Το ραντεβού μας με τον Έλμο είναι Πέμπτη μεσημέρι σε μια τεράστια αλάνα στα Σπάτα. Ο Έλμο ζει με δυο γεράκια, δυο σκυλιά, τη γυναίκα του και την ενάμιση μήνα μπέμπα τους.
Όταν τον γνώρισα, τον έβαλα να μου υποσχεθεί πως θα με πάρει μαζί του σε μια πτήση και πως θα μου πει όλα όσα ενέχει η συμβίωση με δυο αρπακτικά πτηνά. Έτσι και έγινε.
Ανοίγει το πορτ-μπαγκάζ και παίρνει στο γάντι του την θηλυκιά. Εκείνη στέκεται αγέρωχα και βγάζει κάτι ήχους σαν τα μωρά που γκρινιάζουν. Το φτέρωμά της είναι μπεζ και σχηματίζει σε διάφορα σημεία καφέ καρδιές.
Τον ρωτάω πώς την λένε. «Δεν τα βαφτίζουμε τα γεράκια. Όνομα δίνεις σε κάποιον για να τον καλέσεις. Το γεράκι δεν είναι οικόσιτο ζώο για να το καλέσεις. Είναι ο αρσενικός και η θηλυκιά. Έτσι τους λέμε» μου λέει και τοποθετεί τον πομπό στην θηλυκιά.
Αφαιρεί το κάλυμμα από τα μάτια της και περπατάμε μακριά από τα αυτοκίνητά μας. Της λύνει το σκοινάκι και την απελευθερώνει.
Η πτήση της είναι ελεύθερη, πετάει ψηλά και χάνεται στον λόφο. Τα μάτια του Έλμο λαμπυρίζουν από χαρά. «Με ανεβάζει να το βλέπω να πετάει κι ας ξέρω πως δεν θα με αγαπήσει ποτέ» λέει.
Το γεράκι το υπηρετείς τυφλά. Είναι η μοναδική σχέση ανθρώπου και ζώου που δεν βασίζεται σε υποταγή και υπακοή. Είναι πάντα ελεύθερο.
«Μεγάλωσα στον Διόνυσο και εκεί έχει βουνά με πολλά γεράκια. Τα έβλεπα από μικρός και πάντοτε μου άρεσε το θέαμα. Όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να έχω το δικό μου γεράκι, δεν δίστασα.
Ήμουν έτσι κι αλλιώς σε ορειβατικό σύλλογο, έβγαινα στο βουνό με τον σκύλο μου, κι ένα γεράκι ταιριάζει σε αυτή την παρέα. Αν έχεις σκοπό να ξημεροβραδιάζεσαι κάπου καθιστός, το γεράκι σου είναι άχρηστο.
Η φάση με το γεράκι είναι ότι το παίρνεις άγριο αρπακτικό και το μαθαίνεις να ανέχεται το γάντι σου, να ανέχεται να τρώει από σένα, να ανέχεται να γυρνάει από τα πέντε μέτρα, μετά από τα δέκα μέτρα, μετά από τα τριάντα μέτρα. Μετά το αμολάς και ελπίζεις ότι θα ανέβει όπου ανέβει και θα επιστρέψει πίσω σε σένα.
Για να φτάσει εκεί το πουλί, έχεις ένα μεγάλο ταξίδι. Μετά, από την στιγμή που το γεράκι πετάει καθημερινά ελεύθερο είναι μια ρουτίνα. Το να φτάσεις το πουλί σε αυτό το επίπεδο είναι η μισή ομορφιά».
Έχει πιάσει για τα καλά η βροχή, όμως δεν μας νοιάζει. Ο Έλμο σιγοτραγουδάει. «Είναι τρόπος ζωής το γεράκι, δεν είναι χόμπι» μου λέει.
«Χόμπι είναι να συλλέγω γραμματόσημα, κάτι το οποίο ανά πάσα στιγμή μπορώ να παρατήσω. Αυτό θέλει κάθε μέρα να είσαι τυπικός. Είναι σαν οικογένεια. Γίνεται η πρώτη σου σκέψη όταν ξυπνάς και η τελευταία σου όταν κοιμάσαι. Αν δεν είσαι τυπικός, την επόμενη φορά που θα το αφήσεις να πετάξει, θα το αποχαιρετήσεις για πάντα.
Δεν είναι ήμερο ζώο. Έχει την τάση να φεύγει. Μου έχουν φύγει γεράκια. Ένιωσα σαν να με κλοτσάει η καλύτερη γκόμενα. Απαρηγόρητος ήμουν, ρώτα την γυναίκα μου. Δεν μιλιόμουν, δεν μπορούσα να κοιμηθώ.
Πρόκειται για ένα άγριο πλάσμα και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται. Όταν το καταλάβεις αυτό, είναι καλύτερη και η σχέση σου μαζί του. Αν το αντιμετωπίσεις σαν παιδί, το έχασες το παιχνίδι.
Δεν θέλει τρυφερότητα, στοργή και αγάπη. Πρέπει να είσαι στο μυαλό του. Αυτό δεν μπορεί να μπει στο δικό σου μυαλό. Αυτό θέλει να βγει να πετάξει, να εκτονωθεί με κάποιον τρόπο.
Μιλάμε για εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης στα οποία η αγάπη δεν το ωφέλησε σε τίποτα. Η φύση του γερακιού είναι η επιθετικότητά του. Άρα, αυτό χρειάζεται για να εκτονωθεί.
Αν θέλεις κάτι να σε αγαπάει, μπορείς να πάρεις έναν σκύλο ή έναν παπαγάλο. Εγώ έχω καλή σχέση με τα γεράκια μου, αλλά δεν πρόκειται για μια σχέση αγάπης.
Τις γρατσουνιές που έχω δεν στις κάνει ένα οικόσιτο ζώο. Συνεπώς, δεν είσαι κηδεμόνας του. Αν το έχεις από μωρό, το μεγαλώσεις σαν κηδεμόνας και δεθείς μαζί του, έχεις προβλήματα.
Αν αναπτύξεις μια οικειότητα και έναν "δέσιμο" και σε βλέπει σαν κηδεμόνα, μετά σε θεωρεί ίσο με αυτό. Σε γραπώνει, την εποχή ζευγαρώματος σε πιέζει να ζευγαρώσει μαζί σου, αρχίζει και νιώθει ότι έχει τα ίδια δικαιώματα με σένα.
Ένα γεράκι που έχει μεγαλώσει φυσιολογικά από γονείς γεράκια, ξέρει ότι είσαι διαφορετικό ζώο. Κάθεται εκεί και ξέρει "το σπίτι σου, το σπίτι μου".
Αν το πλησιάσεις, υπάρχει ένας τοίχος, μια απόσταση ασφαλείας. Ναι μεν είσαι ένα ζώο που το ωφελεί και του δίνει φαγητό, αλλά δεν είστε το ίδιο, δεν θα σε πιάσει.
Αυτή είναι μια πιο ασφαλής και ισορροπημένη σχέση γιατί ένα τέτοιο γεράκι μπορεί να ζήσει την ζωή του φυσιολογικά. Ένα πουλάκι που νομίζει ότι είσαι η μαμά του πάντα θα δυσανασχετεί αν δεν είσαι εκεί.
Το γεράκι λοιπόν, το υπηρετείς τυφλά. Είναι η μοναδική σχέση ανθρώπου και ζώου που δεν βασίζεται σε υποταγή και υπακοή. Είναι πάντα ελεύθερο. Δεν είναι όπως το άλογο.
Για το άλογο λες "με αγαπάει". Σε αγαπάει αλλά του σκίζεις τα χείλη με τα χαλινάρια κάθε φορά που το τραβάς. Βγάλε τα χαλινάρια να δούμε θα προχωρήσει; Θα φρενάρει; Ακόμα και ο σκύλος δεν μπορεί να είναι πάντα λυτός. Φαντάσου το γεράκι που είναι άγριο ζώο».
Ο Έλμο σφυρίζει και γυρνάει στον αέρα ένα ομοίωμα πουλιού. Η θηλυκιά το βλέπει σαν θήραμα και έρχεται να το κυνηγήσει. Κάθεται στο γάντι του, τρώει ένα νεκρό κοτόπουλο και την πάμε πίσω στο πορτ-μπαγκάζ. «Αυτή είναι χρυσογέρακο. Την πήρα ενός χρόνου από ένα εκτροφείο της Αγγλίας, πριν από πέντε χρόνια.
Εδώ δεν έχουμε ανεπτυγμένη εκτροφή. Στο εξωτερικό υπάρχουν άνθρωποι που στο στέλνουν με τα χαρτιά του. Η εκπαίδευση είναι δική σου υπόθεση. Αυτή εδώ παλιά, είχε την συνήθεια να εξαφανίζεται. Ξέραμε όμως ότι σφυρίζοντάς της θα κατέβαινε και δεν ανησυχούσαμε.
Μια φορά πέρασε μισή ώρα, αγχωνόμασταν, ψάχναμε με την κεραία και δεν την βρίσκαμε. Φτάσαμε από εδώ στον Διόνυσο. Χάσαμε το σήμα και γυρνώντας πίσω, ξαναπιάσαμε σήμα. Είχε γυρίσει στο ίδιο σημείο μόνη της.
Θυμάται μια περιοχή αν έχει πετάξει σε αυτήν αρκετές φορές. Τα γεράκια μεταναστεύουν από ήπειρο σε ήπειρο. Σκέψου ότι μια άλλη φορά την χάσαμε για πέντε μέρες και μετά την βρήκαμε στο ίδιο σημείο».
Χαϊδεύει την κοιλιά της θηλυκιάς και αυτή κορδώνεται. «Γιατί την χαϊδεύεις αφού δεν ξέρει τι σημαίνει στοργή;» του λέω απορημένη.
«Αυτό ευχαριστεί εμένα. Της την σπάει που τη χαϊδεύω. Κορδώνεται και είναι σαν να μου λέει "μην με ακουμπάς, μόλις καθάρισα το φτέρωμά μου".
Είναι σαν γυναίκα που έχει βγει από κομμωτήριο. Χάδι δεν μπορεί να υπάρξει. Ακόμα και σεξ όταν κάνει το θηλυκό με το αρσενικό, μοιάζει με βιασμό. Δεν αγαπιούνται. Υπάρχουν θηλυκά που σκοτώνουν το αρσενικό. Το σεξ είναι μόνο αναπαραγωγή. Μπορεί να είναι μονογαμικά, αλλά αυτό δεν έχει σημασία.
Η θηλυκιά είναι πάντα μεγαλύτερη σε μέγεθος και ο αρσενικός της δίνει όλα τα καλούδια για να την καλμάρει. Αυτή σκύβει το κεφάλι για να φάει και αυτό είναι μια αρχική υποταγή. Υπάρχει γλώσσα του σώματος. Ο αρσενικός είναι πάντα ανασφαλής».
Ο Έλμο ανοίγει προσεκτικά του κουτί και βγάζει τον αρσενικό. Αυτός δεν έχει κάλυμμα στα μάτια. «Είναι πιο κοινωνικός με τον κόσμο» μου λέει. Πράγματι, πλησιάζω κοντά του και δεν με πειράζει. Με κοιτάει με τα τεράστια μάτια του.
Παρατηρώ το φτέρωμά του. Όσο και να βρέχει, οι σταγόνες κυλούν πάνω στα φτερά και δεν τον μουσκεύουν. «Έχει ένα αδιαβροχοποιημένο κερί. Το παίρνει από έναν αδένα της ουράς και το απλώνει στα φτερά του. Έτσι ενώ βρέχεται, δεν παθαίνει τίποτα».
Ο Έλμο του βάζει τον πομπό, τον αφήνει ελεύθερο και εκείνος πετά χαμηλά. «Δεν προσγειώνεται πάνω σε κόσμο, απλά δεν πετάει πολύ ψηλά. Αυτός εδώ είναι ένα περίεργο πουλί, υβρίδιο του κούπερ που είναι αμερικάνικο γεράκι και του διπλοσάινου που υπάρχει και στην Ελλάδα. Ένας φίλος μου τον είχε αγοράσει και μας τον έχει παραχωρήσει για κάποιον καιρό για δικούς του λόγους.
Είναι λιγότερο από ενός χρόνου, είναι μικρούλης. Έχει τελείως διαφορετική συμπεριφορά από την θηλυκιά. Αυτό το βλέπεις και από την πτήση. Αυτός προτιμά να κάθεται σε ένα σταθερό σημείο και από εκεί να στήνει ενέδρα στα θηράματά του.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση εγώ του προσφέρω το γάντι ως ένα σταθερό σημείο και έχω στην τσάντα μου το νεκρό θήραμα όταν επιστρέψει. Είναι παράνομο να πιάσει και να φάει ζωντανό θήραμα».
Πράγματι, στην Ελλάδα ενώ έχουμε αναφορές για ανθρώπους που είχαν στην κατοχή τους γεράκια από το 300 π.Χ. και κυνηγούσαν μαζί τους, ο νόμος απαγορεύει το κυνήγι με γεράκι. Το παράδοξο είναι ότι η γερακοθηρία αποτελεί μνημείο παγκόσμια κληρονομιάς της UNESCO.
«Στην Ελλάδα, μέχρι πρότινος, ήταν παράνομη και η κατοχή γερακιού. Η γερακοθηρία στην υπόλοιπη Ευρώπη είναι νόμιμη. Εμείς τώρα αφήσαμε δυο γεράκια ελεύθερα. Είδες κάτι να πεθαίνει, κάποια επίθεση; Έχει ένα σωρό πουλάκια δίπλα. Κανείς δεν πείραξε κανέναν. Τους δίνω κρέας που παίρνω από ορνιθοτροφεία και ορτύκια από σουπερμάρκετ.
Τους δίνω νεκρό κρέας, αφού είναι παράνομο να τους δώσω ζωντανό, αν και από την φύση του το γεράκι προτιμά να κυνηγά την τροφή του, να την κυνηγάει και να σκοτώνει» μου εξηγεί ο Έλμο.
«Στην Αμερική επιτρέπουν ακόμα και το να παίρνεις πουλί από φωλιές μέσω συλλόγου με το σκεπτικό ότι θα το κρατήσεις έναν χρόνο και μετά θα το απελευθερώσεις.
Σε αυτό τον ένα χρόνο το "κυνηγάς" συνέχεια, παίρνει εμπειρίες. Αν δεν πιάσει θήραμα, είναι στην κλούβα του με το φαγητό του και τη ζέστη του. Έτσι στον πρώτο χειμώνα που τα περισσότερα γεράκια πεθαίνουν στην φύση, αυτό επιβιώνει δίπλα σου και μετά το απελευθερώνεις.
Στην Ελλάδα είναι δύσκολο για κάποιον που θέλει να ξεκινήσει κάτι τέτοιο. Δεν μπορεί να βρει ανθρώπους να τον βοηθήσουν. Είναι κάτι που απαιτεί καθοδήγηση, είναι σύνθετο να το μάθεις μόνος σου. Αν το κάνεις μόνος σου, ή θα χάσεις το πουλί ή θα σου πεθάνει.
Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης υπάρχουν σύλλογοι, άνθρωποι πρόθυμοι να σε βοηθήσουν. Εδώ δεν υπάρχουν. Εγώ ευτυχώς, είχα έναν πολύ καλό φίλο που ήταν από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με αυτό στην Ελλάδα.
Έχει βοηθήσει πολλούς σαν εμένα. Δεν είμαστε πάρα πολλοί, αλλά υπάρχει κόσμος που ασχολείται και υπάρχει και άνοδος γιατί ο κόσμος ψάχνεται τώρα».
«Πόσα χρόνια ζουν;». «Η άσχημη πλευρά είναι ότι στη φύση, τα νούμερα είναι απογοητευτικά λόγω του κυνηγιού αλλά και λόγω της ανικανότητάς τους να κυνηγήσουν. Δεν γεννιούνται όλα με την ίδια ικανότητα κυνηγού. Κάποια είναι πιο μαλθακά και κάποια είναι πιο ζόρικα.
Τα νούμερα λένε πως εφτά στα δέκα πεθαίνουν στον πρώτο χειμώνα και πως εννιά στα δέκα δεν ζουν μέχρι την ενηλικίωση (δύο-τριών ετών).
Αυτή η θνησιμότητα κατεβάζει πολύ το μέσο όρο. Στη φύση υπάρχουν είδη που θα φτάσουν τα τέσσερα-πέντε χρόνια, όπως το ξεφτέρι που θεωρείται τέλειος κυνηγός. Σκέψου ότι είναι τέλειος κυνηγός με πέντε τοις εκατό επιτυχία στο κυνήγι.
Τα πράγματα στη φύση είναι σκληρά. Δίπλα σου μπορεί να ζήσει δεκαπέντε χρόνια. Ένα χάρις μπορείς να το έχεις και εικοσιπέντε χρόνια. Γερνάς μαζί του και κάθε χρόνο βελτιώνεται. Όλες αυτές οι εμπειρίες που μαζεύει είναι επιπλέον ικανότητες.
Όταν το πάρεις μικρό, δεν έχει αυτό το ωραίο στήσιμο, το σπαθάτο και την ωραία πτήση του μεγαλωμένου. Ένα μεγάλο πουλί πέντε-έξι χρονών ξέρεις τι θέλει.
Βάζει τον αρσενικό στο κουτί του. Η θηλυκιά δεν αντιδρά που τον έχει δίπλα της. «Γνωρίζονται;» ρωτάω. «Είναι μια σχέση του τύπου «μείνε μακριά». Στην φύση θα αρπάζονταν. Δεν σημαίνει κάτι το γεγονός ότι είναι ίδια ζώα».
Ακούω την μπέμπα που είναι με τη μαμά της στο μπροστινό κάθισμα και καταλαβαίνω ότι πρέπει να αποχαιρετήσω τη «φάρμα» του Έλμο.
Τον ρωτάω τι είδους διακοπές κάνουν. «Διακοπές πάμε όλοι μαζί» μου λέει και γελάει. «Μόνο ελεύθερο κάμπινγκ φυσικά». Του εύχομαι τα καλύτερα και βλέπω αυτή την ιδιόμορφη φαμίλια να φεύγει όσο ο ήλιος δύει στον ροζ πια ουρανό.
© ΓΚΡΕΚΑ / LIFO
