Forensic Architecture: Ανασυνθέτοντας ψηφιακά 21 πολύκροτες υποθέσεις
H Forensic Architecture είναι μια ιδιοφυής ακτιβιστική ομάδα που διερευνά σκοτεινές εγκληματικές υποθέσεις σε όλο τον πλανήτη, διασταυρώνοντας πολλές διαφορετικές μαρτυρίες και πηγές και χρησιμοποιώντας προηγμένες ψηφιακές τεχνικές. Παρακάτω παρουσιάζουμε το υλικό μερικών από αυτές.
Από τον Θοδωρή Αντωνόπουλο
Στελεχωμένη από προγραμματιστές, νομικούς, αρχιτέκτονες, δημοσιογράφους, αρχαιολόγους και επιστήμονες, η Forensic Architecture (F.A.) έχει διερευνήσει ουκ ολίγες σκοτεινές υποθέσεις σε όλο τον πλανήτη, διασταυρώνοντας πολλές διαφορετικές μαρτυρίες και πηγές και χρησιμοποιώντας προηγμένες ψηφιακές τεχνικές, όπως η τηλεπισκόπηση και οι τρισδιάστατες ψηφιακές μακέτες. Έχει πραγματοποιήσει έρευνες για τον ΟΗΕ, τη Διεθνή Αμνηστία, το Διεθνές Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον Ερυθρό Σταυρό, τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και πολλές ακόμα μη κυβερνητικές οργανώσεις. Απέσπασε σημαντικά βραβεία και διακρίσεις, δουλειές της με εικαστικό ενδιαφέρον έχουν εκτεθεί σε Λονδίνο, Ν. Υόρκη, Βερολίνο, Βαρκελώνη, στην Πόλη του Μεξικού, ακόμα και στην Αθήνα (2019), περιλαμβάνονται μάλιστα στη μόνιμη συλλογή του Victoria & Albert Museum. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν συναντά αντιδράσεις και εμπόδια στο έργο της ‒ ο ίδιος ο ιδρυτής της, Εγιάλ Βάιτσμαν, δυσκολεύεται πια να ταξιδέψει στη μισή υφήλιο.
Κάποιες έρευνες της F.A. έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ελληνικά δεδομένα: τα στοιχεία που επεξεργάστηκε για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, ανάμεσά τους απομαγνητοφωνήσεις εσωτερικών επικοινωνιών της αστυνομίας και του ΕΚΑΒ, κατατέθηκαν στη δίκη της Χρυσής Αυγής, ενισχύοντας το κατηγορητήριο, ενώ εκείνα για τον φόνο του Ζακ θα τεθούν υπόψη της έδρας στη δίκη για το αποτρόπαιο έγκλημα της οδού Γλάδστωνος που μόλις ξανάρχισε. Παρακάτω παρουσιάζουμε το υλικό μερικών από τις υποθέσεις διεθνούς ενδιαφέροντος που έχουν απασχολήσει την ομάδα.
Η πυρκαγιά στο εργοστάσιο Ali Enterprises στο Καράτσι, που στοίχισε τη ζωή 259 ανθρώπων. Ευθύνες για τους θανάτους καταλογίστηκαν στη διεύθυνση. Ανάθεση από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Συνταγματικών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ECCHR).
Η εξαφάνιση 43 φοιτητών της Γεωργικής Σχολής Ayotzinapa, η δολοφονία άλλων 6 και ο τραυματισμός 40 ακόμη βαραίνει από κοινού τις μεξικανικές δυνάμεις ασφαλείας, την τοπική αστυνομία και συμμορίες του οργανωμένου εγκλήματος. Ανάθεση από Centro Prodh - Equipo Argentino de Antropología Forense (EAAF).
Η τρομερή έκρηξη στο λιμάνι της πόλης, σε αποθήκη όπου φυλασσόταν φορτίο κατασχεμένου νιτρικού αμμωνίου, σκότωσε πάνω από 200 ανθρώπους, τραυματίζοντας χιλιάδες άλλους. Ευθύνες καταλογίζονται στις Αρχές. Συνεργασία με την online λιβανέζικη εφημερίδα «Mada Masr».
Βίντεο που ανέβηκε στα σόσιαλ μίντια δείχνει ρυάκια αίματος να τρέχουν από τα λούκια αυτής της μονοκατοικίας που βρίσκεται στα περίχωρα της πρωτεύουσας Μπουτζουμπούρα. Υποψίες για παράνομες κρατήσεις και βασανιστήρια αντιφρονούντων από τις μυστικές υπηρεσίες της χώρας. Ανάθεση από BBC Africa Eye.
Καταγγελίες θυμάτων για παράνομες συλλήψεις και βασανιστήρια αμάχων από τα κυβερνητικά στρατεύματα που μάχονται την ισλαμική εξτρεμιστική οργάνωση Boko Haram. Η περιοχή βρίσκεται κοντά σε αμερικανική βάση. Ανάθεση από τη Διεθνή Αμνηστία.
Δολοφονία του διακεκριμένου Κούρδου δικηγόρου, ειρηνιστή και υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ταχίρ Ελσί στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου. Ως δράστες φέρονται Τούρκοι μυστικοί αστυνομικοί. Ανάθεση από τον δικηγορικό σύλλογο της πόλης (Diyarbakır Bar Association).
Πυρκαγιά που ξέσπασε σε διαμέρισμα στο κτίριο Grenfell Tower επεκτάθηκε γρήγορα σε όλο το 24ώροφο οικοδόμημα, στοιχίζοντας τις ζωές 72 ενοίκων και τον τραυματισμό δεκάδων άλλων. Ευθύνες αποδίδονται στους κατασκευαστές. Πρωτοβουλία της ίδιας της F.A., με πρόσθετη χρηματοδότηση από το Victoria & Albert Museum.
Τέσσερις παράλληλες έρευνες που αφορούν α) παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων από την Ελλάδα στην Τουρκία την περίοδο 2016-19 (ανάθεση HumanRights360), β) καταστροφές κατοικιών και καλλιεργειών από τον ισραηλινό στρατό από το 2014 και εφεξής στην παραμεθόρια πόλη Χαν Γιουνίς στη Γάζα για «λόγους ασφαλείας» (πρωτοβουλία της FA), γ) μαζικές δολοφονίες και αφανισμός της πολιτιστικής κληρονομιάς των Γιεζίντι στο Ιράκ από το Ισλαμικό Κράτος την περίοδο 2014-15 (συνεργασία με Global Yazidi Organization) και δ) αλλεπάλληλες από το 2010 κατεδαφίσεις από τον ισραηλινό στρατό του βεδουίνικου χωριού Αλ Αρακίμπ στην έρημο Νεγκέβ (συνεργασία με την τοπική κοινότητα).
Κατάθεση Ισραηλινού πρώην στρατιωτικού και νυν μέλους της ειρηνιστικής οργάνωσης Breaking the Silence για τον αναίτιο ξυλοδαρμό του Παλαιστίνιου Φεϊζάλ Αλ Νατσέχ. Η ισραηλινή κυβέρνηση κατηγορείται ότι με αφορμή αυτή την υπόθεση προσπάθησε να απαγορεύσει την εν λόγω οργάνωση, την οποία ίδρυσαν έφεδροι αξιωματικοί που είχαν υπηρετήσει στα Κατεχόμενα.
Δολοφονία δύο Βεδουίνων χωρικών (ο ένας ήταν πρώην αστυνομικός), με τις ισραηλινές αρχές να ενοχοποιούν το Ισλαμικό Κράτος, όμως αυτόπτες μάρτυρες επιμένουν ότι το κακό συνέβη στη διάρκεια αστυνομικής επιχείρησης. Πρωτοβουλία της F.A.
Ενδείξεις ότι μονάδες του ρωσικού στρατού πολέμησαν στο πλευρό των φιλορώσων αυτονομιστών κατά των ουκρανικών κυβερνητικών δυνάμεων, τις οποίες και απώθησαν. Η πόλη συμπεριλήφθηκε στη Λαϊκή Δημοκρατία του Ντόνετσκ, προτεκτοράτο της Ρωσίας. Η Μόσχα επίσημα είχε αρνηθεί κάθε ανάμειξη. Τα στοιχεία κατατέθηκαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ECHR).
Κατάσχεση του πλοίου Luverta που συμμετείχε σε επιχειρήσεις διάσωσης προσφύγων στη Μεσόγειο από τις Αρχές. Το πλήρωμά του, μέλη της γερμανικής ΜΚΟ Jugend Rettet, κατηγορήθηκαν για σύμπραξη με διακινητές – άδικα, όπως δείχνουν τα στοιχεία που συνέλεξε η F.A. σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις του χώρου, τα οποία κατατέθηκαν στο ιταλικό Ανώτατο Δικαστήριο.
Ο στρατός του Μπασάρ Αλ Άσαντ κατηγορείται ότι πραγματοποίησε 14 επιθέσεις από εδάφους και αέρος στο νοσοκομείο Μ2. Η Δαμασκός το αρνείται, αλλά το οπτικοακουστικό υλικό που συγκέντρωσε η F.A., σε συνεργασία με το Atlantic Council, μάλλον τη διαψεύδει.
Θανάσιμος τραυματισμός του Μαρκ Ντάγκαν από Βρετανούς αστυνομικούς με πολιτικά σε μπλόκο. Οι αστυνομικοί ισχυρίστηκαν ότι πυροβόλησαν επειδή ο 29χρονος μαύρος, κατεβαίνοντας από το όχημά του, πήγε να βγάλει πιστόλι. Συνάδελφοί τους βρήκαν πράγματι ένα πιστόλι πεταμένο, αλλά σε απόσταση αρκετών μέτρων. Επιπλέον υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες για το αν ανήκε στο θύμα. Ανάθεση από τους δικηγόρους της οικογένειας.
Αμερικανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη βομβαρδίζουν κατά λάθος αμάχους στην πόλη Μιρανσάχ, που υπήρξε προπύργιο των Ταλιμπάν. Υπήρξαν νεκροί και τραυματίες. Ανάθεση του ειδικού εισηγητή του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας.
Η ισραηλινή αεροπορία βομβαρδίζει ανά διαστήματα επί τέσσερις μέρες την πόλη ως αντίποινα για την απαγωγή ενός φαντάρου από τη Χαμάς. Στόχος ήταν οι υπόγειες σήραγγες που χρησιμοποιούν οι εξτρεμιστές, υπήρξαν όμως άμαχοι νεκροί και τραυματίες και χιλιάδες κατεστραμμένα κτίρια ‒ ο βομβαρδισμός αμάχων θεωρείται έγκλημα πολέμου. Ανάθεση από τη Διεθνή Αμνηστία.
Δολοφονία από Ισραηλινό ελεύθερο σκοπευτή, του Ρουζάν Αλ Νατζάρ, στη διάρκεια της «Μεγάλης πορείας της επιστροφής». Ήταν ένας από τους 150 και πλέον νεκρούς Παλαιστίνιους εκείνης της πορείας, στην οποία οι Ισραηλινοί απάντησαν με δυσανάλογη, ανεξέλεγκτη χρήση βίας. Πρωτοβουλία της F.A. σε συνεργασία με τους «New York Times».
Σωστικό πλοίο της ΜΚΟ Sea Watch, προσεγγίζοντας βάρκα με περίπου 150 πρόσφυγες, παρενοχλείται από σκάφος του Λιβυκού Λιμενικού που διεκδικεί το ανθρώπινο φορτίο (στη Λιβύη οι πρόσφυγες φυλακίζονται σε άθλια στρατόπεδα ή πουλιούνται ως σκλάβοι). Το Sea Watch περισώζει εν τέλει 59 επιβάτες, οι Λίβυοι συλλαμβάνουν άλλους 47, ενώ 20 ακόμη χάνονται στη θάλασσα. Πρωτοβουλία της F.A., με τα στοιχεία να κατατίθενται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Δολοφονία του 37χρονου Αφροαμερικανού Χαρίθ Αουγκούστους από αστυνομικούς σε μπλόκο. Του έριξαν πέντε σφαίρες, παρότι στα βίντεο φαίνεται να συμμορφώνεται πλήρως με τις υποδείξεις τους. Το θύμα οπλοφορούσε νόμιμα, αλλά δεν έκανε καμία απειλητική κίνηση και ο θάνατός του πυροδότησε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας Πρωτοβουλία της F.A., σε συνεργασία με το Invisible Institute.
Φωτογραφίες έδειξαν ότι τα δακρυγόνα τύπου Triple Chaser που εκτόξευσαν Αμερικανοί συνοριοφύλακες κατά προσφύγων κατασκευάστηκαν από τον όμιλο Safariland, που ανήκει στον αντιπρόεδρο του Μουσείου Whitney. Πέρα από το σκάνδαλο που δημιουργήθηκε, τέτοιου είδους «όπλα» απαγορεύεται να βγαίνουν εκτός ΗΠΑ. Πρωτοβουλία της F.A., σε συνεργασία με την Praxis Film, το ECCHR, το ερευνητικό ίδρυμα Omega και την ισραηλινοπαλαιστινιακή ΜΚΟ B’tselem.
Η καταστροφή της κουλτούρας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της θρησκευτικής μειονότητας των Γεζίντι στο Ιράκ από το Ισλαμικό Κράτος