Ο Έλον Μασκ είναι ένας μοναδικός οραματιστής που οδηγεί την ανθρωπότητα προς ένα καλύτερο μέλλον ή τουλάχιστον αυτό θέλει ο ίδιος και οι οπαδοί του να πιστεύει ο υπόλοιπος κόσμος.
Το περιοδικό TIME επιχειρεί να δει πίσω από το προφανές και αναζητά το παρελθόν και τους στόχους του πιο πλούσιου ανθρώπου του κόσμου.
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, οι υποστηρικτές του και τα ειδησεογραφικά μέσα τον έχουν επαινέσει για τις τολμηρές προκλήσεις των Tesla και SpaceX.
Κάθε φορά που ο Μασκ στέλνει ένα tweet, ο κόσμος κάπως αλλάζει, γίνεται viral και είναι προφανής η αφοσίωση των εκατομμυρίων ακολούθων του.
Το προφίλ του έχει καταφέρει να κερδίσει την αμείλικτη προσοχή των μέσων ενημέρωσης, ο Μασκ έγινε η φιγούρα που όλοι αναζητούσαν: ένας ισχυρός άνδρας που πούλησε το όραμα, ότι η πίστη στη δύναμη της τεχνολογίας και της αγοράς θα μπορούσε να αλλάξει τον κόσμο χωρίς να χρειάζεται κυβερνητικός ρόλος.
«Απλώς μην αναφέρεστε στα δισεκατομμύρια σε επιδοτήσεις που κράτησαν τις εταιρείες του σε λειτουργία όλα αυτά τα χρόνια» σχολιάζει το TIME.
Αλλά αυτός ο γενικευμένος θαυμασμός έχει χρησιμεύσει μόνο για να ενισχύσει έναν ακαταλόγιστο και όλο και πιο εχθρικό δισεκατομμυριούχο, συνεχίζει.
Τα κενά σε αυτά τα οράματα και οι κίνδυνοι της απόλυτης επικρότησης των δισεκατομμυριούχων οραματιστών, αγνοούνται πλέον όλο και πιο δύσκολα από το κοινό.
Το πρόβλημα της Tesla
Ως Διευθύνων Σύμβουλος της Tesla, το σχέδιο του Μασκ ήταν να χρησιμοποιήσει πολυτελή οχήματα για να χρηματοδοτήσει ένα πιο προσιτό ηλεκτρικό αυτοκίνητο.
Το Model 3 υποτίθεται ότι ήταν αυτό το όχημα, ξεκινώντας από 35.000 δολ.. Αλλά η τρέχουσα τιμή εκκίνησης είναι 46.990 δολ. και οι περισσότεροι αγοραστές καταλήγουν να πληρώνουν ακόμη περισσότερα.
Τα οχήματα της Tesla υποτίθεται ότι είναι το πρότυπο για τα «πράσινα» αυτοκίνητα, αλλά οι εκπομπές για την παραγωγή κάθε μεμονωμένου οχήματος αυξάνονται και υπάρχουν επίμονα προβλήματα με την ποιότητα της παραγωγής, που σημαίνει ότι τα οχήματα αυτά κινδυνεύουν να έχουν μικρότερη διάρκεια ζωής από οχήματα άλλων αυτοκινητοβιομηχανιών.
Το πιο σημαντικό είναι ότι, αυτά τα οχήματα δεν έχουν μια καθαρή, «πράσινη» αλυσίδα εφοδιασμού. Σε όλο τον κόσμο, οι εταιρείες εξόρυξης αδημονούν για την ευκαιρία που παρουσιάζεται από την αγοραστική στροφή σε οχήματα που κινούνται με μπαταρίες, επειδή απαιτείται μεγαλύτερη εξόρυξη ορυκτών για την κατασκευή μπαταριών, σε σχέση με τα αυτοκίνητα που κινούνται με καύσιμα αυτή την ώρα στην αγορά.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας αναμένει ότι η ζήτηση για ορυκτά μπαταριών θα εκτοξευθεί μέχρι το 2040, συμπεριλαμβανομένου έως και 2.100% για το κοβάλτιο και 4.200% για το λίθιο.
Αλλά αυτή η εξόρυξη έχει σοβαρές συνέπειες για τα τοπικά περιβάλλοντα και τις κοινότητες. Το 2019, κατατέθηκε αγωγή κατά της Tesla για τους θανάτους παιδιών στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό που πέθαναν σε εγκαταστάσεις εξόρυξης κοβαλτίου, ιδιοκτησίας της βρετανικής εταιρείας εξόρυξης Glencore.
Παρά το γεγονός ότι μίλησε για μπαταρίες χωρίς κοβάλτιο, ο Μασκ προχώρησε στην υπογραφή συμφωνίας με την Glencore το 2020 για την προμήθεια των εργοστασίων σε Βερολίνο και Σαγκάη. Η αγωγή απορρίφθηκε τον Νοέμβριο του 2021, αλλά φέτος τον Απρίλιο, μια έρευνα από την Global Witness διαπίστωσε ότι η Tesla ήταν μεταξύ πολλών εταιρειών που μπορεί να προμηθεύονται ορυκτά από ορυχεία χρησιμοποιώντας παιδιά ως εργάτες στη ΛΔΚ.
Μπορεί να είναι εύκολο να παραβλέψουμε τις συνέπειες που υπάρχουν στο άλλο άκρο της εφοδιαστικής αλυσίδας της Tesla, αλλά αυτά τα προβλήματα επεκτείνονται βαθιά στην καρδιά της κατασκευαστικής της λειτουργίας, σύμφωνα με το TIME.
Οι μαύροι εργαζόμενοι ονόμασαν το εργοστάσιο του Fremont της εταιρείας «φυτεία» αφού υπέστησαν ρατσιστική κακοποίηση.
Την ίδια ώρα, ορισμένες γυναίκες περιέγραψαν ως «εφιαλτική» την σεξουαλική παρενόχληση στις εγκαταστάσεις.
Εν τω μεταξύ, οι εργαζόμενοι στο Gigafactory της Νεβάδα προχώρησαν σε μήνυση μετά από μαζικές απολύσεις περισσότερων από 500 ατόμων, μετά από αναφορές ότι ο Μασκ επαίνεσε τους εργάτες στο εργοστάσιο της Tesla στη Σαγκάη επειδή εργάστηκαν 12ωρες βάρδιες και εξαήμερο. ΟΙ εργάτες αυτοί κοιμούνταν στο πάτωμα του εργοστασίου.
Αλλά και οι πελάτες της Tesla τίθενται επίσης σε κίνδυνο. Τα οχήματά της εταιρείας έχουν τρακάρει σε αυτοκινητόδρομους, έχουν πέσει πάνω σε οχήματα έκτακτης ανάγκης, σε φορτηγά μεταφορών και πολλά άλλα, καθώς οι ιδιοκτήτες τους έθεσαν σε εφαρμογή την δυνατότητα αυτόματου πιλότου στο όχημα.
Ο Μασκ παραπλανά συνεχώς το κοινό σχετικά με το πόσο ασφαλές και ικανό είναι πραγματικά το σύστημα, ακόμη και όταν η ρυθμιστική αρχή της ασφάλειας κυκλοφορίας των ΗΠΑ είναι έτοιμη να ανακαλέσει εκατοντάδες χιλιάδες οχήματα. Και η Tesla είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, σύμφωνα με το TIME.
Ένα μέλλον που εξυπηρετεί τον εαυτό του
«Ο Έλον Μασκ έχει ουσιαστικά το μονοπώλιο στο πώς σκεφτόμαστε το μέλλον, αλλά θα προσφέρουν πραγματικά τα οράματά του καλύτερες ζωές για τους περισσότερους ανθρώπους στην κοινωνία μας;», διερωτάται ο αρθρογράφος.
Παρά τη συζήτηση για την βιομηχανία της τεχνολογίας, το να κρατά τον κόσμο παγιδευμένο στα αυτοκίνητα για δεκαετίες στο μέλλον, εξοπλίζοντάς τα με μπαταρίες ή αναβαθμισμένους υπολογιστές, δεν είναι επανάσταση.
Μια πολύ πιο βιώσιμη εναλλακτική λύση στη μαζική ιδιοκτησία ηλεκτρικών οχημάτων είναι να απομακρυνθούν εντελώς οι άνθρωποι από τα αυτοκίνητα. Αυτό συνεπάγεται σοβαρές επενδύσεις για τη δημιουργία πιο αξιόπιστων δικτύων δημόσιας συγκοινωνίας, δημιουργία υποδομής ποδηλατοδρόμων ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να οδηγούν με ασφάλεια ένα ποδήλατο αλλά και σοβαρή αναβάθμιση του σιδηροδρομικού δικτύου μετά από δεκαετίες υποεπενδύσεων.
Αλλά ο Μασκ προσπαθεί συνεχώς να σταθεί εμπόδιο σε τέτοιες εναλλακτικές λύσεις.
Ο δισεκατομμυριούχος έχει ιστορικό διάδοσης ανεδαφικών λύσεων για τα μειονεκτήματα της υπερβολικής μας εξάρτησης από τα αυτοκίνητα. Λύσεις που καταπνίγουν τις προσπάθειες να δοθούν στους ανθρώπους άλλες επιλογές, σχολιάζει το TIME.
O Μασκ παραδέχτηκε στην βιογράφο του Ashlee Vance ότι το Hyperloop, ένα προτεινόμενο σύστημα μεταφοράς υψηλής ταχύτητας τόσο για τις δημόσιες όσο και για τις εμπορικές μεταφορές, προσπαθούσε να κάνει τους αρμόδιους να ακυρώσουν σχέδια για σιδηρόδρομο υψηλής ταχύτητας στην Καλιφόρνια, παρόλο που δεν είχε σχέδια να το κατασκευάσει.
Πριν από αρκετά χρόνια, για να δικαιολογήσει την αντίθεσή του, ο Μασκ είπε ότι η δημόσια συγκοινωνία ήταν μία βαθιά παθογένεια.
Αλλά το όραμα του μέλλοντος που πούλησε ο Μασκ και οι ομόλογοί του της Silicon Valley δεν ταίριαζαν μόνο στις προσωπικές τους προτιμήσεις.
Σχεδιάστηκαν για να ανταποκρίνονται στις επιχειρηματικές ανάγκες. Ήταν δε η αιτία για τόσα προβλήματα όσα ισχυρίζονταν ότι λύνουν. Αν όχι περισσότερα.
Την ώρα που ο Μασκ «ενσαρκώνει» το ανθρώπινο όραμα για αποικισμό στον πλανήτη Άρη, μια πόλη στο νότιο Τέξας και το κοντινό καταφύγιο άγριας ζωής θυσιάζονται στον βωμό της προσωπικής του φιλοδοξίας.
Η SpaceX απέλυσε πρόσφατα υπαλλήλους της που έγραψαν μια ανοιχτή επιστολή ζητώντας από την εταιρεία να αποστασιοποιηθεί από τον ολοένα και πιο αμφιλεγόμενο CEO της, ενώ αστρονόμοι και ομάδες ιθαγενών εξέφρασαν ανησυχία για το τι κάνει η Starlink στον νυχτερινό ουρανό.
Εν τω μεταξύ, σύμφωνα με τους επιστήμονες, η ζωή στον Άρη δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Στην υπηρεσία των ονείρων του, ο Μασκ σκόπιμα αποκρύπτει αυτές τις προκλήσεις.
Προς εύρεση νέας έμπνευσης
Χτίζοντας τα μελλοντικά του οράματα, ο Μασκ αντλεί έμπνευση από τις ελευθεριακές τάσεις του Robert Heinlein και από τη σειρά Foundation του Isaac Asimov, αλλά και τα όνειρα του μηχανικού πυραύλων της NASA Wernher von Braun που έγινε ναζί, σύμφωνα με το TIME
Τα μελλοντικά οράματα που χαράζονται από τις σελίδες της επιστημονικής φαντασίας- συχνά δυστοπικής - και αναδιαμορφώνονται ώστε να ταιριάζουν στις επιθυμίες του πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο, δεν εξυπηρετούν το ευρύτερο κοινό.
Υπάρχουν όμως και άλλοι συγγραφείς που δίνουν πολύ διαφορετικές απαντήσεις στα ερωτήματα της τεχνολογίας και του μέλλοντος.
Το 1985, η Ursula K. Le Guin έβαλε στόχο αυτό το «ιμπεριαλιστικό είδος» επιστημονικής φαντασίας που εμπνέει τον Μασκ.
Σε αυτό «ο χώρος και το μέλλον είναι συνώνυμα: είναι ένα μέρος στο οποίο πρόκειται να φτάσουμε, να εισβάλουμε, να αποικίσουμε, να εκμεταλλευτούμε».
Η διάσημη μυθιστοριογράφος εξήγησε ότι η επιστημονική φαντασία δεν αφορά στην πραγματικότητα του μέλλοντος. Αφορά εμάς και τις σκέψεις μας και τα όνειρά μας.
Αλλά όταν αυτά μπλέκονται, «υποκύπτουμε σε ευσεβείς πόθους και ανάγκη φυγής, και η επιστημονική φαντασία μας μεγαλώνει και πιστεύει ότι αντί να είναι φαντασία είναι πρόβλεψη».
Αυτό ακριβώς είναι το σημείο στο οποίο βρίσκεται τώρα η ανθρωπότητα: το μέλλον της υπαγορεύεται από ισχυρούς ανθρώπους που επιδιώκουν να αναδημιουργήσουν τις διαστημικές αποικίες ή τους δυστοπικούς κόσμους εικονικής πραγματικότητας για τους οποίους διάβαζαν ως παιδιά χωρίς να λάβουν υπόψη τις συνέπειες.
Ο Kim Stanley Robinson, συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, που έγραψε την τριλογία του για τον πλανήτη Άρη, αποκάλεσε το σχέδιο του Μασκ «το κλισέ επιστημονικής φαντασίας της δεκαετίας του 1920, του αγοριού που κατασκευάζει έναν πύραυλο στην αυλή του για να πάει στο φεγγάρι».
Δήλωσε ότι αυτό το σχέδιο είναι από εκείνα, που αποσπούν επικίνδυνα την προσοχή του ανθρώπου από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει εδώ στη Γη.
Για τον Le Guin, μέρος του προβλήματος είναι ο τρόπος που αφηγείται κάποιος την ανθρώπινη ιστορία: ως μια ιστορία όπου ένας μοναδικός ήρωας την ωθεί επιθετικά προς την εύρεση λύσης. Είτε αυτός είναι ο κυνηγός με το τόξο του είτε ο Σπουδαίος Άνθρωπος που οδηγεί την κοινωνία μπροστά.
Επίσης μολύνει την αντίληψή του ανθρώπου για την τεχνολογία, τοποθετώντας την ως «ηρωικό εγχείρημα, με στοιχεία από τον Ηρακλή ή τον Προμηθέα, που συλλαμβάνεται στο νου ως θρίαμβος». Ή πάλι ως έκκληση για «οικοδόμηση» και όχι ως «η ενεργή ανθρώπινη διασύνδεση με τον υλικό κόσμο».
Μην αυταπατάσθε, λέει ο αρθρογράφος του TIME. «Υπάρχει ανάγκη οι άνθρωποι να σκεφτούν το μέλλον και πώς είναι καλύτερο, ειδικά ενώ αντιμετωπίζουμε σοβαρές προκλήσεις όπως η κλιματική κρίση.
»Αλλά πρέπει επίσης να αμφισβητήσουμε την ιδέα της «προόδου» που μας πωλείται και να αναλογιστούμε ποιον τελικά ωφελεί.»
Η βιομηχανία της τεχνολογίας απολαμβάνει να εμφανίζεται ως ο σωτήρας της ανθρωπότητας, παρέχοντας δύναμη και ευκολία, αλλά μαζί της έρχεται και μια άνευ προηγουμένου επέκταση της επιτήρησης, μια διάβρωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων και η ενδυνάμωση των λευκών εθνικιστικών και φασιστικών ομάδων.
Για χρόνια, ο Έλον Μασκ πουλούσε φαντασιώσεις για να αποσπάσει την προσοχή από την πραγματικότητα του μέλλοντος που προσπαθεί να οικοδομήσει και να κάνει τους ανθρώπους να αποδεχτούν την αυξανόμενη επιθετικότητά του.
«Αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε αυτή τη στιγμή δεν είναι περισσότερα αυτοκίνητα, όνειρα αποικισμού και τεχνολογίες, αλλά ένα συλλογικό έργο για τη βελτίωση της ζωής δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, ενώ παράλληλα ο κόσμος καλείται να διαχειριστεί τις άμεσες προκλήσεις που αντιμετωπίζει, ανεξάρτητα από το αν αποφέρει εταιρικά κέρδη. Αυτό είναι κάτι που ο Έλον Μασκ δεν μπορεί ποτέ να προσφέρει» καταλήγει το TIME.
Mε πληροφορίες του TIME
