Καθώς τα νέα για τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού δίνουν ελπίδα για την αντίστροφη μέτρηση στη μάχη κατά της πανδημίας, σε ρεπορτάζ του BBC τονίζεται πως οι ειδικοί της υγείας υπογραμμίζουν ότι η μόνη λύση θα είναι μια παγκόσμια λύση.
Μέχρι τώρα έχουν επιβεβαιωθεί περισσότερα από 55 εκατομμύρια κρούσματα ιού σε όλο τον κόσμο και περισσότεροι από 1,3 εκατομμύρια θάνατοι και ενώ το εμβόλιο δείχνει πως θα φέρει τη λύση, υπάρχουν ανησυχίες ότι τα φτωχότερα έθνη θα μπορούσαν να μείνουν πίσω στην πρόσβαση σε αυτό. Το BBC φιλοξενεί απόψεις ειδικών σχετικά με το εάν οι προσπάθειες για ένα δίκαιο σύστημα θα λειτουργήσουν πραγματικά.
Τα πρώιμα αποτελέσματα δείχνουν ότι τουλάχιστον δύο εμβόλια είναι πολύ αποτελεσματικά, πολλά άλλα έχουν περάσει σε τελική φάση δοκιμής και αρκετά βρίσκονται σε κάποιο στάδιο ανάπτυξης. Κανένα από αυτά τα εμβόλια δεν έχει εγκριθεί ακόμη, αλλά αυτό δεν έχει εμποδίσει αρκετές χώρες να αγοράζουν εκ των προτέρων δόσεις.
Ένα ερευνητικό κέντρο στις ΗΠΑ, το Πανεπιστήμιο Duke στη Βόρεια Καρολίνα, προσπαθεί να παρακολουθεί όλες τις συμφωνίες που εξελίσσονται. Εκτιμά ότι έχουν ήδη αγοραστεί 6,4 δισεκατομμύρια δόσεις πιθανών εμβολίων και άλλες 3,2 δισεκατομμύρια δόσεις είτε βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση είτε δεσμεύονται ως «προαιρετικές επεκτάσεις υφιστάμενων συμφωνιών».
Η διαδικασία της προαγοράς είναι καθιερωμένη στη φαρμακευτική βιομηχανία, καθώς μπορεί να βοηθήσει στην παροχή κινήτρων για την ανάπτυξη προϊόντων και χρηματοδότησης, σύμφωνα με την Clare Wenham, καθηγήτρια παγκόσμιας πολιτικής υγείας στο London School of Economics.
«Αλλά, αυτό σημαίνει επίσης ότι όποιος μπορεί να πληρώσει τα περισσότερα στο αρχικό στάδιο της παραγωγής περνά και στο μπροστινό μέρος της ουράς», λέει. Η έρευνα από το Πανεπιστήμιο Duke διαπίστωσε ότι η «συντριπτική πλειοψηφία» των δόσεων εμβολίου που έχουν αγοραστεί μέχρι τώρα, δεσμεύθηκε από χώρες με υψηλό εισόδημα.
Η κούρσα αγοράς των εμβολίων
Ορισμένες χώρες μεσαίου εισοδήματος κατάφεραν επίσης να διαπραγματευτούν μεγάλες συμφωνίες αγοράς ως μέρος των συμφωνιών. Επίσης άλλες χώρες με υποδομή φιλοξενίας κλινικών δοκιμών- όπως η Βραζιλία και το Μεξικό - μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν αυτή την υποδομή ως μοχλό στην αγορά μελλοντικών εμβολίων.
Το Ινστιτούτο Serum της Ινδίας, για παράδειγμα, θα διατηρήσει τις μισές από τις δόσεις που παράγει εγχώρια για διανομή εντός της χώρας. Εν τω μεταξύ, η Ινδονησία συνεργάζεται με κινέζους προγραμματιστές εμβολίων και η Βραζιλία συνεργάζεται με τις δοκιμές που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και η φαρμακευτική εταιρεία AstraZeneca.
Επειδή δεν γνωρίζουμε ακόμη ποια εμβόλια θα λειτουργήσουν, ορισμένες χώρες αγοράζουν ποσότητες από διαφορετικές επιλογές. Η Ινδία, η ΕΕ, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και το ΗΒ είναι μεταξύ των χωρών που έχουν δεσμεύσει τις περισσότερες δόσεις, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) είπε στο BBC ότι είναι κατανοητό ότι οι ηγέτες θέλουν να προστατεύσουν πρώτα τους δικούς τους ανθρώπους - είναι υπόλογοι στους πολίτες τους - αλλά η απάντηση σε αυτήν την παγκόσμια πανδημία πρέπει να είναι συλλογική.
Η Andrea Taylor, η οποία ηγήθηκε της ανάλυσης του Duke, είπε ότι ο συνδυασμός συμφωνιών προαγοράς και ορίων σχετικά με τον αριθμό των δόσεων που μπορούν να παρασκευαστούν τα επόμενα δύο χρόνια σημαίνει πως «κατευθυνόμαστε σε ένα σενάριο όπου οι πλούσιες χώρες θα έχουν τα εμβόλια και οι φτωχότερες χώρες είναι μάλλον απίθανο να έχουν πρόσβαση».
Οι ειδικοί σημειώνουν ότι δεν γνωρίζουμε ακόμη πόσα εμβόλια ενδέχεται να κυκλοφορήσουν στην αγορά ή πότε θα είναι διαθέσιμα. Την ίδια ώρα εξακολουθούν να γίνονται προσφορές και παραμένουν ερωτήματα σχετικά με τις λεπτομέρειες διανομής.
Σύμφωνα με τον Chandrakant Lahariya, συν-συγγραφέα του βιβλίου «Μέχρι να κερδίσουμε: Η πάλη της Ινδίας ενάντια στην πανδημία Covid-19», η διαθεσιμότητα σε φτωχότερες χώρες μπορεί να εξαρτάται από τον αριθμό των εμβολίων που αναπτύσσονται, το πόσο γρήγορα θα γίνει αυτό και το πού παράγονται. «Υπάρχουν εμβόλια που αναπτύχθηκαν στην Ινδία και με την παραγωγική μας ικανότητα, προβλέπω ότι η τιμή θα μπορούσε να μειωθεί πολύ γρήγορα και η διαθεσιμότητα σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα θα είναι πολύ υψηλή».
Η Rachel Silverman, αναλύτρια πολιτικής στο think tank του Κέντρου Παγκόσμιας Ανάπτυξης, δήλωσε ότι τα πιο υποσχόμενα εμβόλια «καλύπτονται σε μεγάλο βαθμό από προχωρημένες συμφωνίες αγοράς, κυρίως από πλούσιες χώρες. Ωστόσο, ο μεγάλος αστερίσκος είναι ότι εάν υπάρχουν πολλά επιτυχημένα εμβόλια, θα υπάρχει αρκετή συνολική προσφορά και έτσι οι πλούσιες χώρες μπορεί να μην προχωρήσουν με όλες τις επιλογές τους».
Τα πρώτα πιθανά εμβόλια δεσμεύονται αλλά δεν φτάνουν για όλους
Η Silverman δήλωσε ότι πρόσφατες ανακοινώσεις σχετικά με ορισμένα εμβόλια που επιτυγχάνουν αποτελεσματικότητα άνω του 90% - ιδίως εκείνες από φαρμακευτικές εταιρείες Pfizer και Moderna - ήταν εξαιρετικές επιστημονικές ειδήσεις. Αλλά πρόσθεσε: «Υπάρχει πολύ μικρή πιθανότητα να φτάσουν σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα έως το τέλος του επόμενου έτους, τουλάχιστον σε σημαντικό αριθμό για να γίνει μαζικός εμβολιασμός».
Η Pfizer λέει ότι ελπίζει να παράγει έως και 50 εκατομμύρια δόσεις το 2020 και έως 1,3 δισεκατομμύρια δόσεις το 2021. Κάθε άτομο χρειάζεται δύο δόσεις. «Απλά κάνεις τα μαθηματικά ... και μπορείς να δεις ότι δεν είναι αρκετά», είπε η Silverman. Ωστόσο, λέει ότι τώρα η Moderna παρουσιάζει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα και πως υπάρχει περισσότερη ελπίδα, καθώς θα μπορούσαν να ακολουθήσουν ακόμη περισσότερα εμβόλια.
Το εμβόλιο Moderna έχει επίσης λιγότερες απαιτήσεις σχετικά με τη διατήρησή του σε ψυχρές θερμοκρασίες, παράγοντας ο οποίος ανησυχεί τις φτωχότερες χώρες, ιδίως σε θερμότερες περιοχές, και εκείνες σε απομακρυσμένες περιοχές ή με περιορισμένη ηλεκτρική ενέργεια.
Το BBC σημειώνει πως η ανισότητα στην παγκόσμια υγεία δεν είναι κάτι νέο. Ο ΠΟΥ εκτιμά ότι σχεδόν 20 εκατομμύρια βρέφη δεν έχουν επαρκή πρόσβαση σε εμβόλια κάθε χρόνο. Η έρευνα δείχνει ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας της «γρίπης των χοίρων» το 2009, η προμήθεια εμβολίων δεσμεύθηκε εκ των προτέρων από συμφωνίες αγοράς με πλούσια κράτη. «Το 90% των παγκόσμιων φαρμακευτικών προϊόντων εξυπηρετεί το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού», δήλωσε η Wenham.
Παγκόσμια συμφωνία Covax
Ένα παγκόσμιο σχέδιο γνωστό ως Covax επιδιώκει να εξασφαλίσει μια δίκαιη διανομή μελλοντικών εμβολίων κατά του κορωνοϊού. Η κοινή πρωτοβουλία - μεταξύ της συμμαχίας για τα εμβόλια Gavi, του ΠΟΥ και του CEPI (Συνασπισμός για Καινοτομίες Επιδημιολογικής Ετοιμότητας)- στοχεύει στην εξασφάλιση επαρκών εμβολίων για τις συμμετέχουσες χώρες ώστε να εμβολιάσουν τουλάχιστον το 20% του πληθυσμού τους.
Το πρόγραμμα έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε οι πλουσιότερες χώρες να συμφωνήσουν να αγοράσουν πιθανά εμβόλια και να βοηθήσουν στην χρηματοδότηση της πρόσβασης για φτωχότερα έθνη. Μέχρι στιγμής, εμπλέκονται περίπου 186 οικονομίες. Ο Gavi λέει ότι έχει ξεπεράσει τον αρχικό στόχο της συγκέντρωσης περισσότερων από 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά και διανομή εμβολίων μεταξύ 92 επιλέξιμων χωρών που χωρίς στήριξη δεν θα άντεχαν οικονομικά την προμήθειά.
Η Covax έχει ήδη εξασφαλίσει συμφωνίες προαγοράς για εκατοντάδες εκατομμύρια δόσεις πιθανών εμβολίων που θα κατανέμονται ισότιμα μεταξύ των χωρών. Η AstraZeneca, η οποία αναπτύσσει εμβόλιο με το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, είναι μέρος της πρωτοβουλίας. Ο Διευθύνων Σύμβουλος Pascal Soriot λέει ότι «στόχος της εταιρείας είναι να επιτρέψει σε κάθε χώρα σε όλο τον κόσμο να έχει πρόσβαση περίπου την ίδια στιγμή».
Η Pfizer δεν έχει ακόμη εγγραφεί στην πρωτοβουλία Covax, αλλά είπε στο BBC «υπάρχουν συζητήσεις σε εξέλιξη». Η εταιρεία δήλωσε ότι «δεσμεύτηκε να διασφαλίσει ότι όλοι θα έχουν την ευκαιρία» να αποκτήσουν πρόσβαση στο εμβόλιο και είχε αναπτύξει λύσεις για ζητήματα αποθήκευσης.
Υπάρχουν ωστόσο προβληματισμοί για το γεγονός ότι αρκετοί που έχουν υπογράψει την συμφωνία Covax, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου και του Καναδά, διαπραγματεύονται άμεσα τις δικές τους συμφωνίες με φαρμακευτικές εταιρείες. «Επενδύουν γενναιόδωρα στην Covax, αλλά ταυτόχρονα την υπονομεύουν», δήλωσε η ερευνήτρια Taylor.
Όταν ρωτήθηκε εάν οι πλούσιες χώρες υπονομεύουν το πνεύμα της πρωτοβουλίας, ο διευθύνων σύμβουλος της Gavi, Seth Berkley, είπε ότι ήταν «περίπλοκη ερώτηση». «Κάθε ηγέτης θέλει να προστατεύσει τον δικό του πληθυσμό, οπότε κατά μία έννοια αυτό θα περίμενε κανείς. Αλλά σε μια πανδημία φυσικά είμαστε ασφαλείς μόνο αν είμαστε όλοι ασφαλείς, οπότε σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να σκέφτονται και τις δύο παραμέτρους», είπε.
Ομάδες όπως η Διεθνής Αμνηστία και η Oxfam λένε ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα για να διασφαλιστεί η παγκόσμια πρόσβαση σε μελλοντικά εμβόλια. Προέτρεψαν τις φαρμακευτικές εταιρείες να μοιράζονται πληροφορίες μέσω του Covid-19 Technology Access Pool του ΠΟΥ. «Καμία εταιρεία δεν μπορεί να προμηθεύσει αρκετά εμβόλια και αν δεν αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα με τον εφοδιασμό, θα έχουμε πλούσιες χώρες που ανταγωνίζονται με φτωχές χώρες και οι πλούσιες χώρες θα κερδίζουν πάντα», δήλωσε η σύμβουλος της Oxfam για την πολιτική υγείας, Anna Marriott.
«Όλοι οι κατασκευαστές εμβολίων και οι φαρμακευτικές εταιρείες πρέπει να συγκεντρώσουν την επιστήμη και τα δεδομένα τους, και να δεσμευτούν να μεταφέρουν την τεχνολογία τους έτσι ώστε να μπορούμε να αυξήσουμε την παραγωγή. Κανείς δεν το έχει κάνει ακόμη», λέει η Μarriott.
