο νοσοκομείο και στις αγροτικές κλινικές απαραίτητα αντιρετροϊκά φάρμακα, φάρμακα για ευκαιριακές λοιμώξεις που μπορεί να αποβούν μοιραίες για έναν ασθενή με κατεσταλμένο ανοσοποιητικό και –κάτι πολύ σημαντικό- απαραίτητα φάρμακα για την πρόληψη της μετάδοσης του ιού από μητέρα σε μωρό. Ακόμη, παρέχουμε τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις, συμβουλευτική και υποστήριξη, ενημέρωση προς την κοινότητα και εκπαίδευση στο ντόπιο προσωπικό. Για να τα πετύχουμε αυτά συνεργαζόμαστε στενά με το προσωπικό του Υπουργείου Υγείας και με άλλες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις καθώς ο στόχος μας είναι να προσφέρουμε στην κοινότητα ένα βιώσιμο πρόγραμμα. Καθώς πολλοί από τους ασθενείς μας δεν διαθέτουν τα μέσα για να καλύψουν αποστάσεις συχνά περισσότερο και από 100 χλμ για να λάβουν την θεραπεία τους, εκτός από την ομάδα του νοσοκομείου της πόλης, μια δεύτερη ομάδα των ΓΧΣ υποστηρίζει ασθενείς σε τέσσερις αγροτικές κλινικές της περιοχής.
Κάθε μέρα συνειδητοποιώ ότι ένα πρόγραμμα για AIDS δεν είναι απλή υπόθεση. Μπορεί όλοι να γνωρίζουμε ότι από το AIDS πεθαίνει κόσμος, ωστόσο, με την απαραίτητη περίθαλψη οι άνθρωποι μπορεί να ζήσουν πολλά χρόνια χωρίς να πάθουν τίποτα. Ειδικά σε χώρες τόσο σοβαρά πληγείσες όσο η Ζιμπάμπουε, έχει σημασία να το θυμόμαστε αυτό. Προσπαθώ να το θυμάμαι κάθε μέρα στη δουλειά μου, την ώρα που βοηθώ το προσωπικό της ομάδας ώστε να είναι σίγουρο πως κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να σωθούν άνθρωποι.
Το να είσαι συντονιστής προγράμματος μπορεί να είναι ωραία δουλειά, αλλά συχνά ζηλεύω το ιατρικό προσωπικό, τους νοσηλευτές, τους γιατρούς, τους συμβούλους. Αυτοί οι άνθρωποι είναι 100% αφιερωμένοι στο να σώζουν ανθρώπινες ζωές. Συμβαίνει κάποιες φορές οι γιατροί μας να χάνουν ασθενείς, αλλά την ίδια στιγμή σώζουν τη ζωή πολλών άλλων. Αυτό είναι κάτι που κάνουμε κάθε μέρα, όταν ξεκινάμε τη χορήγηση αντιρετροϊκής θεραπείας σε παιδάκια, ή όταν υποστηρίζουμε νεαρές οροθετικές μητέρες με φάρμακα, γιατρούς και συμβούλους μέσα από το πρόγραμμα για την Πρόληψη Μετάδοσης από Μητέρα σε Παιδί (PMTCT), ένα από τα πιο σημαντικά βήματα που έχουν γίνει για να αντιστρέψουν την πορεία της πανδημίας HIV/AIDS.
ऀΟι φίλοι μου γιατροί συχνά μου λένε πως δεν θα ξεχνούν τους πρώτους ασθενείς τους. Δεν είμαι γιατρός αλλά θυμάμαι ακόμη τα πρώτα δύο παιδιά που συνάντησα στις κλινικές που υποστηρίζουμε. Όπως τη Nεμέλε, που ήταν μόλις ενός έτους όταν άρχισε θεραπεία. Είναι οροθετική, όπως και η μητέρα της, και πιθανώς θα χρειαστεί να παίρνει τα φάρμακα που της έδωσε ο γιατρός για όλη της τη ζωή. Έχει όμως πολλές πιθανότητες να ζήσει για πολλά χρόνια. Όπως και ο Ντέιβιντ, που είναι δυόμισι. Η μητέρα του Ντέιβιντ είναι οροθετική και αυτή, αλλά εκείνος, σε αντίθεση με τη Νεμέλε είναι αρνητικός, καθώς έλαβαε όλη την απαραίτητη υποστήριξη PΜTCT όταν γεννήθηκε. Δεν νομίζω ότι έχω δει πιο ευτυχισμένο και πιο περήφανο άνθρωπο από την Κλάρα, τη νοσοκόμα μας, όταν μου παρουσίασε τον Ντέιβιντ λέγοντας: «ορίστε ένα από τα «προϊόντα» μας».
Καθώς γράφω αυτά, κλείνω ήδη τρεις μήνες στη Ζιμπάμπουε. Παρά τη σκληρή δουλειά, θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που δουλεύω σε ένα πρότζεκτ που έχει ήδη ξεκινήσει και αναπτύσσεται. Δυστυχώς δεν θα είμαι εδώ μετά από κάποια χρόνια για να το δω να αναπτύσσεται και να παραδίδεται σε άλλους τοπικούς φορείς, όταν αυτοί θα έχουν τη δυνατότητα να το αναλάβουν. Αλλά είμαι σίγουρος ότι η Νεμέλε και ο Ντέιβιντ θα είναι τριγύρω. Ό,τι κάνουν οι ΓΧΣ εδώ, στην πραγματικότητα το κάνουν γι’ αυτούς.
Κι αν στο μέλλον, για οποιαδήποτε λόγο, τύχει να περνάς από τη Ζιμπάμπουε και συναντήσεις δύο χαμογελαστά παιδιά που λέγονται Νεμέλε και Ντέιβιντ και παίζουν κάτω από το μεγάλο δέντρο μπαομπάμ, θα σε παρακαλούσα να σταθείς και να τους πεις πως δεν τα έχω ξεχάσει.
Χρήστος Παπαϊωάννου,
Συντονιστής Προγράμματος
σχόλια