Τη Δευτέρα που μας πέρασε χτύπησε το κουδούνι στη συμβολή των οδών Χέυδεν και Αχαρνών και κάποιοι έφηβοι ξεκίνησαν ήδη να πλήττουν, να προβληματίζονται, να κάνουν πλάκα, να μαλώνουν και να ερωτεύονται –ό,τι κάνουν, δηλαδή, και οι υπόλοιποι μαθητές λυκείων στη χώρα– σε έναν χώρο που ξεχειλίζει από ιστορία, στο σημείο όπου στεγαζόταν η θρυλική κατάληψη της Βίλας Αμαλίας και παλαιότερα το ιστορικό Β' Γυμνάσιο Αρρένων.
Αρκετοί δεν γνωρίζουν ότι στο σημείο υπήρχαν πάντοτε δύο κτίρια –και όχι ένα– με κοινή αυλή, που κτίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα για τις οικογένειες Ράλλη και Αργυρόπουλου, υποτίθεται σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλερ. Μετά τον θάνατο του πρέσβη Αργυρόπουλου η οικία του νοικιάστηκε από το Δημόσιο και το 1930 εγκαταστάθηκε εκεί το Β' Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών, το δεύτερο αρχαιότερο σχολείο της πρωτεύουσας, που λειτουργούσε από το 1862, αρχικά στην Πλάκα και έπειτα στο κτίριο του πρώην Βασιλικού Τυπογραφείου στη Σταδίου. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής το κτίριο επιτάχθηκε από τους κατακτητές και συνέχισε τη λειτουργία του ως σχολείο μετά την απελευθέρωση και ως τον Νοέμβριο του 1973, οπότε μεταφέρθηκε στο ανακαινισμένο κτίριο του Αρσακείου, στη συμβολή των οδών Αχαρνών και Σουρμελή στην πλατεία Βάθη. Από τότε ως και το 1990 τα κτίρια έμεναν εγκαταλελειμμένα, χωρίς προοπτική.
Στις 2 Μαρτίου 1990 ο χώρος καταλαμβάνεται από ομάδα αντιεξουσιαστών που είχε εκδιωχθεί από κτίριο επί της οδού Αμαλίας 56, από την οποία δανείστηκαν το όνομα για τη νέα τους στέγη. Η Βίλα Αμαλίας υπήρξε για 22 χρόνια ένα από τα πιο γνωστά εναλλακτικά πολιτιστικά κέντρα, όπως θα λέγαμε με σημερινούς όρους, ένα αυτοδιαχειριζόμενο στέκι που στέγασε αλλά κυρίως συμβόλισε την κουλτούρα μιας φυλής της Αθήνας που κινούνταν εκτός των κυρίαρχων δομών. Στην παρακαταθήκη της κατάληψης πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει η μουσική. Εκατοντάδες (ή ίσως χιλιάδες;) μουσικά συγκροτήματα της ροκ και πανκ σκηνής έδωσαν συναυλίες στον χώρο και κάποια από αυτά, πασίγνωστα σήμερα, ξεκίνησαν από εκεί. Η κατάληψη υπήρξε το ασφαλές καταφύγιο για πολλούς ανέργους, μετανάστες και αστέγους και φιλοξένησε πλήθος πολιτικών και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων. Στο κέντρο μιας περιοχής που έχει χαρακτηριστεί προπύργιο της Χρυσής Αυγής, η Βίλα Αμαλίας συμμετείχε ενεργά στον αντιφασιστικό αγώνα.
Τα ξημερώματα της Πέμπτης 20 Δεκεμβρίου 2012 η αστυνομία εκκένωσε τον χώρο και ο Δήμος Αθηναίων ανακοίνωσε τα σχέδιά του για να λειτουργήσει ξανά η Βίλα ως σχολείο. Η ανακαίνιση ξεκίνησε το 2014 και ολοκληρώθηκε ουσιαστικά πριν από λίγες μέρες – έχει μείνει ως εκκρεμότητα η δημιουργία του γηπέδου μπάσκετ στην αυλή. Το εσωτερικό των κτιρίων, σε κακή κατάσταση από εκτεταμένες πυρκαγιές, ανακαινίστηκε πλήρως και ενοποιήθηκε, δίνοντας τη θέση του σε ένα μοντέρνο σχολείο 2.300 τ.μ., το οποίο διαθέτει δέκα αίθουσες διδασκαλίας, τρεις αίθουσες-γραφεία καθηγητών, δύο εργαστήρια (φυσικής, χημείας), βιβλιοθήκη και αρχείο, χώρο για υπολογιστές και αίθουσα εκδηλώσεων.
Η αλήθεια είναι ότι η επέμβαση της αστυνομίας στη Βίλα Αμαλίας είχε αφήσει μια περίεργη γεύση. Αυτοί οι χώροι, που απαντούν σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, προσδίδουν κάτι διαφορετικό στη ζωή της πόλης και ίσως να αξίζουν κάποιου είδους προστασία, όταν μάλιστα συμβιώνουν αρμονικά με τη γειτονιά που τους περιβάλλει. Από την άλλη, το αποτέλεσμα της ανακαίνισης φαίνεται εξαιρετικό στις πρώτες φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν και εξίσου σημαντική είναι η δέσμευση της διευθύντριας του σχολείου να δουλέψει με πλήθος πολιτιστικών προγραμμάτων. Αν μη τι άλλο, το μάθημα σε χώρους όπου έχουν γραφτεί μερικές χρυσές σελίδες του πανκ στην Αθήνα κι έχουν περάσει κάποια χρόνια της ζωής τους, μεταξύ άλλων, ο εικαστικός Αλέκος Φασιανός, ο σκηνοθέτης Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο στιχουργός Λευτέρης Παπαδόπουλος και ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης δεν θα είναι και τόσο βαρετό.
Διασημότητες που φοίτησαν στη Βίλα Αμαλίας
Μεταξύ των μαθητών που πέρασαν από τις αίθουσες της Βίλας Αμαλίας ήταν ο στιχουργός Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο εικαστικός Αλέκος Φασιανός, ο σκηνοθέτης Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος και ο συγγραφέας Χρήστος Γιανναράς.
Οικία πρέσβεων και πρωθυπουργών
Η έπαυλη Αργυρόπουλου αποτέλεσε την κατοικία του πρεσβευτή Περικλή Αργυρόπουλου, ενώ η έπαυλη Ράλλη, στην πίσω πλευρά, αποτέλεσε την κατοικία του πρωθυπουργού της κατοχικής κυβέρνησης Ιωάννη Ράλλη.
