Ένα από τα πιο πλούσια και διάσημα ζευγάρια στον κόσμο ο Τζέι-Ζι και η Μπιγιονσέ Κάρτερ, ένας πίνακας του Μπασκιά που υπήρχε σε ιδιωτική συλλογή μακριά από τα μάτια του κοινού και ένα από τα πιο πολύτιμα κοσμήματα στον κόσμο είναι τα συστατικά για την πιο επιτυχημένη εμπορική καμπάνια του φθινοπώρου όπως φαίνεται και φυσικά την πιο συζητημένη αφού μόνο λίγες μέρες μετά την εμφάνισή των φωτογραφιών έχουν χυθεί τόνοι μελανιού.
Πίσω από την καμπάνια που έχει τίτλο About Love και αναφέρεται προφανώς στην πολυσυζητημένη σχέση του πιο πλούσιου ζευγαριού μουσικών στον πλανήτη με την κοινή τους περιουσία σύμφωνα με το Forbes να αγγίζει τα 1.8 δισεκατομμύρια και την δηλωμένη αγάπη τους για τα κοσμήματα, με την Μπιγιονσέ να έχει στην κοσμηματοθήκη της μερικά από τα πιο διάσημα διαμάντια του κόσμου, έχει προστεθεί και η αγάπη για την τέχνη, αφού ο Τζέι Ζι θεωρείται ένας πολύ σοβαρός συλλέκτης με μια συλλογή blue chip που περιλαμβάνει τουλάχιστον έναν πίνακα του Μπασκιά.
Το ζευγάρι στην καμπάνια «υποδύονται» δυο εμβληματικά πρόσωπα της τέχνης που έχουν περάσει στην κορυφή και της ποπ κουλτούρας, ο Τζέι Ζι τον Μπασκιά με τα χαρακτηριστικά μαλλιά του και η Μπιγιονσέ την Όντρει Χέπμπορν στο «πρόγευμα στο Τίφανι», φορώντας ένα παρόμοιο μαύρο φόρεμα με αυτό που φορούσε η γοητευτική και εύθραυστη Όντρεϊ στη σκηνή της ταινίας έξω από το ιστορικό κοσμηματοπωλείο Τίφανι.
Η ιδέα της καμπάνιας παρουσιάστηκε από τον νεότερο γιο του μεγιστάνα και συλλέκτη Μπερνάρ Αρνό, στην οικογένεια του οποίου ανήκει το Μουσείο Louis Vuitton και είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο με περιουσία 86.3 δισ. δολάρια, Αλεξάντρ, μεγάλο θαυμαστή των Κάρτερ και της μουσικής τους και εκτελεστικό διευθυντή του Αμερικανικού οίκου κοσμημάτων Tiffany που περιήλθε στην οικογένεια των Γάλλων επιχειρηματιών με μια εξαγορά ύψους 15,8 δισ. δολαρίων που θεωρήθηκε η συμφωνία του αιώνα.
Η πρώτη διαφημιστική εκστρατεία των Αρνό, αφότου ανέλαβαν τον οίκο πέτυχε τον σκοπό της γιορτάζοντας όπως γράφει ο Αλεξάντρ Αρνό "μια εμβληματική ιστορία αγάπης 13 ετών", με τους Κάρτερς να εμφανίζονται πρώτη φορά μαζί σε καμπάνια, το θρυλικό Tiffany Diamond 128,54 καρατίων που φοριέται από την Μπιγιονσέ να εμφανίζεται πρώτη φορά σε μια καμπάνια και επίσης να εμφανίζεται για πρώτη φορά δημοσίως το έργο του Μπασκιά "Equals Pi" που ανήκει πλέον στην οικογένεια των Αρνό και τα χρώματά του θυμίζουν το χαρακτηριστικό χρώμα της Τίφανι. Η τέταρτη "πρωτιά" είναι ότι η Μπιγιονσέ είναι η πρώτη μαύρη γυναίκα που φορά το διαμάντι και μόλις η τέταρτη στον κόσμο από την ανακάλυψή του το 1877.
Η συζήτηση φυσικά έχει περιστραφεί περισσότερο γύρω από τον πίνακα του Μπασκιά, παρά γύρω από το διαμάντι. Θεωρείται ένας από τα πιο χαρακτηριστικά του έργα και περιλαμβάνει μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά μοτίβα του όπως το κρανίο και το στέμμα. Η γαλάζια απόχρωση στο φόντο δημιουργεί ένα νέο μύθο - αν ο Μπασκιά εμπνεύστηκε το χρώμα στο φόντο από τον οίκο Τίφανι, κάτι που δεν πρόκειται μάλλον να αποδειχθεί αλλά είναι μέρος μιας ωραίας αφήγησης. Ο Αλεξάντρ Αρνό είπε στη συνέντευξη τύπου για την παρουσίαση της καμπάνιας ότι «Το χρώμα είναι τόσο συγκεκριμένο που πρέπει να είναι ένα είδος τιμής στον οίκο», αλλά ο κόσμος της τέχνης κάπως χαμογέλασε με τη σύνδεση που δημιουργεί μια επιπλέον υπεραξία στον οίκο που κάνει ένα δυναμικό επαναλανσάρισμα στην αγορά, μετά το κατρακύλισμα της μετοχής του κατά 14% στον καιρό της πανδημίας.
Ο πίνακας του Μπασκιά Equals pi θα εκτεθεί τελικά στην κορυφαία μπουτίκ της Tiffany στην Fifth Avenue, η οποία βρίσκεται υπό ανακαίνιση αυτή τη στιγμή και οι φήμες θέλουν τον Μπερνάρ Αρνό να έχει αγοράσει τον πίνακα για 15-20 εκατομμύρια, τιμή όχι και τόσο υψηλή για πίνακα του Μπασκιά, αφού το έργο του «Versus Medici» πουλήθηκε τον Μάιο του 2021 για 50,8 εκατομμύρια δολάρια και ένας άτιτλος πίνακάς του το 2017 πουλήθηκε αντί 110,5 εκατομμυρίων δολαρίων σε Ιάπωνα συλλέκτη κατά τη διάρκεια δημοπρασίας του οίκου Σόθμπις στη Νέα Υόρκη, και είναι η τιμή ρεκόρ μέχρι σήμερα για τον νεοϋορκέζο ζωγράφο.
Η ιστορία του πίνακα του Ζαν Μισέλ Μπασκιά που πέθανε από ναρκωτικά στα 27 του χρόνια, με τη συζήτηση γύρω από τα έργα του είναι σαφώς μεγαλύτερη από αυτή στη δεκαετία του 80 -ο Μπασκιά πέθανε το 1988- , ξεκινά όταν δυο χρόνια μετά το θάνατό του, όταν το συγκεκριμένο έργο βγήκε σε δημοπρασία στους Σόθμπις του Λονδίνου με εκτίμηση 300.000 έως 420.000 δολάρια, αλλά δεν κατάφερε να πουληθεί, κάτι που δείχνει πόσο επανεξετάστηκε και αξιολογήθηκε το έργο του καλλιτέχνη τις επόμενες δεκαετίες.
Έξι χρόνια αργότερα, το έργο βγήκε ξανά σε δημοπρασία, στους Σόθμπις του Λονδίνου, με σημαντικά χαμηλότερη εκτίμηση από αυτή της πρώτης φοράς και πουλήθηκε για 253.000 δολάρια. Ο τελευταίος ιδιοκτήτης του πίνακα ήταν η οικογένεια Σαμπαντίνι, που έχουν οικογενειακή παράδοση στην πώληση διαμαντιών και είναι ένας από τους πιο διάσημους οίκους κοσμημάτων της Ιταλίας με έδρα το Μιλάνο και συνεχίζουν την παράδοση των αναγεννησιακών χρυσοχόων και της τεχνικής τους στα εργαστήριά τους. Η Στεφανία και η Μικόλ Σαμπαντίνι, γυναίκα και κόρη του πατριάρχη των Σαμπαντίνι, Αλμπέρτο, ποζάρουν μπροστά στον πίνακα του Μπασκιά που κρέμεται πάνω από τον καναπέ τους σε μια παλιότερη φωτογράφιση και μάλλον είναι αυτοί που πούλησαν το έργο στον Αρνό που εκτός από συλλέκτης έργων του Μπασκιά οργάνωσε τη μεγάλη sold-out έκθεση έργων του στο Fondation Louis Vuitton στο Παρίσι στα τέλη του 2019.
Μπορεί η Tiffany να ανακοίνωσε ότι συμπεριέλαβε τον πίνακα στη διαφήμιση επειδή η τέχνη ήταν ένα «κοινό νήμα» στην «ιστορία αγάπης» του διάσημου ζευγαριού, ωστόσο κόσμος της τέχνης μοιάζει διχασμένος από αυτή την απόφαση του οίκου. Είναι κακοποίηση του καλλιτεχνικού έργου η χρήση του σε μια διαφημιστική καμπάνια υποστηρίζουν κάποιοι, με τη Δάφνη Γκίνες που τον γνώριζε να υποστηρίζει ότι αυτό μάλλον θα ευχαριστούσε τον Μπασκιά που ήθελε να είναι στη δημοσιότητα και αυτός και τα έργα του.
Φυσικά όλα αυτά είναι εικασίες. Η «επιχείρηση Μπασκιά», τα πνευματικά δικαιώματα του οποίου ανήκουν σήμερα στους κληρονόμoυς του, στις αδερφές του, Λιζάν Μπασκιά και Ζανίν Εριβό που συνδιευθύνουν το ίδρυμα Μπασκιά με τη μητριά τους Νόρα Φιτζπάτρικ και ήδη οργανώνουν μια έκθεση με 200 έργα που ανήκουν στην οικογένεια και δεν έχουν εμφανιστεί ποτέ στο κοινό την άνοιξη του 2022 στο κτίριο Starrett-Lehigh της Νέας Υόρκης στην οποία αναμένεται να γίνει …χαμός, είναι τεράστια.
Ο αγαπημένος των συλλεκτών και θρυλική πλέον φιγούρα στο χώρο της τέχνης, ξεπουλάει εν τω μεταξύ, όπως ο Πικάσο, η Φρίντα Κάλο, ο Γουόρχολ και ο Κιθ Χάρινγκ σε εκατοντάδες προϊόντα τα οποία έχουν έργα του. Αφίσες -που δεν είναι και από τις πιο φθηνές στην αγορά, καθεμιά στοιχίζει από 150 ευρώ και πάνω-, μπλουζάκια, ομπρέλες, κούπες και ότι άλλο μπορεί κανείς να φανταστεί σε χρηστικά αντικείμενα κυριολεκτικά είναι ανάρπαστα.
Όσο η αξία των έργων του Μπασκιά ανεβαίνει, τόσο οι καταναλωτές θα θέλουν να έχουν «ένα κομματάκι Μπασκιά», ένα αντίγραφο του έργου του σε οποιαδήποτε μορφή. Για παράδειγμα όταν έγινε η μεγάλη αναδρομική έκθεση του Μπασκιά στο Μπάρμπικαν, πριν καλά- καλά μπει το κοινό στις αίθουσες είχαν εξαντληθεί τα πάντα στο πωλητήριο. Αυτό συμβαίνει σε όλες τις εκθέσεις με τα μεγάλα ονόματα, είτε πρόκειται για τον Ντα Βίντσι, τον Ρέμπραντ, τον Βαν Γκογκ. Ο Κιθ Χάρινγκ ήταν ο μόνος που είχε ξεκάθαρη θέση στο θέμα, οι υπόλοιποι δε το φαντάστηκαν ή δεν πρόλαβαν ή δεν ήξεραν τι θα συμβεί με την αγορά των αντιγράφων. Ο Χάρινγκ πίστευε ότι η τέχνη οφείλει να είναι εφαρμοσμένη, να μπορεί οποιοσδήποτε να αποκτήσει ένα μικρό κομμάτι, ήταν ο ίδιος που έφτιαχνε αντικείμενα με σχέδιά του. Το ίδιο κάνει και το ίδρυμα Γουόρχολ που επενδύει τα χρήματα από τα νόμιμα αντίγραφα και προϊόντα σε δράσεις υπέρ των νέων καλλιτεχνών.
Η οικογένεια Μπασκιά επίσης έχει ένα ίδρυμα, αλλά είναι απίθανο, όπως και για όλους τους προηγούμενους να μπορούν να ελέγξουν στην παγκόσμια αγορά τις αναπαραγωγές, νόμιμες και παράνομες των έργων του Ζαν-Μισέλ. Μόνο η οικογένεια Πικάσο, μια άλλη οικογένεια επιχειρηματιών του ονόματος του καλλιτέχνη προγόνου τους που το έχουν «πουλήσει» ακόμα και για αυτοκίνητο, έχει ολόκληρο νομικό τμήμα που ασχολείται μόνο με αυτά τα θέματα και μαζεύει έσοδα.
Είναι ηθικό να εμπορευματοποιείται τόσο πολύ το έργο ενός καλλιτέχνη που δεν είναι εν ζωή, άρα δεν έχει ποτέ συναινέσει; Θα το ήθελε ο ίδιος; Κανείς δε μπορεί να δώσει μια απάντηση που θα τους καλύπτει όλους. Είναι ωραίο να μπορεί κάποιος να συνδεθεί συναισθηματικά με ένα έργο τέχνης μέσα από τη μικρή δυνατότητά του, με λίγα ευρώ να αποκτήσει κάτι που με ένα τρόπο ανήκει στην ιστορία της τέχνης και αγοράζοντάς το να γίνεται και αυτός κοινωνός αυτής της ιστορίας ή της ιστορίας ενός καλλιτέχνη και του μύθου που τον ακολουθεί.
Ένα είναι βέβαιο: ότι μετά από αυτή την καμπάνια, η «λαχτάρα για τον Μπασκιά», μαζί με το όνομα του οίκου και το όνομα των Κάρτερ ανανεώνεται ξανά. Πολύ σύντομα θα δούμε και εμείς από κοντά το διάσημο πλέον έργο Equals pi σε μια κούπα του καφέ ή σε μια μολυβοθήκη.
Eκφώνηση: Μαρία Δρουκοπούλου
