Επίσημα, πολλές κυβερνήσεις ακόμη θεωρούν τον Χουάν Γκουαϊδό μεταβατικό πρόεδρο της Βενεζουέλας. Όμως, ο άνθρωπος που κάποτε θεωρούνταν ως αυτός που μπορεί να ανατρέψει τον Νικολάς Μαδούρο φαίνεται ότι έχει φτάσει σε αδιέξοδο.
Σχεδόν δύο χρόνια από τη στιγμή που δήλωσε ότι επίκειται η ανατροπή του Νικολάς Μαδούρο, το δικό του πολιτικό μέλλον φαίνεται αβέβαιο, αναφέρουν οι Times, σε μια ανάλυση που επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα «Τι απέγινε ο Χουάν Γκουαϊδό;».
Ο πιο σημαντικός υποστηρικτής του, ο Ντόναλντ Τραμπ, θα αποχωρήσει σε λίγες εβδομάδες. Το βήμα εξουσίας του Γκουαϊδό, το κοινοβούλιο της Βενεζουέλας, πέρασε στα χέρια του καθεστώτος, έπειτα από τις αμφιλεγόμενες εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου. Η διάσπαση της αντιπολίτευσης είναι τώρα εμφανής. Στο μεταξύ, ο Μαδούρο δηλώνει ότι οι πολιτικοί αντίπαλοί του είναι «τελειωμένοι».
«Αρχίζει μία νέα φάση στη Βενεζουέλα και αυτή θα είναι πολύ λιγότερο φιλική για τον Γκουαϊδό», εκτιμά ο Φιλ Γκάνσον, κορυφαίος αναλυτής του think tank Crisis Group.
Η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2019, όταν ο Γκουαϊδό βρέθηκε στο προσκήνιο. Θυμίζοντας τον νεαρό Μπαράκ Ομπάμα και χωρίς τον αριστοκρατικό αέρα πολλών εκ των προκατόχων του στην ηγεσία της αντιπολίτευσης, υποσχέθηκε ότι μπορεί να είναι ένας καταλύτης για την αλλαγή. Μια πρόταση με απήχηση, για μια χώρα εν μέσω καταστροφικής ύφεσης, αποτέλεσμα κυρίως της διαφθοράς και της ανικανότητας της κυβέρνησης.
Το σχέδιο του Γκουαϊδό φαινόταν δελεαστικά απλό. Τον Φεβρουάριο του 2019, ως επικεφαλής του κοινοβουλίου της Βενεζουέλας, επικαλέστηκε ρήτρα του συντάγματος που ορίζει ότι σε περίπτωση κενού στην προεδρία- κάτι που η αντιπολίτευση υποστήριζε ότι υπήρχε, με το επιχείρημα ότι ο Μαδούρο έστησε τις εκλογές του 2018 και κυβερνούσε ως δικτάτορας- τότε ήταν καθήκον του να αναλάβει την εξουσία και να προκηρύξει νέες εκλογές.
Το σχέδιο είχε διαμορφωθεί με τη βοήθεια της διοίκησης Τραμπ, που αμέσως άρχισε να αναφέρεται στον Γκουαϊδό ως «μεταβατικό πρόεδρο», ενώ παράλληλα το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών επέβαλε κυρώσεις σε δεκάδες κυβερνητικούς, μεταξύ των οποίων και στον ίδιο τον Μαδούρο, αλλά και την κρατική πετρελαϊκή εταιρεία. Στην πορεία, περισσότερες από 50 χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, αναγνώρισαν τον Γκουαϊδό ως μεταβατικό πρόεδρο.
Οι τελευταίοι 22 μήνες είχαν πολλές ανατροπές για τον Γκουαϊό. Στις αρχές της προηγούμενης χρονιάς έγινε μια σειρά μαζικών διαδηλώσεων υπέρ του. Τον Απρίλιο του 2019 υποστήριξε μια αποτυχημένη προσπάθεια για την πρόκληση στρατιωτικής εξέγερσης.
Και φέτος, μια αμερικανική εταιρεία μισθοφόρων, που ήταν σε επαφή με την αντιπολίτευση, προσπάθησε να μπει στη Βενεζουέλα διά θαλάσσης και να απαγάγει τον Μαδούρο. Στο μεταξύ, ο Γκουαϊδό έκανε περιοδεία στις δυτικές πρωτεύουσες και ήταν επίτιμος καλεσμένος στην ετήσια ομιλία του Τραμπ στο Κογκρέσο.
Όμως, τίποτα από όλα αυτά δεν είχε αποτέλεσμα. Ο Μαδούρο είναι ακόμη στο προεδρικό παλάτι και απολαμβάνει τη στήριξη σημαντικών παγκόσμιων δυνάμεων, όπως η Κίνα, το Ιράν και η Ρωσία. Στο μεταξύ τον Γκουαϊδό τον χλευάζουν ότι προσποιείται τον ηγέτη, ακόμη και εκείνοι που λαχταρούν την αλλαγή.
Τι πήγε λάθος; «Υπήρξε μεγάλη αφέλεια από κάθε πλευρά- τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τους συμμάχους και την αντιπολίτευση- για την αντοχή του καθεστώτος Μαδούρο», παραδέχεται η Βανέσα Νέουμαν, που αυτό τον μήνα παραιτήθηκε από τη θέση της «πρέσβειρας» του Γκουαϊδό στο Λονδίνο. Μια θέση που δεν αναγνωρίστηκε ποτέ επισήμως, αφού ο πρέσβης που έχει διορίσει ο Μαδούρο παραμένει στη θέση του.
Αν και τόνισε τη στήριξή της στον Γκουαϊδό, η Νέουμαν μιλώντας στους Times περιέγραψε μια διασπασμένη αντιπολίτευση, που εν μέσω των εσωτερικών διαμαχών έχασε επαφή την αρχική αποστολή της που, όπως είπε, ήταν να «ξεφορτωθούμε τον δικτάτορα». Τώρα, λέει η ίδια, το θεωρεί απίθανο ο Μαδούρο να φύγει από τη θέση του προέδρου σε «λιγότερο από δύο με τρία χρόνια».
Το «πλεονέκτημα» του Μαδούρο
Η πραγματικότητα είναι πως με τον στρατό, τα δικαστήρια, τα κρατικά ΜΜΕ, την εκλογική εξουσία και τώρα το κοινοβούλιο υπό τον έλεγχό του, ο Μαδούρο έχει τεράστιο πλεονέκτημα έναντι του όποιου διεκδικητή της εξουσίας. Σε μεγάλο βαθμό είναι άτρωτος από το γεγονός ότι η πραγματική δημοτικότητά του είναι περίπου στο 15%.
Στη Βενεζουέλα, πολλοί αρχίζουν να αναρωτιούνται αν ο πρώην οδηγός λεωφορείου θα είναι πρόεδρος για δεκαετίες. «Πολιτικά, μοιάζει πολύ ασφαλής», σχολίασε ο Γκάνσον του Crisis Group. «Όμως δεν θα είναι το είδος του ηγέτη που μπορεί να αντιμετωπίσει δημοκρατικές εκλογές και να ελπίζει ότι θα τις κερδίσει. Οπότε πάντα θα βασίζεται περισσότερο στον στρατό», συμπλήρωσε.
Εκεί είναι η παγίδα: η διατήρηση της αφοσίωσης του στρατού κοστίζει χρήματα, τα οποία κάποτε φαίνονταν απεριόριστα στη χώρα με τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου, αλλά τώρα τελειώνουν. Η ανικανότητα, η διαφθορά και οι αμερικανικές κυρώσεις είχαν ως αποτέλεσμα η παραγωγή πετρελαίου της Βενεζουέλας να πέσει στα χαμηλότερα κατά κεφαλήν επίπεδα από τη δεκαετία του 1920.
Οι εξαγωγές χρυσού και- σύμφωνα με τις ΗΠΑ- το εμπόριο ναρκωτικών αποφέρουν πρόσθετο εισόδημα στο καθεστώς, αλλά οι εποχές της αφθονίας έχουν περάσει. «Για να διατηρήσει την αφοσίωση του στρατού, πρέπει να τον κρατήσει ικανοποιημένο υλικά. Αυτή είναι μία πρόκληση όταν η οικονομία σου είναι διαλυμένη», επεσήμανε ο Γκάνσον.
Το μέλλον του Γκουαϊδό
Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο Γκουαϊδό θα μπορέσει να δρέψει τα οφέλη της όποιας πολιτικής αλλαγής, αν και όταν έρθει αυτή. Οι σκληροπυρηνικοί του καθεστώτος πιέζουν για τη φυλάκισή του, μόλις ο Μαδούρο πάρει τον έλεγχο του κοινοβουλίου τον Ιανουάριο. Άλλοι, στην αντιπολίτευση, αναρωτιούνται αν θα αναγκαστεί σύντομα να φύγει από τη χώρα, αν και ο ίδιος έχει επανειλημμένα πει ότι σχεδιάζει να παραμείνει στη Βενεζουέλα.
Πάντως, η Νέουμαν πιστεύει ότι ίσως τελικά ο Γκουαϊδό να επιλέξει την εξορία και δεν κατηγορεί όποιον θα το διαλέξει αυτό τον δρόμο, σε μια χώρα που τακτικά φυλακίζει και βασανίζει τους επικριτές της. «Είναι ένα πολύ αληθινό πρόβλημα. Ποιος θέλει πραγματικά να είναι ένας από τους τελευταίους 20 ανθρώπους που θα σηκώσουν το χέρι τους και θα μείνουν πίσω για να πολεμήσει τον Μαδούρο», καταλήγει η Νέουμαν.
