Τα μέλη της ομάδας Educaltour είναι οι: Ζωή Διακουμογιαννοπούλου, Στέλλα Μπάρδη, Μυρτώ Μελέα, Κωνσταντίνος Φώτης, Ελένη Ρουμπάνη. Μιλήσαμε μαζί τους για το πώς μπορεί ο πολιτισμός μπορεί να καλυτερεύσει την καθημερινότητά μας.
— Τι ακριβώς είναι η Educaltour;
Η Educaltour είναι μια Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.). Το όνομά μας προέρχεται από τις λέξεις Education, Culture, Alternative Tourism. Αυτές είναι και οι θεματικές πάνω στις οποίες σχεδιάζουμε και υλοποιούμε βιωματικά προγράμματα με πολιτιστικό περιεχόμενο για ανήλικο και για ενήλικο κοινό. Γενικά, επιλέξαμε τη συγκεκριμένη μορφή επιχείρησης για τον κοινωφελή της χαρακτήρα. Συνεπώς, επιδιώκουμε συνεργασίες με φορείς και οργανισμούς, των οποίων η δράση έχει κοινωνικό όφελος.
— Πώς αποφασίσατε τη δημιουργία της; Τι σας ενέπνευσε;
Από τα πέντε μέλη της ομάδας μας, τα τρία βρεθήκαμε στο ίδιο μεταπτυχιακό "Εκπαίδευση και Πολιτισμός" στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Αν και δεν γνωριζόμασταν πιο πριν, είχαμε την τύχη να συνυπάρξουμε σε ένα ιδιαίτερα δημιουργικό ακαδημαϊκό πλαίσιο και αναρωτηθήκαμε πώς θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε αυτή τη γόνιμη επικοινωνία ένα βήμα παρακάτω.
Αξιοποιώντας ο καθένας τις εργασιακές εμπειρίες του αλλά και τις ακαδημαϊκές μας γνώσεις, περάσαμε από τη θεωρία στην πράξη, ιδρύοντας την Κοιν.Σ.Επ. Με τα άλλα δύο μέλη της ομάδας γνωριστήκαμε λίγο αργότερα και δέσαμε. Βέβαια, στόχος μας είναι η ομάδα να μεγαλώσει κι άλλο.
Κατανοούμε τη δυσκολία των ενηλίκων να μπουν σε μία διαφορετική διαδικασία: να κάτσουν σε κύκλο, να συμμετέχουν λέγοντας τη γνώμη τους, να δημιουργήσουν μια κατασκευή. Αλλά όσοι παίζουν μαζί μας κατανοούν ότι δεν τους κρίνουμε και ότι δεν υπάρχει σωστό ή λάθος. Έτσι, όσο κυλά η ώρα αφήνονται περισσότερο.
— Θέλετε να μας δώσετε μερικά παραδείγματα δράσεών σας;
Χαρακτηριστικό παράδειγμα το πρόγραμμα που υλοποιήσαμε στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία 2016 με τη βοήθεια του Κέντρου Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος. Στόχος ήταν η ενημέρωση του κοινού για τη δουλειά των σκύλων οδηγών, για τον τρόπο που πρέπει να τους συμπεριφερόμαστε όταν τους συναντάμε και ταυτόχρονα η ευαισθητοποίηση σε θέματα ατόμων με προβλήματα όρασης. Έχουμε υλοποιήσει επίσης προγράμματα σε σχολεία για την κατανόηση του φαινομένου του εκφοβισμού. Και στις δυο δράσεις, μοχλός επικοινωνίας και έκφρασης ήταν η τέχνη.
Αυτό που προσπαθούμε πάντα κατά το σχεδιασμό των προγραμμάτων μας είναι να εντάξουμε βιωματικές δραστηριότητες. Κάθε φορά επιδιώκουμε την ενεργό συμμετοχή σε θεματικές με εμφανή αυτή τη διάθεση κοινωνικής ενσυναίσθησης, χρησιμοποιώντας την τέχνη σαν ενωτική γέφυρα. Δε θέλουμε να αναπαράγουμε μια παθητική, βαρετή τις περισσότερες φορές, παρακολούθηση γιατί όλοι μας, και εμείς δηλαδή, φαίνεται να έχουμε πια ανάγκη να κάνουμε περισσότερο πράγματα με τα χέρια μας, να ξεφύγουμε για λίγο από τους γρήγορους ρυθμούς και να παίξουμε.
— Μιλήστε μας για τον εναλλακτικό τουρισμό, όπως τον εννοείτε εσείς...
Ο μέσος σύγχρονος επισκέπτης έχει ταξιδέψει αρκετά για να μην καλύπτεται πλήρως από τον μαζικό τουρισμό. Ευτυχώς το τουριστικό φαινόμενο είναι πολύπλευρο, οπότε οι ειδικοί έχουν εμπνευστεί διάφορες εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Εμείς σαν ταξιδευτές εμπνεόμαστε από τον πολιτισμό των τόπων που επισκεπτόμαστε. Αγαπάμε να ανακαλύπτουμε νέα χρώματα μέσα από πίνακες ζωγραφικής, νέα αρώματα από ντόπιες συνταγές και παραδοσιακά πιάτα, νέα σχήματα από τα κτίρια που κοντοστεκόμαστε να δούμε. Και σαν Αθηναίοι περπατάμε πολύ.
Εύλογα επικεντρωθήκαμε στην δημιουργία προγραμμάτων που αξιοποιούν πολιτιστικές διαδρομές. Τι σημαίνει αυτό; Έχοντας έναν κεντρικό άξονα, για παράδειγμα ένα πρόσωπο ή ένα κτίριο, τον εξετάζεις στο χώρο και το χρόνο. Μαθαίνεις δηλαδή μέσα από μία ιστορία. Για παράδειγμα, μπορείς να χρησιμοποιήσεις ένα κυνήγι θησαυρού για να ανακαλύψεις μια γωνιά ενός τόπου, μπλέκοντας στοιχεία από το ιστορικό παρελθόν με το πολιτιστικό σήμερα, δημιουργώντας εκ νέου μια ιστορία που θα φλερτάρει με το αύριο.
Είναι διαθεματική η προσέγγιση μας, ενώ κάθε δράση δημιουργείται μετά από επιστημονική έρευνα και συγκεκριμένη μεθοδολογία. Και διαλέξαμε αυτή την κατηγορία τουρισμού όχι μόνο γιατί είχαμε την τύχη να διδαχτούμε από έναν εμπνευσμένο άνθρωπο και δάσκαλο πώς γίνεται να προσεγγίζεις αλλιώς την έννοια του τόπου, αλλά και γιατί σαν άτομα έτσι επιλέγουμε να βλέπουμε τα πράγματα. Πίσω από το προφανές.
— Τι έχετε ανακαλύψει μέσα απ' τις επαφές σας με τα παιδιά;
Μερικές φορές συζητάμε μεταξύ μας τα σχόλια που ακούγονται κατά καιρούς για τη δουλειά των εκπαιδευτικών και για τις ημέρες άδειας που έχουν και γελάμε. Όλοι μας υπήρξαμε μαθητές. Αλλά αν μπεις σε τάξη να κάνεις εσύ το μάθημα θα καταλάβεις γιατί υπάρχει τόση ανάγκη να ενισχυθεί ο ρόλος και το έργο των εκπαιδευτικών. Εμείς επειδή είμαστε σε χαλαρότερη επαφή με τα παιδιά μπορούμε να τους βοηθήσουμε έμπρακτα με τον ανασχεδιασμό του μαθήματος, ακόμη και στο στενό πλαίσιο που δίνει το Υπουργείο.
Οι ομάδες ανηλίκων, με τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά που έχει κάθε ομάδα βέβαια, είναι πιο δύσκολες από τους μεγάλους, γιατί απλά η δυσαρέσκεια των παιδιών εκφράζεται άμεσα και με ευθύ τρόπο. Πρέπει να είσαι διαρκώς σε εγρήγορση και να έχεις ευελιξία προκειμένου να κάνεις μικρές τροποποιήσεις. Άμα βαρεθούν, πάει. Και βεβαίως είναι το θέμα της ασφάλειας. Πρέπει λοιπόν να είναι πολύ καλά κουρδισμένο ένα πρόγραμμα. Από την άλλη, η συναναστροφή μαζί τους είναι απολύτως αναζωογονητική. Η ανταλλαγή απόψεων, οι συζητήσεις μαζί τους, ο τρόπος που βλέπουν τα πράγματα, είναι υπέροχα όλα.
Επίσης, θα πρέπει να πούμε ότι τα παιδιά δεν είναι αποκομμένα από την πραγματικότητα που ζούμε. Θέλουν να τη συζητάνε. Και ούτε εμείς επιδιώκουμε να φτιάξουμε μια γυάλινη φούσκα. Έχουν ανάγκη να εκφραστούν και έχουμε ανάγκη να τα ακούσουμε. Για να μάθουμε και εμείς από αυτά και να θυμηθούμε πώς να λέμε αλήθειες. Και στους άλλους και στον εαυτό μας.
Ο άνθρωπος είναι σχεδιασμένος να μαθαίνει, ακόμη και σε άτυπο πλαίσιο, δίχως να γίνεται συνειδητά, στην τάξη δηλαδή. Άλλωστε, όλα τα πλάσματα σε αυτό τον πλανήτη μέσα από το παιχνίδι μαθαίνουν τα πρώτα χρόνια. Για αυτό ναι, τυχεροί οι μαθητές που το αγαπημένο τους μάθημα στο σχολείο είναι ή ήταν το διάλειμμα. Τους περιμένουμε στους κύκλους μας με χαρά.
— Πώς μπορούν οι πολιτιστικές δράσεις να γίνουν πιο ελκυστικές για τα παιδιά;
Έχουμε την αίσθηση ότι τα κλειδιά είναι δύο: ενεργός συμμετοχή και σύνδεση με το σήμερα. Το θυμόμαστε και από αυτά που έχουμε κάνει κι εμείς οι ίδιοι είτε ως παιδιά είτε ως μεγαλύτεροι. Σε όσα υπήρχε βιωματική εμπλοκή, όπως για παράδειγμα μια κατασκευή, ένα πείραμα, μια καταγραφή προσωπικής μαρτυρίας από εμάς τους ίδιους, έχουμε την πεποίθηση, και έτσι είναι, ότι τα γνωρίζουμε πολύ καλύτερα από εκείνα που ήμασταν απλώς ακροατές. Γιατί γίναμε πρωταγωνιστές.
Έτσι συμβαίνει και με την ανάγκη για σύνδεση με την τρέχουσα πραγματικότητα. Δεν εξετάζουμε ένα πολιτιστικό γεγονός, μία προσωπικότητα, ένα καλλιτεχνικό έργο μόνο για τη συγκίνηση που προκάλεσε τότε, αλλά και για τη σημασία που έχει σήμερα. Το εντάσσουμε στο τώρα και ψάχνουμε να βρούμε τρόπους να αξιοποιήσουμε τις ιδέες των παιδιών, ώστε να φτάσουν πολλά από αυτά που συμβαίνουν στο πρόγραμμα στα κατάλληλα αυτιά για να έχει όλο αυτό μια συνέχεια, ενταγμένη στην καθημερινότητα του παιδιού. Για αυτό επενδύουμε στην αξιοποίηση των αξιολογητικών μεθόδων μάθησης. Δεν έχει νόημα να κάνουμε τα ίδια πράγματα όλοι γιατί πουλάνε ή να συμπληρώνονται φόρμες αξιολόγησης που κανείς δεν αξιοποιεί τελικά στους φορείς.
— Πόσο διαφέρουν οι δράσεις που κάνετε με παιδιά με αυτές που κάνετε για μεγάλους;
Οι ενήλικοι έχουν σίγουρα διαφορετικές απαιτήσεις. Και η ίδια η στάση τους είναι λιγότερο ευέλικτη από αυτή των παιδιών. Έχουμε συνηθίσει να πηγαίνουμε σε ένα σεμινάριο να καθόμαστε σε μία καρέκλα, να παρακολουθούμε μία ομιλία, η οποία μερικές φορές συνοδεύεται και από μια προβολή παρουσίασης, να κρατάμε σημειώσεις και να φεύγουμε. Η συμμετοχή περιορίζεται στην παρουσία, δηλαδή. Εμείς τους ζητάμε να ξεκουνηθούν, να αφήσουν ένα κομμάτι από τον comme il faut ρόλο τους έξω από τον κύκλο, να εκφραστούν άφοβα, να συνδεθούν με το τώρα. Στο βαθμό που αντέχουν. Η αλλαγή ξεκινά όταν την αφήνεις να συμβαίνει. Έστω και λίγη αποφόρτιση, βοηθά να αντέξεις καλύτερα ό,τι ζεις.
Κατανοούμε τη δυσκολία των ενηλίκων να μπουν σε μία διαφορετική διαδικασία: να κάτσουν σε κύκλο, να συμμετέχουν λέγοντας τη γνώμη τους, να δημιουργήσουν μια κατασκευή. Αλλά όσοι παίζουν μαζί μας κατανοούν ότι δεν τους κρίνουμε και ότι δεν υπάρχει σωστό ή λάθος. Έτσι, όσο κυλά η ώρα αφήνονται περισσότερο.
Βέβαια, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι ενήλικοι είναι εν γένει πολύ πρόθυμοι να συμμετάσχουν. Ενδιαφέρονται, έρχονται επειδή το έχουν επιλέξει και επειδή προσδοκούν ένα αποτέλεσμα. Είναι συνειδητή επιλογή δηλαδή και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, αφού μας υποχρεώνει και εμάς να είμαστε συνεπείς. Ας πούμε ότι παίζουμε ένα παιχνίδι με συγκεκριμένο πλαίσιο και κανόνες που φτιάχνουμε όλοι μαζί.
