Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 οι Έλληνες βιώνουν κάτι πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της μέχρι τότε ζωής τους. Ζούνε την μετανάστευση πολιτών της Αλβανίας προς την Ελλάδα ενώ μέχρι τότε γνώριζαν μόνο την μετανάστευση Ελλήνων προς άλλες χώρες. Και η λέξη «μετανάστης» παρέπεμπε μόνο σε αυτούς. Περνάνε απότομα από την εικόνα που «έντυνε» τους Έλληνες μετανάστες ως επιτυχημένους σε μια άγνωστη όπου βλέπουν μετανάστες στην χώρα τους ρακένδυτους, πεινασμένους που εμφανισιακά παρέπεμπαν σε παρελθόντα χρόνο και όχι στην εικόνα ανθρώπων που ζούσαν στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες.
Η ελληνική κοινωνία δείχνει να βρίσκεται σε σοκ και οι αντιδράσεις ποικίλουν. Υπάρχει λύπη και φροντίδα για τον ταλαιπωρημένο ξένο αλλά ταυτόχρονα ξυπνούν και διαθέσεις «ανωτερότητας», φόβοι και ανασφάλεια για την καθημερινότητα που δεν είχαν νιώσει μέχρι τότε και αντιδραστικά κομπλεξικά αντανακλαστικά. Η μαζική είσοδος Αλβανών, συχνά χωρίς νόμιμα έγγραφα, δημιούργησε φόβους για αύξηση της εγκληματικότητας και πίεση στις θέσεις εργασίας. Ο όρος "Αλβανός" απέκτησε αρνητική χροιά στα ΜΜΕ και στην κοινή γνώμη. Εμφανίζονται περιστατικά ρατσιστικής βίας και κακομεταχείρισης κυρίως τη δεκαετία του ’90.
Όλοι όμως ενώνονται στην αξιοποίηση στην καλύτερη, εκμετάλλευση στην χειρότερη των μεταναστών από την Αλβανία. Τους χρησιμοποιούν για χειρωνακτικές και βαριές δουλειές μιας και η εισροή τους γίνεται σε μια εποχή που οι Έλληνες έχουν διαμορφώσει μια κοινωνία που η κοινωνική κινητικότητα έχει διαμορφώσει εργασίες σε υπηρεσίες και αντικείμενα υψηλότερου επιπέδου και έχουν εγκαταλείψει τις «δύσκολες» δουλειές.
Από την πλευρά της πολιτείας διεξάγονταν μαζικές απελάσεις (επιχειρήσεις «σκούπα» από την αστυνομία). Η απόκτηση αδειών παραμονής ήταν δύσκολη, με πολλούς να εργάζονται παράνομα.
ΟΙ Αλβανοί προερχόμενοι από μια απομονωμένη χώρα με ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς παλαιού τύπου ζουν το δικό τους σοκ. Περνάνε στον κόσμο της ελευθερίας σαν ήρωες μεσαιωνικών ταινιών, ζούνε σε άθλιες συνθήκες, δουλεύουν σκληρά και αλλάζουν τις ζωές τους προς το καλύτερο σε μια χώρα που οι ίδιοι οι πολίτες της βλέπουν τις ζωές τους να αλλάζουν προς το χειρότερο. Στην πορεία των χρόνων γίνονται το βασικό εργατικό δυναμικό και η δεύτερη γενιά, τα παιδιά των Αλβανών που μεγάλωσαν στην Ελλάδα ενσωματώνονται πλήρως, φοιτούν σε ελληνικά σχολεία και να αποκτούν ελληνική υπηκοότητα. Ετσι φτάνουμε στο σήμερα, που πολλοί Αλβανοί είναι επιτυχημένοι επαγγελματίες και πλήρως αποδεκτοί. Κάποιοι από την νέα γενιά δοκιμάζουν να επιστρέψουν στην Αλβανία ως επιχειρηματίες αλλά κυρίως εντάσσονται στο κύμα brain drain των νέων της Ελλάδας προς άλλες χώρες της Ευρώπης.
Η εισροή μεταναστών από την Αλβανία ήταν το πρώτο τέτοιας έκτασης μεταναστευτικό κύμα που δέχτηκε η χώρα μετά από εκείνο της Μικρασιατικής καταστροφής. Η ιστορία έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά παρότι οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας ήταν Έλληνες και το κράτος επισήμως είχε την ευθύνη της ένταξης τους. Κοινά χαρακτηριστικά ίσως και με όλες τις παρόμοιες περιπτώσεις όπου γης.
Τελικά οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο ενσωματώθηκαν πλήρως και άλλαξαν το κοινωνικό και οικονομικό τοπίο της χώρας. Το ίδιο και οι Αλβανοί μετανάστες.
Ο Άρης Δημοκίδης σε αυτό το ηχητικό ντοκιμαντέρ περιγράφει και αναλύει αυτή την μετανάστευση/ σφραγίδα για την σύγχρονη Ελλάδα, τις συνθήκες, τις κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές που προέκυψαν από την συμβίωση Ελλήνων, Αλβανών και μεταναστών από άλλες χώρες.
Συνεργάτις περιεχομένου: Ελένη Καλέση - Ευχαριστούμε συγγενείς, φίλους, συναδέλφους και φοιτητές της για την πολύτιμη βοήθειά τους.
**Μουσική επένδυση: Nalyssa Green / Pan Pan / New*Deal / Teo x3 / Petros Satrazanis / Epidemic Sound
***Τα αποσπάσματα απ’ την ΕΡΤ προέρχονται απ’ το Αρχείο της ΕΡΤ, το οποίο ευχαριστούμε θερμά για την άδεια χρήσης
Φωτό: Σπύρος Στάβερης
