Jacques Vergès - από τον Θανάση Φωτίου
Καθόταν βυθισμένος σε μια ξύλινη, σκαλιστή πολυθρόνα, σ’ ένα μισοσκοτεινό δωμάτιο, κάπου στο 9ο διαμέρισμα του Παρισιού, κοντά στην Pigalle. Με βαριές κουρτίνες στα παράθυρα και τεράστια αιγυπτιακά και ταϊλανδέζικα αγάλματα να δεσπόζουν επιβλητικά του χώρου, ο οποίος έμοιαζε περισσότερο με αίθουσα μουσείου παρά με δικηγορικό γραφείο. Πρέπει να ήταν κοντά στα 75 - 77 τότε. Ύψος γύρω στο 1.65. Σχιστά μάτια. Πρόσωπο αινιγματικό. Μυστηριώδες.
Όταν του είπα πως ο λόγος που ήθελα να τον συναντήσω είχε να κάνει με τη δικαιοσύνη και την αναζήτηση της αλήθειας, άφησε να διαφανεί ένα αμυδρό χαμόγελο στα χείλη του.
«Νόμιζα πως θέλατε να μιλήσουμε για τον Κάρλος» - μου είπε. «Γι’ αυτά με ρωτάνε συνήθως οι δημοσιογράφοι. Για τους πελάτες μου. Για τον Κάρλος, για τον Κλάους Μπάρμπι… Εσείς κάνατε τόσο δρόμο για να μιλήσουμε για τη δικαιοσύνη;». - «Και για την Αλήθεια», έσπευσα να συμπληρώσω. «Βασικά, με παρακίνησε μια ατάκα σας, σε μια συνέντευξη, λίγο καιρό, προηγουμένως. “Δε πιστεύω στη δικαιοσύνη. O μόνος που μπορεί να κρίνει είναι ο Θεός”, είχατε πει! Μου φάνηκε παράξενο. Αν το έλεγα εγώ, δεν θα είχε καμία απολύτως σημασία. Το να το λέτε, εσείς, όμως, ο «δικηγόρος του διαβόλου», είναι θέμα, δεν συμφωνείτε;».
Το αμυδρό χαμόγελο ξαναφάνηκε στα χείλη του. Έβγαλε το πούρο από το στόμα του και τότε τον άκουσα να μου λέει την πιο απλή αλλά και ενδιαφέρουσα θεωρία για την περιβόητη «Δικαιοσύνη», το «Δίκαιο» και την «Αλήθεια»…
«Η δικαιοσύνη, ξέρετε, μπορεί να είναι αναγκαία για την επιβολή της τάξης και τον έλεγχο της κοινωνίας, αλλά δεν είναι πάντοτε δίκαιη. Και δεν μπορεί να είναι δίκαιη από τη στιγμή που δεν γνωρίζει την Αλήθεια. Στη δίκη, ξέρετε, δεν βγαίνει η Αλήθεια. Βγαίνει η αλήθεια της δικογραφίας. Μιας δικογραφίας που ετοίμασαν τρίτοι. Oι δικαστές δεν είναι σίγουροι για τα γεγονότα. Aκούν τι υποστηρίζουμε κατά τη διάρκεια της δίκης εμείς οι δικηγόροι. Πολλές φορές, μάλιστα, για να κερδίσουμε τη δίκη, επιχειρηματολογούμε μ’ έναν δικό μας τρόπο πάνω σε συγκεκριμένα στοιχεία και δίνουμε τη δική μας ερμηνεία, όπως εμείς την αντιλαμβανόμαστε. Τη δική μας αλήθεια. Ένας μάρτυρας μπορεί να έχει καταθέσει ψέματα. Ένας εμπειρογνώμονας, μπορεί να έχει κάνει λάθος. Οι δικαστές, όμως, δικάζουν βάσει αυτών που ακούν και αυτών που βλέπουν. Κι αυτά δεν είναι η Αλήθεια! Αλλά η αλήθεια της δικογραφίας… Η δίκη, ξέρετε, είναι όπως το θέατρο. Βάσει των στοιχείων της δικογραφίας, ετοιμάζονται δύο παραστάσεις. Αληθοφανείς ιστορίες και οι δύο. Η μία του δικηγόρου και η άλλη του εισαγγελέα. Η ωραιότερη, στο τέλος, χειροκροτείτε…».
Ο Verges γεννήθηκε το 1925 στην Ταϊλάνδη. Ο πατέρας του Πρόξενος της Γαλλίας στο νησί και η μητέρα του Βιετναμέζα. Στα δεκαεπτά του κατατάγηκε στο Γαλλικό στρατό και έλαβε μέρος στον πόλεμο, ακολουθώντας τον στρατηγό Ντε Γκολ. Όταν αποστρατεύθηκε, και ενώ εμαίνετο ο πόλεμος των αποικιών στο Βιετνάμ και στη Βόρειο Αφρική, γράφτηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας, γνωρίστηκε με τους ηγέτες των εθνικιστικών κινημάτων και «στρατοπέδευσε» στην Πράγα για τρία χρόνια.
Το 1954 επέστρεψε στο Παρίσι, όπου τέλειωσε τις σπουδές του στη νομική, και το 1957, μαζί με άλλους δικηγόρους, πήγε στην Αλγερία, τάχθηκε με το μέρος των Αλγερινών και ανέλαβε πολλές δύσκολες υποθέσεις κόντρα στους γαλλικούς νόμους. Υπήρξε σύμβουλος του Μπεν Μπελά, του ηγέτη της Αλγερινής επανάστασης και μετά την ανεξαρτησία, διορίστηκε υπεύθυνος θεμάτων Αφρικής στο υπουργείο εξωτερικών. Αρχές της δεκαετίας του ’60, ανέλαβε την υπεράσπιση μιας 20χρονης Αλγερινής βομβίστριας, την οποία κατάφερε να αθωώσει και στην συνέχεια να παντρευτεί.
Η υπεράσπιση αμφιλεγόμενων προσωπικοτήτων και η επιθετικότητα που επεδείκνυε στην υπεράσπιση του, προχωρώντας σε δίκες – σύγκρουση με το σύστημα και την εξουσία, τον έκαναν διεθνώς γνωστό. Ταυτόχρονα, όμως, του καταλογίζονται διάφορες περίεργες φιλίες, όπως με τον δικτάτορα Πολ Ποτ, τον Μάο Τσετούνγκ, τον διαβόητο τρομοκράτη Κάρλος και άλλους, ενώ τα χρόνια μεταξύ 1970 – 1978 εξακολουθούν να αποτελούν το μεγάλο μυστήριο στη ζωή του, αφού εξαφανίστηκε από προσώπου γης και κανείς μέχρι σήμερα δεν έμαθε πού ήταν και τι έκανε…
Tι θα λέγατε ότι έχετε κυνηγήσει με πάθος στη ζωή σας;
Να είμαι ελεύθερος.
H πρόκληση είναι βασικό στοιχείο της προσωπικότητάς σας;
Nαι. M’ αρέσει να προκαλώ...
Όπως και το μυστήριο;
Όχι, δεν είμαι ιδιαίτερα μυστηριώδης άνθρωπος. Bεβαίως, μ’ αρέσει να κρατώ πράγματα μακριά από τα μάτια των άλλων. Δείτε, για παράδειγμα, την κουρτίνα στο παράθυρο. Eίναι κλειστή. Γιατί ακριβώς εδώ είναι ο προσωπικός μου χώρος και δεν θέλω ο άλλος να βλέπει τι κάνω στο χώρο μου. Tο ίδιο ισχύει και στη ζωή μου...
Υπάρχει μια ολόκληρη δεκαετία στη ζωή σας την οποία κρατάτε στην αφάνεια. Κανείς δεν γνωρίζει κάτι γι’ αυτήν...
(Γέλασε) Σίγουρα κάποιοι γνωρίζουν...
Γιατί σας αρέσει να διατηρείτε αυτό το πέπλο μυστηρίου;
Mα δεν είναι μυστήριο. Kάποιοι γνωρίζουν και κάποιοι δεν γνωρίζουν...
Φημολογείται ότι εκείνη τη δεκαετία ήσασταν μέλος της τρομοκρατικής ομάδας του Κάρλος...
... (Aνασήκωσε τους ώμους αδιάφορα)…
Mα γιατί δεν απαντάτε στις φήμες;
Δεν μ’ αρέσει. Δεν θέλω...
Γιατί αναλαμβάνετε την υπεράσπιση ατόμων τα οποία είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα καταδικαστούν;
Γιατί είναι πιο σοκαριστικό το να σκοτώσεις έναν αθώο, από το να πεις ότι είναι ένοχος ένας που είναι ένοχος. Υπερασπιζόμενος πολλές φορές τέτοιους ανθρώπους, δεν υπερασπίζομαι την ιδεολογία τους, ούτε διακηρύσσω ότι είναι αθώοι. Προχωρώ πιο πέρα, δράττομαι της ευκαιρίας και κάνω ρήξη με το σύστημα, με τη λογική της εξουσίας, του δικαστή. Καταγγέλλω πράγματα τα οποία συμβαίνουν γύρω μας και τακτικές δύο μέτρων και δύο σταθμών…
Ποιο το όφελος, όμως, να πείτε, για παράδειγμα, στη δίκη του ναζιστή Μπάρμπι, ότι οι Γάλλοι στην Αλγερία ή οι Αμερικανοί στο Βιετνάμ έκαναν χειρότερα; Το λάθος του ενός δικαιολογεί ή κάνει νόμιμο το λάθος του άλλου;
Όχι. Σε τέτοιες περιπτώσεις, όμως, για να υπερασπιστείς τον πελάτη σου, ρωτάς: Τι έκαναν οι Γάλλοι αξιωματικοί στην Αλγερία; Τι έκαναν οι Αμερικανοί στο Βιετνάμ; Θα δικάσετε και αυτούς για τα εγκλήματα που διέπραξαν; Γιατί ακολουθείτε δύο μέτρα και δύο σταθμά; Μήπως δεν είναι τον ίδιο τον Μπάρμπι που θέλετε να καταδικάσετε, αλλά τον Χίτλερ στο πρόσωπο του; Γιατί δεν δικάζετε και τους εαυτούς σας; Με τον τρόπο αυτό δεν υπερασπιζόμουνα την ναζιστική ιδεολογία του Μπάρμπι, αλλά έθετα τους δικαστές προ των ευθυνών τους. Ο Μπάρμπι ήταν ένας κατώτερος αξιωματικός. Δεν έκανε τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από τους Γάλλους κατώτερους αξιωματικούς στην Αλγερία. Γιατί να του φορτώσω πράγματα που δεν έκανε;
Την υπεράσπιση του τρομοκράτη Kάρλος γι’ αυτό την παρατήσατε; Δεν σας έδωσε την ευκαιρία να προχωρήσετε σε μια δίκη - ρήξη;
Δεν θέλω να μιλώ για τον Κάρλος. Δεν είμαι πλέον δικηγόρος του και δεν είναι σωστό. Αυτός, όμως, είναι ο λόγος που εγκατέλειψα τη δικογραφία…
Επειδή ο Κάρλος ήθελε να δηλώσει αθώος, όπως τελικά και έπραξε;
Ακριβώς. Εγώ πίστευα ότι έπρεπε να προχωρήσουμε σε δίκη - ρήξη. Σας παρακαλώ, όμως, ας μην μιλήσουμε άλλο για τον Κάρλος…
H θανατική καταδίκη σας βρίσκει σύμφωνο ή αντίθετο;
Όχι, δεν με βρίσκει σύμφωνο. Έτσι κι αλλιώς δεν ισχύει πλέον η θανατική καταδίκη στη Γαλλία...
Iσχύει όμως στις HΠA...
Nαι, αλλά εγώ δεν ζω στις HΠA. Έτσι κι αλλιώς, κανένας πελάτης μου δεν καταδικάστηκε ποτέ σε θάνατο. Ακόμα κι όταν κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Αλγερία υπερασπίστηκα πρόσωπα που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο, με τη δίκη - ρήξη που κάναμε, δεν εκτελέστηκε κανείς…
Είναι αλήθεια ότι συχνά προσπαθείτε να συγκρίνετε τον πελάτη σας με κάποιο ήρωα της μυθολογίας;
Α, ναι. Μερικές φορές το κάνω αυτό...
Πείτε μου κάτι τελευταίο. Από τις υποθέσεις που έχετε αναλάβει, ποια ξεχωρίζετε;
Είναι αρκετές. Αυτή όμως που είναι πιο κοντά σε μένα και με τίποτα δεν θα ξεχάσω, είναι την πρώτη υπόθεση που ανέλαβα, η οποία αφορούσε μια νεαρή Αλγερινή, που κατηγορείτο για τοποθέτηση βόμβας. Τη γυναίκα αυτή, μετά το τέλος της δίκης την παντρεύτηκα και μαζί αποκτήσαμε δύο παιδιά…
σχόλια