Είναι γνωστή η ιστορία με τη μικρή Άνγκελα που στεκόταν για 45 λεπτά στην κορυφή ενός βατήρα για να σκεφτεί αν θέλει να πηδήξει στην πισίνα μπροστά της. Το αποφάσισε μόνο όταν χτύπησε το κουδούνι για το τέλος του μαθήματος της γυμναστικής. Αυτό συνέβη όταν ήταν εννέα ετών. Μέχρι και σήμερα όμως, η Άνγκελα Μέρκελ, παραμένει επιφυλακτική και ζυγίζει καλά την κάθε της απόφαση. «Είμαι θαρραλέα την κατάλληλη στιγμή» θα πει η ίδια απαντώντας στις επικρίσεις χρόνια αργότερα.
Την επιφυλακτικότητα αυτή την απέκτησε από τα παιδικά της χρόνια ζώντας στην ανατολική Γερμανία την περίοδο του ψυχρού πολέμου και την ορθολογιστική θεώρηση των πραγμάτων από τις σπουδές της στις θετικές επιστήμες. Θεωρείται εξουσιομανής, αινιγματική, φιλόδοξη και ανέκφραστη, ωστόσο οι στενοί συνεργάτες της δηλώνουν πως έχει πολύ χιούμορ και είναι μία εκπληκτική μίμος. «Κανείς δεν την αγαπάει, κανείς δεν τη λατρεύει, αλλά όλοι τη σέβονται», αναφέρει ο Βόλφγκανγκ Στοκ, βιογράφος της Γερμανίδας καγκελαρίου.
Μέντοράς της στην πολιτική θεωρείται ο Χέλμουτ Κολ ο οποίος το 1991, ως καγκελάριος και θέλοντας να δώσει στην Χριστιανοδημοκρατική Ένωση(CDU) ένα πιο «νεανικό» πρόσωπο, δείχνει την εμπιστοσύνη του στην Άνγκελα Μέρκελ, κάνοντας την επικεφαλής στο υπουργείο Γυναικείων Υποθέσεων και Νεολαίας.
Νεανικά χρόνια
Η Άνγκελα Μέρκελ γεννήθηκε στο Αμβούργο της Δυτικής Γερμανίας το 1954. Είναι κόρη του λουθηρανού πάστορα, Χόρστ Κάσνερ και της δασκάλας Λατινικών και Αγγλικών, Χερλίν Κάσνερ και έχει δύο μικρότερα αδέρφια. Η αδερφή της, Ιρέν Κάσνερ είναι εργοθεραπεύτρια και ο αδερφός της, Μάρκους Κάσνερ είναι θεωρητικός φυσικός.
Έξι εβδομάδες μετά τη γέννησή της Άνγκελα, ο πατέρας της κλήθηκε να μετακινηθεί από την καπιταλιστική τότε Δυτική Γερμανία στην κομμουνιστική Ανατολική, λόγω έλλειψης κληρικών εκεί. Το ταξίδι μεταξύ των δύο χωρών ήταν ακόμα επιτρεπτό, αν και σπάνια κάποιος μετακινούνταν προς την Ανατολική Γερμανία. Συνήθως γινόταν το αντίθετο.
Εγκαταστάθηκαν έτσι σε ένα μικρό χωριό κοντά στο Βρανδεμβούργο και αργότερα μετακινήθηκαν στο Τεμπλίν, μια αγροτική περιοχή βόρεια του Βερολίνου. Ο πατέρας της το εξήγησε μιλώντας στο International Herald Tribune το 2005: «Βλέπετε, ήμουν νέος. Είχα αποστολή να πάω εκεί. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ήμασταν ευγνώμονες που είχαμε επιβιώσει. Εκείνοι που ήταν ιερείς είχαν ένα είδος καθήκοντος. Χρειαζόταν ιερείς εκεί».
Η Άνγκελα Μέρκελ τελείωσε το Λύκειο το 1973 με πολλές διακρίσεις στα μαθηματικά και επέλεξε να σπουδάσει φυσική στο πανεπιστήμιο Karl Marx στο Leipzig. Η επιλογή αυτή της ταίριαζε γιατί όπως είχε δηλώσει «στη φυσική είναι πολύ δύσκολο να παραχαραχθεί η αλήθεια». Έπειτα συνέχισε τις σπουδές της κάνοντας διδακτορικό στην κβαντική χημεία.
Από τα μέσα της εφηβείας της ενθαρρύνθηκε από τους γονείς της να είναι πολιτικά ενήμερη. Ο πατέρας της, όντας συντηρητικός και αυστηρός με την κόρη του, ήθελε να ξεχωρίζει στο σχολείο και μετέπειτα στους κόλπους της νεολαίας του σοσιαλιστικού κόμματος όπου συμμετείχε. Φερόταν με ψυχρότητα στην Άνγκελα, στοιχείο που φαίνεται να την έχει επηρεάσει στον τρόπο που διαχειρίζεται τις καταστάσεις μέχρι σήμερα. Ακόμα περισσότερο όμως φαίνεται να επηρέασε την εξέλιξή της προσωπικότητας της το γεγονός ότι έζησε όλα τα νεανικά της χρόνια, μέχρι το ‘90, στη σοσιαλιστική, Ανατολική Γερμανία κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Ο πατέρας της ήταν στόχος επιτήρησης από την υπηρεσία μυστικής αστυνομίας της Στάζι, η οποία κατασκόπευε τους πολίτες για “τη θωράκιση του καθεστώτος”. Ο Χορστ Κάσνερ φιλοξενούσε τακτικά αντικυβερνητικούς διανοούμενους. Το γεγονός αυτό φαίνεται να προβλημάτιζε την μυστική υπηρεσία της Στάζι, η οποία τον κάλεσε για ανάκριση, όταν ένας κατάσκοπος της ανέφερε πως σε μια από τις συγκεντρώσεις συζητούσαν για τα κείμενα του σοβιετικού αντιφρονούντα, Αντρέι Ζαχάρωφ.
Η νεαρή Άνγκελα είχε μάθει από μικρή να μη μοιράζεται τις σκέψεις της, μιας που το να μην εκφράζεις ανοιχτά την άποψή σου στην ανατολική Γερμανία για να μην τραβήξεις την προσοχή της Στάζι, ήταν η συνήθης τακτική με την οποία είχαν γαλουχηθεί οι πολίτες.
Σε συνεντεύξεις της η Άνγκελα Μέρκελ τόνιζε τη στενή σχέση με τη μητέρα της, Χέρλιντ Κάσνερ, λέγοντας ότι ο πατέρας της ήταν απασχολημένος μελετώντας θεολογία και διδάσκοντας σεμινάρια σε θέματα όπως “Θεός - ο πατέρας μας - η μητέρα μας - ο φίλος μας”. Όπως ανέφερε στη Süddeutsche Zeitung το 2015, μιλούσε τακτικά στο τηλέφωνο με τη μητέρα της (που απεβίωσε τον Απρίλιο του 2019), η οποία την ενημέρωνε για συγγενείς, γνωστούς και φίλους τους οποίους η Άνγκελα Μέρκελ δεν έβλεπε συχνά λόγω καθηκόντων.
Το αυταρχικό καθεστώς στο οποίο μεγάλωσε έκανε την ίδια και τις φίλες της να κατανοήσουν πολύ νωρίς τι σημαίνει καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά το νεαρό της ηλικίας τους επέτρεπε να το αντιμετωπίζουν με κάποιο χιούμορ. Έτσι, κάθε φορά που καθόταν σε κάποιο καφέ και μιας που γνώριζαν ότι υπάρχουν παντού κρυμμένα μικρόφωνα για να παρακολουθούνται οι πολίτες, είχαν επινοήσει ένα παιχνίδι. Χτυπούσαν κάποιο αντικείμενο από το τραπέζι τους, και σαν να επρόκειτο για μικρόφωνο με το οποίο απευθυνόταν στους αόρατους πράκτορες, έλεγαν «παιδιά ώρα να αρχίσετε την ηχογράφηση». Όπως έχει δηλώσει «το κλειδί ήταν να μην αφήσεις τους ανθρώπους της Στάζι να σε τρελάνουν». Στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 μάλιστα, αφού πέρασε από συνέντευξη για τη θέση της φυσικού στο Πανεπιστήμιο του Ιλμενάου, την προσέγγισαν από τη Στάζι για να συνεργαστεί μαζί τους, αλλά εκείνη αρνήθηκε, όπως ισχυρίζεται.
Όπως συνέβαινε με τα περισσότερα παιδιά που μεγάλωναν στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, η Άνγκελα Μέρκελ συμμετείχε στις οργανώσεις νεολαίας του κράτους. Ήταν μέλος της επίσημης νεολαίας του σοσιαλιστικού κόμματος, της “Ελεύθερης Γερμανικής Νεολαίας” (Freie Deutsche Jugend) και αργότερα διετέλεσε μέλος του περιφερειακού προεδρείου και γραμματέας της Οργάνωσης, στην οποία έμεινε ως το 1984. Η συμμετοχή της στις αριστερές αυτές οργανώσεις έκανε πολλούς συντηρητικούς στο κόμμα της να την βλέπουν με καχυποψία.
Οι ισχυροί δεσμοί με τις θρησκευτικές της ρίζες δημιουργήθηκαν επίσης στα νεανικά της χρόνια και παραμένουν μέχρι και σήμερα. «Δεν πιστεύω πως μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι η Ευρώπη επηρεάστηκε από την Ιουδαϊκή-Χριστιανική παράδοση και ότι μεγάλο μέρος της Ευρώπης έχει τις ρίζες του σε αυτήν. Δεν μπορούμε απλά να το αγνοήσουμε αυτό και να πούμε πως είμαστε ουδέτεροι. Ποια θα ήταν μετά η πηγή των αξιών μας;» έχει πει.
Στα 23 της, η νεαρή Άνγκελα παντρεύτηκε το συμφοιτητή της Ούλριχ Μέρκελ, το επίθετο του οποίου κράτησε μέχρι σήμερα παρά τον χωρισμό τους το 1984. «Μπορεί να ακουστεί χαζό, αλλά δεν μπήκα σε εκείνο το γάμο με τη δέουσα σοβαρότητα», είχε δηλώσει η ίδια η Μέρκελ, σε μία από τις σπάνιες δημόσιες τοποθετήσεις της για την προσωπική της ζωή. Η αυθόρμητη απόφασή της ίσως αντανακλούσε την ανάγκη της να ξεφύγει από το συντηρητικό παρελθόν της.
Μετά το διαζύγιό της από τον πρώτο σύζυγό της, η Άνγκελα Μέρκελ έζησε σε ένα καταφύγιο καταληψιών, σε ένα παράνομο διαμέρισμα κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό της Friedrichstrasse. Σύμφωνα με τη Die Welt, την ημέρα που γιόρταζε τα τριακοστά της γενέθλιά και εργαζόταν ως ερευνήτρια στην Ακαδημία επιστημών στο Βερολίνο, την επισκέφτηκε ο πατέρας της λέγοντάς της πως «δεν έχει φτάσει και πολύ μακριά».
Όταν έπεσε το τείχος του Βερολίνου, τον Νοέμβριο του 1989, η Άνγκελα Μέρκελ βρισκόταν, όπως κάθε Πέμπτη, στη σάουνα με μια φίλη της. Την περίοδο εκείνη ήταν 35 ετών και εργαζόταν ως φυσικός στην Ακαδημία Επιστημών του Ανατολικού Βερολίνου. Έχει ενδιαφέρον πως έχει περιγράψει η ίδια την επιστροφή της από τη σάουνα σε δημοσιογράφους των New York Times: «Είδα κόσμο που πήγαινε στο σημείο διέλευσης. Αυτό δεν θα το ξεχάσω ποτέ, η ώρα μπορεί να ήταν 22:30 ή 23:00, μπορεί και λίγο πιο αργά. Ήμουν μόνη μου, αλλά ακολούθησα το πλήθος και ξαφνικά βρεθήκαμε στη δυτική πλευρά του Βερολίνου». Το βράδυ εκείνο, όπου πλήθος Ανατολικογερμανών και Δυτικογερμανών γιόρταζε το ιστορικό γεγονός, η Άνγκελα Μέρκελ σκέφτηκε πως έχει πρωινό ξύπνημα και αφήνοντας πίσω όλη τη Γερμανία που ξενυχτούσε και γλεντούσε στους δρόμους, γύρισε στο σπίτι της για να μην είναι κουρασμένη στη δουλειά την επόμενη μέρα.
Λίγο μετά την έκδοση του πρώτου διαζυγίου της γνώρισε τον χημικό Γιοακίμ Σάουερ, τον δεύτερο σύζυγο της. Συγκατοικούσαν στο Βερολίνο αλλά για πολλά χρόνια δεν είχαν παντρευτεί. Τελικά, παντρεύτηκαν το 1998 έπειτα από πιέσεις του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος, στο οποίο ήταν τότε επικεφαλής.
Η πολιτική ανέλιξη
Το 1989, λίγο μετά την πτώση του Βερολίνου η Άνγκελα Μέρκελ προσχωρεί στη Δημοκρατική Επαγρύπνηση (DA), το αδελφό ανατολικό κόμμα της χριστιανοδημοκρατικής ένωσης (CDU). Η Μέρκελ γίνεται εκπρόσωπος Τύπου του κόμματος και αναλαμβάνει δράση. Μετά την επανένωση της χώρας το DA προσχωρεί στο CDU και η θέση της Μέρκελ χάνεται.
Μέντοράς της στην πολιτική θεωρείται ο Χέλμουτ Κολ ο οποίος το 1991, ως καγκελάριος και θέλοντας να δώσει στην Χριστιανοδημοκρατική Ένωση(CDU) ένα πιο «νεανικό» πρόσωπο, δείχνει την εμπιστοσύνη του στην Άνγκελα Μέρκελ, κάνοντας την επικεφαλής στο υπουργείο Γυναικείων Υποθέσεων και Νεολαίας. «Το κοριτσάκι μου», όπως την έλεγε ο Κολ, μιας που ήταν το νεότερο μέλος του υπουργικού συμβουλίου, είχε αρχίσει να κάνει τα πρώτα δυναμικά βήματα για την ανέλιξή της.
Το 1994 η Άνγκελα Μέρκελ αναλαμβάνει το υπουργείο Περιβάλλοντος για τέσσερα χρόνια, έως και τις εκλογές του 1998, όπου οι χριστιανοδημοκράτες χάνουν τις εκλογές από τους σοσιαλδημοκράτες του Γκέρχαρντ Σρέντερ. Τότε ο πρόεδρος του CDU, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πρότεινε την Μέρκελ για τη θέση του γενικού γραμματέα του κόμματος.
Μετά τις χαμένες εκλογές, η κρίση του CDU κλιμακώνεται όταν ξεσπά το σκάνδαλο με τις παράνομες χρηματοδοτήσεις. Βάζοντας μπροστά το συμφέρον του κόμματος αλλά και τη δική της εξέλιξη, η Άνγκελα Μέρκελ, ως γραμματέας του κόμματος τον Δεκέμβριο του 1999, δημοσίευσε άρθρο στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), χωρίς να ενημερώσει πρώτα τον πρόεδρο Σόιμπλε, με το οποίο απαίτησε την απομάκρυνση του Κολ. Το άρθρο πήρε τεράστια δημοσιότητα και στις 18 Ιανουαρίου του 2000 ο Χέλμουτ Κολ παραιτήθηκε από το αξίωμα του προέδρου. Επίσης, στις 16 Φεβρουαρίου του 2000 παραιτήθηκε και ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε από την ηγεσία του κόμματος, παραδεχόμενος ότι και αυτός είχε λάβει παράνομη δωρεά για το κόμμα από έμπορο όπλων.
Προς έκπληξη πολλών η Άνγκελα Μέρκελ της Ανατολικής Γερμανίας, το «κοριτσάκι» του Κολ, κατάφερε να απομακρύνει και τους δύο ισχυρούς άνδρες του κόμματος και να εκλεγεί στις 10 Απριλίου του 2000 πρόεδρος του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος. Πέντε χρόνια αργότερα κατάφερε να γίνει και η πρώτη γυναίκα καγκελάριος της Γερμανίας.
Στη «Mutti» δηλαδή τη «μητερούλα», όπως την αποκαλούν οι Γερμανοί υποστηρικτές της, η οποία βρίσκεται στην ηγεσία της Γερμανίας από το 2005, έχει απονεμηθεί το βραβείο του Καρλομάγνου, για το έτος 2008, έχει συμπεριληφθεί στη λίστα με τα «Πρόσωπα με τη Μεγαλύτερη Επιρροή Παγκοσμίως» του Time το 2012 και τρία χρόνια αργότερα αναδείχθηκε «Πρόσωπο της χρονιάς» από το ίδιο περιοδικό.
«Όλα βασίζονται στη δύναμη του να πείθεις. Πρέπει συνεχώς να πείθω τους πολίτες, το κόμμα μου, τους εταίρους του συνασπισμού μου» λέει η ίδια. Δεν χρειάζεται να κερδίζει κάθε επιχείρημα, δεν χρειάζεται να πει την τελευταία λέξη. Εκτιμά ήσυχα την κάθε κίνηση που μπορεί να πράξει και το κάνει όταν πια είναι σίγουρη. Για την «καλλιτέχνη της επιφυλακτικότητας», όπως την χαρακτηρίζει ο βιογράφος της, Nikolaus Blome, το να σκέφτεται πολλές φορές πριν πράξει, δεν σημαίνει αναποφασιστικότητα, αλλά γερό έδαφος για μια μετέπειτα σίγουρη νίκη.
