Στο χωριό Ριτσώνα, 50 μίλια βόρεια της Αθήνας, ένα εγκαταλελειμμένο, εδώ και καιρό, στρατόπεδο έχει γίνει το σπίτι 700 προσφύγων, από τους 50.000 περίπου που έχουν εγκλωβιστεί σε μια χώρα διαλυμένη από το χρέος και την οικονομική κρίση και με την Ευρώπη να έχει σφραγίσει τα σύνορα της εδώ και περίπου έναν χρόνο.

Όταν μπαίνω πια στον καταυλισμό, με πλησιάζει ένας νεαρός, χαμογελώντας. «Το όνομα μου είναι Bassem Omar, Βασιλιάς της Ριτσώνας». Η 20χρονη μεγαλειότητα Του κατάγεται από το Qamishli της Συρίας, και προσφέρει ξενάγηση στην επικράτεια του. Όσο περιδιαβαίνουμε τον καταυλισμό τον χαιρετούν φίλοι του, όλων των ηλικιών.

«Είμαι καλός άνθρωπος και λογικός», λέει ο... Βασιλιάς Bassem ειρωνικά φυσικά. «Δεν είμαι σαν το Μπασάρ Ασάντ εγώ. Θέλω να κάνω τη Ριτσώνα μεγάλη ξανά και φυσικά ο κόσμος συμφωνεί μαζί μου», λέει γελώντας στο ίδιο ύφος.

Το πρώτο άτομο με το οποίο μιλάμε είναι ένα κοριτσάκι που μαζεύει λουλούδια για τον δίχρονο αδερφό της.

"Τα λατρεύει", μας λέει.

Το κορίτσι, η Aida Elawi, είναι 12 ετών και ζει εδώ πέρα για περίπου ένα χρόνο. Τη συνοδεύουμε στο μικρό κοντέινερ όπου ζει με την οικογένειά της, και ο αδερφός της ενθουσιάζεται με τα λουλούδια. Οι δυο τους μπαίνουν μέσα για να βρουν ένα κύπελο για να τα βάλουν.

“Χτες τη νύχτα έκλαιγε, εξαιτίας αυτού του μέρους. Είναι φριχτά εδώ. Ξεριζωθήκαμε απ' τη Συρία λόγω του πολέμου, και ήρθαμε στην Ευρώπη με ένα ετοιμόροπο καράβι. Όλα αυτά ώστε να ζούμε σ' ένα στρατόπεδο στην Ελλάδα; Δεν μπορεί να πάει σχολείο. Είναι συντετριμμένη.”

Ο πατέρας της Aida, Mohammad

Το Κέντρο Φιλοξενίας Προσφύγων στην Ριτσώνα είναι ένα απ' τα περίπου δώδεκα ανά την ελληνική επικράτεια τα οποία συνδιοικούν η ελληνική κυβέρνηση και διάφορες οργανώσεις παροχής βοήθειας. Οι πρόσφυγες κι οι μετανάστες παλιότερα περνούσαν μόλις μερικές μέρες εδώ πριν συνεχίσουν το ταξίδι τους στα ενδότερα της Ευρώπης, όμως η ΕΕ τα άλλαξε όλα τον Μάρτιο του 2016. Όσοι φτάνουν στην Ελλάδα κρατούνται επ' αόριστον ή επιστρέφονται στην Τουρκία.

Οι συνθήκες στους καταυλισμούς είναι, στην καλύτερη περίπτωση, δυσάρεστες. Οι οικογένειες είναι στιβαγμένες σε μικροσκοπικά δωμάτια, μόνο ένα μικρό ποσοστό παιδιών μπορεί να πάει στα δημόσια σχολεία, όπου τα μαθήματα γίνονται αποκλειστικά στα ελληνικά. Ταυτόχρονα η όρεξη των εθελοντών φθίνει...

Ο Omar Mahmud Hudar, 5 ετών, πρόσφυγας από τη Συρία. Μετά τις καταρρακτώδεις βροχές του περασμένου χειμώνα, τεράστιες λακκούβες και ακαθαρσίες έξω από τα λυόμενα, ήταν ο χώρος παιχνιδιού παιδιών της ηλικίας του. Φωτογραφίες: Ashley Gilbertson/VII Photo for UNICEF

Στον καταυλισμό του Σκαραμαγκά υπάρχουν τουαλέτες μέσα στα τροχόσπιτα αντί για έξω στην παγωνιά. Είναι απ' τους "καλύτερους" καταυλισμούς στη χώρα, μαθαίνω. Αλλά ένα βροχερό απόγευμα, είδα παιδιά να πετούν πέτρες σε ποτάμια ακατέργαστων λυμάτων. Ένα φορτηγό χάνει τη μάχη του αδειάσματος των τουαλετών που έχουν ξεχειλίσει.

“Καλωσήρθες στη ζωή μου" λέει η Azhar Khalil, μία 18χρονη απ' το Κομπάνι της Συρίας. Έφυγε απ' το σπίτι της, μου λέει ρίχνοντας πρώτα μια ματιά στο ρολόι, πριν από ακριβώς 29 μήνες, 19 μέρες και 4 ώρες.

Το σχολείο της έκλεισε όταν οι μάχες πλησίαζαν απειλητικά. Ταξίδεψε στο Χαλέπι για να δώσει τις εξετάσεις της, όμως ο πόλεμος την ακολούθησε κι εκεί.

“Κάναμε μάθημα το πρωί και το βράδι ακούγαμε τις βόμβες να πέφτουν. Διακινδύνευσα τη ζωή μου για κάτι σπουδαίο, και το πρώτο πράγμα που πήρα μαζί μου, όταν τα μάζεψα για να φύγω, ήταν το πτυχίο μου.”

Azhar Khalil, 18

“Στα βιβλία και στη μελέτη μπορώ να βρω την ελευθερία μου" λέει. "Αλλά έχασα τόσο πολύ καιρό. Υπάρχουν τόσα που θέλω να κάνω αλλά εδώ δεν μπορώ να τα κάνω.”

Το πρόβλημα της Αzhar δεν οφείλεται μόνο σε έλλειψη χρηματοδότησης. Σύμφωνα με ειδικούς των οργανισμών βοήθειας, περισσότερα χρήματα δαπανήθηκαν για την ανθρωπιστική βοήθεια στην Ελλάδα απ' ό,τι σε οποιαδήποτε προσφυγική κρίση στη σύγχρονη ιστορία. "Κάθε χρόνο η Ελλάδα φιλοξενεί 25 εκατομμύρια τουρίστες" μου λέει εξοργισμένος ένας εργαζόμενος σε οργανισμό παροχής βοήθειας, "και μέχρι στιγμής έχουν ξοδευτεί πάνω από 800 εκατομμύρια ευρώ για τη χρηματοδότηση της συγκεκριμένης κρίσης - και δεν μπορούν να βρεθούν αξιοπρεπή καταλύματα για 50.000 ανθρώπους;"

Η κρίση, είναι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα μιας συνειδητής πολιτικής επιλογής.

Σύμφωνα με την Louise Roland-Gosselin, των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, "η Ευρώπη είπε: «Φτάνει πια. Δεν είναι πια δικό μας πρόβλημα». Γίνονται υπερβολικά πολλές εκλογές σε υπερβολικά πολλές χώρες το προσεχές διάστημα. Οι πολιτικοί στρίβουν προς τα δεξιά, ώστε να σώσουν τα τομάρια τους, εις βάρος των προσφύγων."

Ως μέρος της συμφωνίας με την Τουρκία, η ΕΕ συμφώνησε να μεταφέρει σε άλλες χώρες τους πρόσφυγες που ήδη εγκλωβίστηκαν στην Ελλάδα. Όμως μόνο το 10% απ' αυτούς πήγαν, μέχρι στιγμής, αλλού, και τα κράτη μέλη της ΕΕ προσπαθούν να μην "φορτωθούν" κι άλλους. Ακόμα και με το πρόγραμμα Επανένωσης Οικογενειών, δεν έχει υπάρξει μεγάλη πρόοδος.

Όταν η Rosa Hamry, 28, έφυγε απ' τη Raqqa της Συρίας μαζί με τον άντρα και τα δύο παιδιά της το 2014, η πόλη είχε ήδη γίνει η πρωτεύουσα του ISIS. Λιθοβολισμοί, αποκεφαλισμοί και σταυρώσεις γίνονταν στους δρόμους καθημερινά. Η οικογένεια δραπέτευσε στην Τουρκία όπου ήλπιζαν να βρουν δουλειές και να περιμένουν μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος.

"Όσο και να δουλεύαμε" λέει η Hamry, "ποτέ δεν βγάζαμε αρκετά για να πληρώνουμε το νοίκι και να ταϊζουμε τα παιδιά. Δεν είχαμε αρκετά λεφτά για να πάμε όλοι μαζί στη Γερμανία, κι έτσι ο σύζυγός μου έφυγε μόνος του"

Πέρσι, η ίδια και τα δυο της παιδιά (Arin, 2 και Μohammad, 6) προσπάθησαν να πάνε να τον βρουν. Μετά από 10 μήνες που τους πηγαινοέφερναν από διάφορους καταυλισμούς στην Ελλάδα, μόλις πρόσφατα βρήκαν μόνιμο κατάλυμα μέσα σε ένα πρώην εργοστάσιο κοντά στην Θεσσαλονίκη. Λίγο μετά έκανε τις πρώτες συνεντεύξεις που ήταν απαραίτητες για να επανενωθεί με τον σύζυγό της.

“Το ότι θα πρέπει να περιμένουμε ακόμη οκτώ μήνες, με τρομάζει. Δεν έχω τη δύναμη να περιμένω τόσο πολύ. Δεν ξέρω τι θα κάνω.”

Rosa Hamry, 28

Η οικογένεια, όπως χιλιάδες άλλες, έφτασε γεμάτη ψυχικά τραύματα εξαιτίας του πολέμου. Αυτή τη φορά τα τραύματα οφείλονται στις πολιτικές της Ευρώπης.

Η Ευρώπη το κάνει επίτηδες. Θέλει να αποτρέψει άλλους πρόσφυγες απ' το να κάνουν το ταξίδι. Αλλά οι απεγνωσμένοι θα συνεχίσουν να έρχονται, με τη διαφορά ότι τώρα θα παίρνουν πολύ μεγαλύτερα ρίσκα από ποτέ.

Ο Bassem Omar στη Ριτσώνα, τον περασμένο Μάρτιο. Φωτογραφίες: Ashley Gilbertson/VII Photo for UNICEF

Ακόμα και ο "Βασιλιάς της Ριτσώνας" προσπάθησε να δραπετεύσει. "Προσπάθησα να φύγω 13 φορές, κα μου αρκούν" λέει. "Ξόδεψα 3000 ευρώ, όλα μου τα λεφτά, σε πλαστέςταυτότητες. Προσπάθησα να πετάξω προς Ολλανδία με διαβατήρια απ' την Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα, και κάθε φορά η αστυνομία του αεροδρομίου με έπιανε.

“Την τελευταία φορά ο αστυνομικός μου είπε: «Όχι. Ξαναπροσπάθησε.» Όμως είπα ότι αν αποτύγχανα ξανά, θα αυτοκτονούσα. Πρέπει να σταματήσω να προσπαθώ. Οπότε τώρα περιμένω την απόφαση για την (τυχόν) μεταφορά μου αλλού. Κανείς δεν θέλει να μείνει εδώ. Δεν υπάρχουν ευκαιρίες εδώ. Ακόμα και οι Έλληνες φεύγουν απ' την Ελλάδα για να βρουν δουλειές."

Το Κέντρο Φιλοξενίας Προσφύγων Καρά Τεπέ είναι στα περίχωρα της Μυτιλήνης στη Λέσβο. Έχει χωρητικότητα 1.000 ατόμων και στεγάζει τους πιο ευάλωτους πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων είναι τα γυναικόπαιδα κι οι οικογένειες.

Στο Βορρά της Ελλάδας, στα βιομηχανικά περίχωρα της Θεσσαλονίκης, αναζητώ το 'ναυπηγείο' των τρένων πίσω απ' την Σόφτεξ, ο καταυλισμός της οποίας είχε κάποτε τις χειρότερες συνθήκες σε ολόκληρη την Ελλάδα - τώρα είναι ελάχιστα καλύτερες. Στρίψε δεξιά στον επόμενο δρόμο, μου λένε, και παρκάρω.

Καμιά δεκαριά Αλγερινά αγόρια προσπαθούν να ανέβουν σε μια αμαξοστοιχία, ψάχνοντας για ανοίγματα ώστε να χωθούν μέσα.

Βλέπω ένα χέρι να βγαίνει μεταξύ δυο βαγονιών. Ανήκει στον 16χρονο Jalwan. Η κοκαλιάρικη πλάτη του τεντώνεται πάνω από μια ρόδα. Πρέπει να πόνεσε αυτό.

"Αν δε ρισκάρεις δε ζεις" μου λέει πριν να φύγει για να ψάξει μια λιγότερο εμφανή κρυψώνα.

Οι σεκιούριτι πλησιάζουν, όχι για να διώξουν τα παιδιά, αλλά για να τα συμβουλεύσουν: "Αν ανεβείτε στην κορυφή" λένε στα αγγλικά, "προσέξτε τα καλώδια, έχουν ηλεκτρισμό. Μην κρυφτείτε πάνω απ' τις ρόδες, θα πέσετε και θα πεθάνετε." Όμως τα παιδιά μιλούν μόνο γαλλικά και αραβικά, και επιπρόσθετα επειδή φοβούνται μη χάσουν τις κρυψώνες τους, δεν βγάζουν άχνα.

Το τρένο ξεκινά. Καθώς και το τελευταίο βαγόνι περνά από μπροστά μου, βλέπω πάνω του τον Jalwan να το καβαλά σα να είναι γιγάντια σανίδα του σερφ. Μου φωνάζει κάτι αλλά δεν ακούω τι.

Κατά πάσα πιθανότητα, αυτά τα αγόρια θα ξαναγυρίσουν. Συνήθως τα πιάνουν στα σύνορα με την ΠΓΔΜ, και πρέπει να περπατήσουν τη διαδρομή πίσω στηα Θεσσαλονίκη. Και μετά να ξαναδοκιμάσουν.

Αρνούμενη να υποδεχτεί τους πρόσφυγες, η Ευρώπη καταπατά τις δεσμεύσεις της για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

“Οι χώρες που δεν παίρνουν πρόσφυγες απ' την Ελλάδα καταπατούν τις υποχρεώσεις τους - και είναι οι ίδιες χώρες που έφτιαξαν πριν από δεκαετίες τους νόμους για τα ανθρώπινα δικαιώματα." λέει η Sari Nissi, της Διεθνούς Επιτροπής της αποστολής του Ερυθρού Σαυρού στην Ελλάδα.

Η περιοδεία μου με τον Βασιλιά της Ριτσώνας τελειώνει σε έναν σκουριασμένο πύργο ύδρευσης. Με οδηγεί, από τις σκάλες, στην κορυφή του, όπου μπορούμε να δούμε τον καταυλισμό να απλώνεται μπροστά μας. Καπνός απ' τις φωτιές που έχουν ανάψει για μαγείρεμα υψώνεται φιδογυριστά προς τον ουρανό, ανάμεσα στα πεύκα, καθώς άνθρωποι προχωρούν μεταξύ των τροχοσπιτων και των σκηνών.

“Η κυβέρνηση της Ριτσώνας είναι πολύ φτωχή επειδή δε μας στηρίζει καμία κυβέρνηση του κόσμου. Οι Γερμανοί μας στήριζαν, αλλά τώρα έκλεισαν την πόρτα τους. Οπότε χτίσαμε μια νέα χώρα. Τη μικρότερη χώρα του κόσμου, ένα βασίλειο 700 ανθρώπων."

Bassem Omar, 20

Μου λέει πως σε δυο μέρες θα έχει κλείσει ένα χρόνο εγκλωβισμένος στον καταυλισμό. "Θα κάνουμε ένα μεγάλο βασιλικό πάρτι στο Cafe Ritz για να γιορτάσουμε" λέει, αναφερόμενος στο κέντρο διανομής φαγητού. "Είσαι ευπρόσδεκτη".

Η αυτού εξοχότης του μου απλώνει το χέρι.

*Η Ashley Gilbertson είναι δημοσιογράφος των New York Times