Ήδη από τις αρχές του 21ου αιώνα ένας νέος όρος άρχισε να κάνει αισθητή την παρουσία του στον επιχειρηματικό κλάδο και να χρησιμοποιείται από τους CEO των εταιρειών παγκοσμίως. «Εταιρική κοινωνική ευθύνη» (ΕΚΕ), δηλαδή στρατηγικές και πολιτικές, σύμφωνα με τις οποίες οι εταιρείες πρέπει πλέον ένα μερίδιο των κερδών τους να το «επιστρέφουν» στην κοινωνία και στους πολίτες.
Στην Ελλάδα, η εταιρική κοινωνική ευθύνη άρχισε να γίνεται αισθητή όλο και περισσότερο μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, τότε που τέτοιες δράσεις κοινωνικού χαρακτήρα πράγματι είχαν μεγάλο αντίκτυπο στην ελληνική κοινωνία, η οποία δοκιμαζόταν.
Αν, ωστόσο, αναζητήσει κανείς την ιστορία του συγκεκριμένου όρου, θα αντιληφθεί πως όλη αυτή η φιλοσοφία κοινωνικής προσφοράς από τις επιχειρήσεις ξεκίνησε από το Κραχ του '29 στις ΗΠΑ, τότε που το πνεύμα της φιλανθρωπίας άρχιζε σταδιακά να αποκτά νομικές, συμβατικές και οργανωτικές προεκτάσεις. Τα πράγματα φάνηκαν να εκτροχιάζονται τριάντα χρόνια μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν μέλημα των επιχειρήσεων παγκοσμίως ήταν η δημιουργία κέρδους και πλούτου για τους μετόχους τους. Είχε επικρατήσει και μια αγγλική φράση για τη συγκεκριμένη πρακτική: «Τhe business of business is business».
Ο κόσμος, όμως, μετά τις δεκαετίες του '80 και του '90 άρχισε να αλλάζει. Ο πλουραλισμός της πληροφορίας και της γνώσης, οι υπερεθνικές δραστηριότητες των εταιρειών, οι πρακτικές των οποίων στηλιτεύονταν, και κυρίως η κλιματική αλλαγή που φανέρωνε τα πρώτα της σημάδια οδήγησαν πολλές επιχειρήσεις στη θέσπιση επίσημων πολιτικών και δράσεων υπέρ της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Σταθμός για την εταιρική κοινωνική ευθύνη είναι το 2015, όταν η Ε.Ε. και συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε υποχρεωτική για τις εταιρείες τη δημοσιοποίηση των μη-οικονομικών στοιχείων τους, ανάλογα με το μέγεθός τους. Είχε προηγηθεί το 2011 η υιοθέτηση της νέας της στρατηγικής για την εταιρική υπευθυνότητα που συνδύαζε οριζόντιες προσεγγίσεις για την προώθηση της υπεύθυνης επιχειρηματικότητας, με πιο συγκεκριμένες στρατηγικές ανά επιχειρηματικό τομέα.
«Η έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης είναι πολύ σημαντική γιατί αντανακλά την απαίτηση των σύγχρονων πολιτών, όλων μας, να λειτουργούν οι επιχειρήσεις με έναν τρόπο υπεύθυνο και ηθικό, να φέρονται ως ενεργοί πολίτες στις κοινωνίες όπου λειτουργούν, να νιώθουμε ότι μοιράζονται τις ίδιες αξίες μ' εμάς»
Οι όροι, σύμφωνα με τους οποίους πρέπει να εφαρμόζει μια εταιρεία την ΕΚΕ σήμερα, είναι σαφείς. Το ίδιο και τα πεδία δράσεών τους. Ένα από τα κύρια και πρωταρχικά είναι η λεγόμενη εσωτερική κοινωνική ευθύνη, δηλαδή η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό, στην υγεία και στην ασφάλειά του με στόχο τη δημιουργία ενός καλού εργασιακού περιβάλλοντος και την αύξηση της παραγωγικότητας των υπαλλήλων. Από κει και πέρα, η εταιρική κοινωνική ευθύνη δεν πρέπει να μένει μόνο «εντός και επί τα αυτά» αλλά να νοιάζεται και για το καλό όλων των «ενδιαφερόμενων μερών» της. Ο συγκεκριμένος όρος –stakeholders στα αγγλικά– είναι η θεωρία πάνω στην οποία στηρίζεται το όλο δημιούργημα, σύμφωνα με αρκετούς ακαδημαϊκούς που έχουν ασχοληθεί σχετικά.
Κατά τη συγκεκριμένη θεωρία, τα ενδιαφερόμενα μέρη αποτελούν ουσιαστικά το περιβάλλον το οποίο αλληλεπιδρά με την επιχείρηση και ενδιαφέρεται για τις δραστηριότητές της. Αυτό το περιβάλλον μπορεί να ξεκινά από τους εργαζόμενούς της και να φτάνει μέχρι το κράτος, την τοπική κοινωνία ακόμη και τις ομάδες πίεσης, τους διαδηλωτές που ενδέχεται να εξεγείρονται για κάποιο θέμα.
Την καλύτερη απάντηση σχετικά με την ΕΚΕ την είχε δώσει στην Ελλάδα, ήδη από τα πρώτα χρόνια ενίσχυσής της στη χώρα, το 2007, ο Νίκος Αναλυτής, ο τότε πρόεδρος του Ελληνικού Δικτύου για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. «Η έννοια της εταιρικής υπευθυνότητας βρίσκει εφαρμογή σε μεγάλο αριθμό ελληνικών επιχειρήσεων. Είναι πλέον γεγονός πως έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται ότι δίχως την αποδοχή της κοινωνίας δεν θα μπορέσουν να λειτουργήσουν ως επιχειρήσεις. Κατά κάποιον τρόπο, μιλάμε για άδεια κοινωνικής λειτουργίας».
Στην Ελλάδα, λίγο πριν από τη θέσπιση των όρων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το 2000, ιδρύθηκε το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη με τη συμμετοχή δεκατριών ελληνικών επιχειρήσεων και τριών συλλογικών επιχειρηματικών φορέων. Είχε προηγηθεί η Διακήρυξη του Ελληνικού Δικτύου το 1999 και το 1994, επίσης χρονιά-σταθμός για την ΕΚΕ, όταν μια ομάδα Ευρωπαίων επιχειρηματιών και διευθυντών επιχειρήσεων υπέγραψε την Ευρωπαϊκή Διακήρυξη των Επιχειρήσεων κατά του Κοινωνικού Αποκλεισμού με στόχο την ανεύρεση τρόπων για προαγωγή της κοινωνικής τους υπευθυνότητας. Το 2008, μάλιστα, εισήχθη στη χώρα μας από το Ινστιτούτο Εταιρικής Ευθύνης –το οποίο μετρά 13 χρόνια λειτουργίας πια, έχοντας υποστηρίξει περισσότερες από 50 επιχειρήσεις στην ενσωμάτωση της φιλοσοφίας της ΕΚΕ στην επιχειρηματική τους στρατηγική–, ο Δείκτης Εταιρικής Υπευθυνότητας (Corporate Responsibility Index) του βρετανικού Ινστιτούτου Διεθνούς Αναφοράς «Business in the Community» και έτσι κάθε χρόνο βραβεύονται οι 12 επιχειρήσεις που διακρίνονται για τις υψηλές επιδόσεις τους στην εταιρική υπευθυνότητα.
Όπως αναφέρει ο Νίκος Αυλώνας, αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Εταιρικής Ευθύνης (CRI) και πρόεδρος του Κέντρου Αειφορίας (CSE), μέσω της ΕΚΕ η εικόνα μιας επιχείρησης μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά, ενώ η συμπεριφορά των καταναλωτών και συνεργατών επηρεάζεται θετικά. «Αυξάνεται η αφοσίωση των εργαζομένων και η προσέλκυση νέων ποιοτικών εργαζομένων, καθώς και η εμπιστοσύνη των επενδυτών. Και όλο αυτό βεβαίως αντικατοπτρίζεται στις οικονομικές επιδόσεις» υποστηρίζει.
Αυτό επιβεβαιώνεται, μάλιστα, από πρόσφατη έρευνα του Κέντρου Αειφορίας (CSE) στην Ελλάδα. Σύμφωνα με αυτήν, ο αριθμός των εταιρειών που εξέδωσαν εκθέσεις εταιρικής υπευθυνότητας αυξήθηκε κατά 37% την περίοδο 2012-2016, ενώ οι μισές από αυτές έχουν σχετική στρατηγική και σημείωσαν αύξηση του κύκλου εργασιών τους το 2016 συγκριτικά με το προηγούμενο έτος.
Ποιοι είναι οι τομείς δράσης της; Σύμφωνα με τους όρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι τέσσερις. Ένας από αυτούς, η στήριξη της τοπικής κοινωνίας με έργα υποδομής: σχολεία, πολιτιστικά κέντρα, καθαρό περιβάλλον. Μάλιστα, στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης πολυεθνικές εταιρείες αναλαμβάνουν να στηρίξουν ακόμα και τοπικές ποδοσφαιρικές ομάδες. Σημαντική είναι, επίσης, η σχέση εμπιστοσύνης με τους καταναλωτές και τους προμηθευτές της, η υιοθέτηση διεθνών εργασιακών προτύπων και η στήριξη του επίκαιρου πια περιβαλλοντικού ζητήματος με δενδροφυτεύσεις, καθαρισμούς και κυρίως μέσω της εξοικονόμησης πόρων από τη μηχανή παραγωγής τους.
Σύμφωνα με την Αικατερίνη Σταυριανέα, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο ΕΚΠΑ, που ασχολείται χρόνια με την ΕΚΕ, πρόκειται για μια έννοια που πρέπει να αντιλαμβανόμαστε όχι απλώς ως κάποια μεμονωμένη πράξη φιλανθρωπίας, χορηγία ή δράση για την προστασία του περιβάλλοντος αλλά ως κάτι βαθύτερο που συνδέεται με τον προσανατολισμό μιας επιχείρησης. «Με αυτήν τη θεώρηση, η ΕΚΕ μπορεί να συνδεθεί με την ευθύνη που μια επιχείρηση αναλαμβάνει σχετικά με τον αντίκτυπο της στην κοινωνία στην οποία λειτουργεί» συμπληρώνει.
Στη χώρα μας, κατά τον κ. Αυλώνα, σημειώθηκε ένα παράδοξο, καθώς η μεγάλη πρόοδος της εταιρικής υπευθυνότητας πραγματοποιήθηκε τα χρόνια της κρίσης, με αύξηση των κοινωνικών κυρίως δράσεων των εταιρειών, οι οποίες συνέβαλαν στην υποστήριξη κοινωνικά ευαίσθητων ομάδων. «Θεωρώ ότι γίνονται κάποια σημαντικά βήματα, αλλά ακόμα έχουμε μέλλον. Σίγουρα οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν περισσότερες δυνατότητες ευελιξίας λόγω μεγέθους, αλλά και οι μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις, υπό συνθήκες, μπορούν να έχουν πολλαπλάσια οφέλη αν πειστούν ότι και μέσω αυτής της οδού μπορούν να διασφαλίσουν την ανάπτυξη και τη βιωσιμότητά τους, ιδίως αν δραστηριοποιούνται μέσω εξαγωγών και στο εξωτερικό ή παράγουν προϊόντα για μεγάλες επιχειρήσεις». Ο ίδιος καταλήγει πως όλο και περισσότερες εταιρείες επενδύουν στην εταιρική υπευθυνότητα και την εντάσσουν στην επιχειρηματική τους στρατηγική, έχοντας πειστεί για τα πλεονεκτήματα που τους προσφέρει, ωστόσο οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν ακόμα δρόμο να διανύσουν προς την κατεύθυνση αυτή.
Την ίδια άποψη έχει και η κ. Σταυριανέα, η οποία υποστηρίζει πως η ΕΚΕ είναι ένα θέμα που απασχολεί όλο και περισσότερο τις σύγχρονες κοινωνίες, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και τους πολίτες. «Η έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης είναι πολύ σημαντική γιατί αντανακλά την απαίτηση των σύγχρονων πολιτών, όλων μας, να λειτουργούν οι επιχειρήσεις με έναν τρόπο υπεύθυνο και ηθικό, να φέρονται ως ενεργοί πολίτες στις κοινωνίες όπου λειτουργούν, να νιώθουμε ότι μοιράζονται τις ίδιες αξίες μ' εμάς».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LifO.
σχόλια