Σύγχυση και τιμολογιακές ανισορροπίες είναι τα «απόνερα» στην αγορά από τις πρόσφατες καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία.
Τα βασικά συμπεράσματα, σχεδόν 20 μέρες μετά τις σοβαρότατες συνέπειες της κακοκαιρίας Daniel στην παραγωγή της Θεσσαλίας, είναι σε πρώτη φάση ελλείψεις αγαθών και παράλληλα ανατιμήσεις προϊόντων, τα οποία όμως όλως περιέργως δεν παράγονται στις πληγείσες περιοχές.
Δεν είναι λίγοι οι παράγοντες της αγοράς, οι οποίοι πιστοί στην παροιμία «ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται», έκαναν την κρίση ευκαιρία κερδοσκοπώντας εις βάρος των καταναλωτών. Ένα χαρακτηριστικό της αντίδρασης της αγοράς είναι πως σε αρκετές περιπτώσεις την πρώτη εβδομάδα μετά από την κακοκαιρία οι τιμές σε συγκεκριμένα προϊόντα εκτινάχθηκαν, αλλά στην συνέχεια μειώθηκαν εκ νέου διατηρώντας ωστόσο διαφορά σε σχέση με προηγούμενες περιόδους.
Σημειώνεται πως όσον αφορά στον κλάδο της φυτικής παραγωγής και συγκεκριμένα στα οπωροκηπευτικά, αλλά και σε άλλα είδη όπως οι καρποί, στην περιοχή της Θεσσαλίας παράγονται 359.000 τόνοι ή το 7% από τους συνολικά 5.495.000 τόνους της χώρας, σύμφωνα με προσωρινές εκτιμήσεις του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής, Διακίνησης Φρούτων Λαχανικών και Χυμών, INCOFRUIT-HELLAS, βάσει των στοιχείων του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Η LiFO πραγματοποίησε μια εκτενή έρευνα αγοράς σε λαϊκές αγορές και υπεραγορές τροφίμων αμέσως μετά την κακοκαιρία Daniel μέχρι σήμερα και τα συμπεράσματα είναι τα εξής:
1.
Αυξήσεις σε άσχετα με την βασική θεσσαλική παραγωγή αγροτικά αγαθά
Μοιάζει παράλογο αλλά οπωροκηπευτικά που κατά βάση δεν παράγονται στις πληγείσες περιοχές πήραν αίφνης την ανιούσα μετά την συμφορά στον θεσσαλικό κάμπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι μπάμιες. Σύμφωνα με το δελτίο που εκδίδει κάθε εβδομάδα ο Οργανισμός Κεντρικών Αγορών και Αλιείας η μέση τιμή στις μπάμιες στις 19 Σεπτεμβρίου ήταν 4,30 το κιλό, ενώ πέρυσι την ίδια περίοδο κόστιζαν 3,20. Μια εβδομάδα αργότερα στις 26 Σεπτεμβρίου η τιμή τους μειώθηκε εκ νέου στα 3 ευρώ το κιλό.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι ντομάτες. Η Θεσσαλία παράγει μεν βιομηχανική ντομάτα, αλλά στην προκειμένη περίπτωση οι τιμές έχουν να κάνουν με τις ντομάτες «του χωραφιού». Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία του ΟΚΑΑ λίγο μετά από την κακοκαιρία (19/9/2023) η μέση τιμή της ντομάτας έφτασε τα 1,50 έναντι 0,90 την ίδια περσινή περίοδο και έναντι του 1,40 μια εβδομάδα νωρίτερα (12/9). Έπεσε κι αυτή στην νέα μέτρηση της 26ης Σεπτεμβρίου στο 1,20.
Ένα ακόμα παράδειγμα είναι τα φασολάκια (τσαούλια). Στις 19 Σεπτεμβρίου: 2,50 ευρώ το κιλό έναντι 1,60 πέρυσι και έναντι 2,00 μια εβδομάδα νωρίτερα. Και παρέμεινε σε αυτά τα ύψη και μέχρι τις 26/9.
Όσον αφορά στα φρούτα, ένα παράδειγμα είναι τα ροδάκινα, τα οποία από 1 ευρώ το κιλό στις αρχές του μήνα, πήγαν στο 1,20 στην μέτρηση της 19ης Σεπτεμβρίου και στο 1,50 σε αυτήν την 26ης. Αντιστοίχως τα νεκταρίνια από 1,30 στο 1,50 και μετά στο 1,70.
Αξίζει να σημειωθεί πως με βάση τα στοιχεία του ΟΚΑΑ ακόμα δεν έχουν υπάρξει αισθητές διαφορές τιμών στα κρέατα.
2.
Αυξήσεις σε άσχετα με τις πληγείσες περιοχές προϊόντα όπως το ελαιόλαδο και η βενζίνη
Η κακοκαιρία Daniel και οι καταστροφές που επέφερε στη θεσσαλική παραγωγή ώθησαν -χωρίς αυτό να εξηγείται με βάση την αγοραστική λογική-προς τα πάνω προϊόντα όπως το ελαιόλαδο ή ακόμη και η βενζίνη! Για παράδειγμα το ΙΝΚΑ αναφέρει πως το λάδι από τα 9,80 έφτασε στα 13, 29 λεπτά το κιλό, δηλαδή 35% αύξηση. Αυξήσεις κατέγραψαν και τα γαλακτοκομικά.
Οι παραγωγοί ελαιολάδου πάντως αποδίδουν τις αυξήσεις στην μικρότερη παραγωγή λόγω της κλιματικής κρίσης.
3.
Μειώσεις στις χαμηλότερες τιμές και αυξήσεις στις υψηλότερες των προϊόντων που προέρχονται από την Θεσσαλία
Η έρευνα της LiFO στις αγορές (λαϊκές και σούπερ μάρκετ) συμπέρανε ακόμη μια λεπτομέρεια. Δείγμα της σύγχυσης και της αναμπουμπούλας που αναφέρθηκε στην αρχή ήταν η εξής αλλαγή: Μεταξύ 15 Σεπτεμβρίου και 22 του ιδίου μήνα σε λαϊκές αγορές προέκυψε ένα παράδοξο. Σε προϊόντα που προέρχονταν αμιγώς από τις πληγείσες περιοχές παρατηρήθηκε μείωση της χαμηλότερης τιμής και αύξηση της υψηλότερης. Παράδειγμα τα μήλα Πηλίου. Η έρευνα τα εντόπισε σε λαϊκή αστικής συνοικίας στις 15/9 μεταξύ 1 και 2,50 ευρώ, και στην ίδια λαϊκή μια εβδομάδα αργότερα (22/9) 0,75 έως 3.50 ευρώ το κιλό.
Το ίδιο και με τις ντομάτες. Από 1.30 έως 2,20 στις 15 Σεπτεμβρίου -στην ίδια πάντα λαϊκή- σε 1,00 έως 2,50.
4.
Μειώσεις από τα σούπερ μάρκετ μέσω προσφορών στα προϊόντα που προέρχονται από Θεσσαλία
Ένα άλλο συμπέρασμα της μεγάλης έρευνας της LiFO είχε να κάνει με την στάση των σούπερ μάρκετ. Σε μεγάλο βαθμό οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ επέλεξαν όχι μόνο να αφομοιώσουν τις αυξήσεις τιμών, αλλά παράλληλα προχώρησαν σε ελαφρές μειώσεις ή προσφορές.
Παράδειγμα, σε σούπερ μάρκετ τα ίδια αχλάδια που την πρώτη εβδομάδα μετά την κακοκαιρία στη Θεσσαλία πωλούνταν 1,93 το κιλό, την επόμενη προσφέρονταν με έκπτωση 50% στην τιμή του 0,97. Σε άλλο σούπερ μάρκετ διαφορετικής αλυσίδας τα μήλα Γκραν Σμιθ Λάρισας την πρώτη εβδομάδα μετά την κακοκαιρία πωλούνταν 2.35 το κιλό και την επόμενη η τιμή έπεσε στο 2.10.
Στα δε τυριά από τις πληγείσες περιοχές επίσης δεν έχουν αυξηθεί οι τιμές σε γενικές γραμμές. Σε σούπερ μάρκετ στις 15/9 το μανούρι Λαρίσης πουλιόταν 12,30 το κιλό και στις 27 του ίδιου μήνα η τιμή παρέμενε ακριβώς η ίδια.
Ειδικοί της αγοράς ανέφεραν στην LiFO πως αυτό συμβαίνει για δύο λόγους:
-πρώτον επειδή οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ έχουν το «μαξιλαράκι» να αντέχουν περιστασιακές αυξήσεις και να μην τις περνούν άμεσα στον καταναλωτή εν αντιθέσει με τις λαϊκές αγορές
-δεύτερον, γιατί με αυτόν τον τρόπο οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ στοχεύουν να «κλέψουν» πελάτες από τις λαϊκές αγορές. Πελάτες δηλαδή που θα στρέφονται πλέον αποκλειστικά στα ράφια των υπεραγορών παρά στους πάγκους των λαϊκών. Μιλάμε δηλαδή για μια δομική στροφή στην καταναλωτική συνήθεια κάποιου καταναλωτή
5.
Βραχυπρόθεσμες ελλείψεις προϊόντων από την Θεσσαλία και μακροπρόθεσμο τεράστιο πλήγμα στην εν γένει παραγωγή και πέραν των τροφίμων
Σύμφωνα με ειδικούς εκτός παραγωγής μετά από την κακοκαιρία Daniel τέθηκε το 30% -40% του θεσσαλικού κάμπου. Μεγάλο ζήτημα τίθεται αν θα προλάβουν κάποιοι παραγωγοί να προβούν στην συγκομιδή έστω ενός μέρους καλλιεργειών σε λιγότερο «πληγωμένες» περιοχές.
Πάντως μπορεί η επικαιρότητα να ασχολείται κατά βάση με τα τρόφιμα που προέρχονται από την Θεσσαλία, ωστόσο σοβαρό πρόβλημα υπάρχει και σε άλλα τμήματα της παραγωγής. Για παράδειγμα ακόμη δεν έχει υπάρξει εικόνα για τις ελλείψεις σε βαμβάκι, αρωματικά φυτά, καλαμπόκι και άλλα.
Ειδικοί που μίλησαν στη LiFO προειδοποίησαν μάλιστα πως μετά και την δεύτερη κακοκαιρία που «χτύπησε» αρκετές περιοχές η γη δεν θα μπορέσει να ανακάμψει εύκολα. Δεδομένης της μεγάλης ποσότητας νερού που έχει «ποτίσει» πολύ μεγάλες εκτάσεις από την πρώτη κακοκαιρία, η γη στην οποία έβρεξε ξανά και θα υποδεχτεί κι άλλο νερό, ενδεχομένως το επόμενο διάστημα δεν θα μπορέσει να απορροφήσει το σύνολο του όγκου νερού, των δύο καιρικών φαινομένων. Κι αυτό θα έχει μεγάλη επίδραση στη χειμερινή καλλιέργεια , όπως για παράδειγμα με τα σιτηρά εκείνης της περιοχής.
Τέλος, όσον αφορά στο βαμβάκι -αν υπάρξει επαρκής παραγωγή- εκτιμάται πως αυτή θα είναι πολύ χαμηλής ποιότητας, με αποτέλεσμα οι αγοραστές από το εξωτερικό να στραφούν σε άλλες αγορές, όπως η Αίγυπτος, κάτι που θα σημάνει σοβαρά ζητήματα την αγροτική οικονομία της Ελλάδας.
Κυβερνητική ρύθμιση για την ακρίβεια
Τις προηγούμενες μέρες ψηφίστηκε στη Βουλή η τροπολογία του υπουργείου Ανάπτυξης για την αντιμετώπισης της ακρίβειας και των πληθωριστικών πιέσεων σε βασικά καταναλωτικά αγαθά.
Αναλυτικότερα, η νέα τροπολογία για την αντιμετώπιση της ακρίβειας προβλέπει τα εξής τρία μέτρα που θα έχουν ισχύ έως τον Μάϊο του 2024:
- την υποχρέωση των σούπερ-μάρκετ να ανακοινώνουν οποιαδήποτε αύξηση τιμής αγοράς από προμηθευτή προϊόντων που είναι απαραίτητα για την αξιοπρεπή διαβίωση των καταναλωτών ή παρουσιάζουν υψηλή ζήτηση,
- την επισήμανση προϊόντων επιχειρήσεων που συμμετέχουν στην Πρωτοβουλία «Μόνιμη Μείωση Τιμής» και
- την ανακοίνωση ενδεικτικών τιμών λιανικής πώλησης οπωροκηπευτικών προϊόντων.
Ο ΟΟΣΑ προειδοποιεί για το 2024
Σε όλα τα παραπάνω πρέπει να συνυπολογίσει κανείς και τις τελευταίες προειδοποιήσεις του ΟΟΣΑ για τον κίνδυνο να υπάρξουν νέα «σοκ» στις διεθνείς αγορές τροφίμων και ενέργειας το 2024.
Στην τελευταία έκθεση του (Interim Economic Outlook) ο ΟΟΣΑ αναφέρει ότι η εκδήλωση του φαινομένου Ελ Νίνιο, η οποία ξεκίνησε τον Ιούνιο, είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή ορισμένων τροφίμων το επόμενο έτος. Σημειώνει επίσης ότι οι περιορισμοί στις εξαγωγές από βασικούς παραγωγούς περιορίζουν την προσφορά στις διεθνείς αγορές, ιδιαίτερα του ρυζιού, η τιμή του οποίου κινείται σε υψηλά επίπεδα 15 ετών.
