Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί παγκοσμίως η συζήτηση γύρω από τα κοινά και τη διαχείρισή τους σε τοπικό επίπεδο, μια συζήτηση που μπορεί να εκτείνεται από τα παρθένα δάση του Αμαζονίου και τους Ινδιάνους Καγιαπό που αρνούνται να φύγουν από τη γη τους ως τις ταράτσες των Εξαρχείων. Είναι μια συζήτηση με ξεκάθαρη πολιτική χροιά, καθώς οι περισσότεροι που συμμετέχουν σε αυτήν στέκονται ως έναν βαθμό κριτικά απέναντι στις δυνάμεις της αγοράς και υποστηρίζουν ότι στις μέρες μας ζούμε μια νέα εποχή περιφράξεων, όπως εκείνη στις απαρχές της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης, όταν οι ευγενείς της Αγγλίας περιέφραξαν τεράστιες εκτάσεις κοινοτικής γης, μετατρέποντάς την σε ιδιωτική.
Ως κοινά ορίζονται τα αγαθά από των οποίων τη χρήση δεν μπορεί να αποκλειστεί κανείς, που μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν ταυτόχρονα πολλοί, να τα μοιραστούν με άλλους. Χωρίζονται σε φυσικά κοινά (νερό, αέρας, δάση, ποτάμια, σπόροι, άγρια ζωή, ενεργειακοί πόροι κ.λπ.) και ανθρωπογενή (γλώσσα, παράδοση, λαϊκή τέχνη, πληροφορίες κ.λπ.). Η κριτική απέναντι στην υπεράσπιση της ελεύθερης χρήσης των κοινών συνοψίζεται στο θεώρημα της «τραγωδίας των κοινών», που με λίγα λόγια υποστηρίζει ότι από τη στιγμή που ο άνθρωπος είναι φύση ιδιοτελής, αν τα αγαθά δεν είναι ιδιωτικά αλλά ελεύθερα και κοινά, τότε καταστρέφονται, γιατί τα άτομα, ορθολογικώς σκεπτόμενα, επιδιώκουν να μεγιστοποιήσουν το ατομικό τους συμφέρον. Το συνηθισμένο παράδειγμα που χρησιμοποιείται για να τεκμηριωθεί η παραπάνω αφήγηση είναι οι βοσκότοποι. Ένας βοσκός, στην προσπάθειά του να μεγιστοποιήσει τα οφέλη του, θα υπερβοσκήσει το κομμάτι γης και θα το καταστρέψει. Ως απάντηση σε αυτή την κριτική προωθείται η διαχείριση των κοινών με κανόνες που θεσπίζονται με συνεργατικές και αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες από τους χρήστες και τις κοινότητες, με στόχο να αποθαρρύνεται η επιδίωξη της αύξησης του ατομικού οφέλους και να μεγεθύνεται το κοινωνικό-συλλογικό όφελος, αποφεύγοντας το κοινωνικό κόστος, δηλαδή την υπερεκμετάλλευση των πόρων.
Το «Εγχείρημα Πουλιά» γεννήθηκε πριν από έναν χρόνο σε μια ταράτσα των Εξαρχείων, βλέποντας και βιώνοντας το ηλιοβασίλεμα της πόλης και τα πουλιά. Εκεί ψηλά ήρθε η ιδέα να γεμίσουν οι ταράτσες με τα όνειρα των κατοίκων για τη γειτονιά τους.
Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε η Συμμαχία των Κοινών, μια ομάδα που λειτουργεί ως σημείο συνάντησης προσώπων και συλλογικοτήτων που ασχολούνται με τα κοινά αγαθά και την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, διοργάνωσε στη Σχολή Καλών Τεχνών ένα φεστιβάλ με 9 εκδηλώσεις και στρογγυλά τραπέζια, 29 παρουσιάσεις, 7 συμπράξεις, 13 workshops και πολλά ακόμα. Στόχος ήταν να αποτυπωθεί ο υπαρκτός κόσμος των κοινών στη χώρα μας αλλά και να εντοπιστούν οι δυνατότητες, οι προκλήσεις και οι πρακτικοί τρόποι αντιμετώπισής τους. Για παράδειγμα, στη συζήτηση με τίτλο «Πόλη – Δήμος – Κοινά: Εξεγερμένες πόλεις την εποχή της κρίσης» και διεθνείς ομιλητές, όπως ο Steven Forti από τη συμμετοχική πλατφόρμα «Barcelona en Comύ», η οποία κέρδισε τις τελευταίες δημοτικές εκλογές στη Βαρκελώνη, αναδείχθηκαν μορφώματα και ιδέες που αναδεικνύουν την πόλη, την κοινότητα και τη γειτονιά ως προνομιακούς χώρους άσκησης και ανάπτυξης της δημοκρατίας.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
σχόλια